Çok Partili Rejim’in ilk darbesi
Emre Kongar 01 Ocak 1970
Yakın tarihimiz, politikacılar tarafından sürekli olarak saptırıldığı için, ya yanlış bilinir, ya da hiç bilinmez.
Örneğin, Çok Partili Rejim’in ilk darbesinin bir sivil darbe olduğunu ve Demokrat Parti tarafından, Anayasa’ya aykırı olarak kurulan “Tahkikat Encümeni” yoluyla yapıldığını çok kişi bilmez.
17 Nisan 1960’ta Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde, muhalefetin ve basının “yıkıcı, gayri meşru ve kanun dışı” faaliyetlerinin tahkik edilmesi için 15 milletvekilinden oluşan bir Tahkikat Encümeni kurulması kararı alındı!
27 Nisan’da da bu Encümenin görev ve yetkileri hakkında yasa Büyük Millet Meclisi’nde kabul edildi.
İktidar milletvekillerinden kurulan bir “Encümen”e, hem sivil, hem askeri mahkemelerin görevleri verildi.
Bu encümen hem savcı hem de yargıç yetkileriyle donatıldı.
Üstelik kararlarının temyiz edilmesi de önlendi.
Bu Encümenin amacının “muhalefetin ve basının yıkıcı, gayri meşru ve kanun dışı faaliyetlerinin tahkik edilmesi” olduğunu da tekrar anımsatalım:
Böylece Çok Partili Rejim’in ilk Anayasal darbesi yapıldı.
***
Türkiye’de “darbe” denilince, akla sadece askeri darbelerin geldiğinibiliyorum.
Bu nedenle Demokrat Parti’nin bu sivil “Tahkikat Encümeni” darbesinin iyice anlaşılabilmesi için, orijinal yasanın bazı maddelerini aynen aşağıya aldım:
MADDE 1. - Tu¨rkiye Bu¨yu¨k Millet Meclisi Tahkikat encu¨menleri ve naib olarak vazifelendirecekleri ta^li encu¨menler; Ceza Muhakemeleri Usulu¨ Kanunu, Askeri^ Muhakeme Usulu¨ Kanunu, Basın Kanunu ile digˆer kanunlarda Cumhuriyet Mu¨ddeiumumisine, sorgu ha^kimine, sulh ha^kimine ve askeri^ adli^ a^mirlere tanınmıs¸ olan bilcu¨mle hak ve sala^hiyetleri haizdir.
MADDE 2. - Tu¨rkiye Bu¨yu¨k Millet Meclisi Tahkikat encu¨menleri :
a) Tahkikatın sela^metle cereyanını temin maksadiyle her tu¨rlu¨ nes¸riyatın yasak edilmesine,
b) Nes¸ir yasagˆına riayet edilmemesi halinde mevkute veya gayrimevkutenin tabı veya tevziinin men’ine,
c) Mevkute veya gayrimevkutenin toplatılmasına, mevkutenin nes¸riyatının tatiline veya matbaanın kapatılmasına,
c¸) Tahkikat ic¸in lu¨zumlu go¨ru¨len veya su¨’but vasıtalarından olan her tu¨rlu¨ evrak, vesika veya es¸yanın zaptına.
d) Siyasi mahiyet arz eden toplantı, hareket, go¨steri ve emsali faaliyetler hakkında tedbir ve karar almaya,
e) Tahkikatın sela^metle intacı ic¸in lu¨zumlu go¨recegˆi bilcu¨mle tedbir ve kararları ittihaz etmeye ve Hu¨ku¨metin bu¨tu¨n vasıtalarından istifade eylemeye,
Dahi salahiyetlidir.
MADDE 5.- Tu¨rkiye Bu¨yu¨k Millet Meclisi Tahkikat encu¨menlerinin yaptıgˆı tahkikat gizlidir. Bu gizliligˆe riayet etmiyenler veya malu^matlarına mu¨racaat suretiyle yahut sair suretlerle muttali oldukları tahkikatla ilgili hususları veya ha^diseleri ifs¸a edenler altı aydan bir seneye kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.
MADDE 9. - Tu¨rkiye Bu¨yu¨k Millet Meclisi Tahkikat encu¨menlerince ittihaz olunan karar veya tedbirler kati^ olup aleyhine itiraz olunamaz.
***
Sevgili okurlarım, yukardaki maddelerden de anlaşılacağı gibi, Demokrat Parti, her türlü temel hak ve özgürlüğü rafa kaldırarak, tüm yargı yetkileriyle donatılmış 15 kişilik bir milletvekili grubu vasıtasıyla tam bir sivil darbe yapmıştı.
Bu sivil anayasal darbenin altında Demokrat Parti’nin yüzde 50’nin altına düştüğü 1957 seçimleri yatıyordu:
Seçmen nezdinde desteğini yitiren Demokrat Parti, yeni seçimlere gitmeden önce, basını susturmak ve muhalefeti bastırmak amacıyla bu yola başvurmuştu.
Türkiye’de Çok Partili Rejim’in gerçek bir Demokrasiye evrilmesi ne yazık ki bu rejim sayesinde iktidar olan Demokrat Parti tarafındanengellenmiştir.
