12 Şubat 1977
M. Metin Kaplan’ın henüz yirmi üç yaşında Bursa’da üniversite öğrencisi iken, tutuklu bulunduğu sırada, arka sayfasını tamamen “Ülkü Ocakları Sayfası” adı altında ülkücü yazarlara tahsis eden milliyetçi bir gazetede, 6.2.1977 – 15.2.1977 tarihleri arasında on gün süreyle yayınlanan, “Kapitalizm” başlıklı iktisadî araştırma – inceleme yazı dizisinin yedinci bölümü.
- 7 -
Ancak, karayollarındaki büyük terakki ve ulaştırma imkânları müstakbel gelişmeyi açık olarak haber vermektedir. Zaten, demiryolu yapımı ve buhar gücünün gemiciliğe tatbik edilmesi suretiyle Birleşik Devletler, Avrupa’yı bir defa daha geride bırakmıştır.
Netice olarak: XIX. yüzyılın ortasına doğru, kapitalist rejimin geldiği açıkça görülmekle beraber, rejim daha sonra muzaffer olacaktır.
Sanayide tekasüf her yerde gerçekleşmemiştir henüz bütünlenmeden (entergasyon) bahsedilemez, kredi organizasyonu ve banka rejimi, henüz iptidaidir. Hatta tekamülün daha çabuk olduğu ülkelerde bile, eski organizasyonun ana hatları devam etmektedir.
İngiltere hariç diğer memleketlerin hiç birinde kapitalizmin ve büyük sanayinin, büyük neticelerinden biri olan nüfus artışı gözükmemektedir.
KAPİTALİST SİSTEM:
Fikir ve gaye itibarî ile kapitalist sistemin açık özelliği şüphesiz ki, kazanç prensibinin hakim oluşudur. Ayrıca, kapitalist sisteme mahiyetine hakim olurcasına tesir eden prensiplerin başında ferdiyetçilik ve rasyonalizm gelir. Onun için de burada rekabet hürriyet, plânlılık, maksada ve hesaba uygunluk gibi hususlar üzerinde ısrarla durulur.
Sistem esas itibariyle hürriyet nizamı temeli üzerine kurulmuş ferdiyetçi ekonomi teşekkülleri olarak inkişaf eder. Karakteri aristokratik ve dağınıktır. Mücadele [mübadele?] ekonomisinin en gelişmiş şeklini yaratmış olan sistem esasında büyük işletmeciliğe meyilli olmakla beraber ekonomik bünyede küçük işletmeye de yer verir.
Şimdi sistemi esas özelliklerine temas ederek incelemeğe çalışalım.
KÂR GAYESİ:
Kapitalist bir sisteme göre ekonomik faaliyetin gayesi kârdır. Bu sistem çerçevesi içerisinde meydana gelen bütün ekonomik fiil ve faaliyetlerin hedefi kazanç temini, eldeki servetin para olarak çoğalmasıdır. Öyle ki, kazanç hırsıyla cereyan eden ekonomik faaliyet, kendi başına nihai bir gaye haline gelmiştir.
Her kapitalist teşebbüs ve işletmede maddi muhtevanın, servetin, sermayenin çoğalması esas gaye halini almaktadır. Demek, kapitalist ekonomik sistemin temeli sermaye, gayesi de onun çoğalması oluyor.
Kapitalist teşebbüsün gayesi, her şeyden önce maddi muhtevanın artması, kıymetlenmesi olunca, ekonomik faaliyet bakımından da şahsi bağlanıştan ayrılması gerektir. Böyle olunca da bu esas üzerinde inkişaf eden kapitalist ekonomik faaliyete, kalite ve kantite bakımından tahdit edilmiş ferdi veya zümrevî ihtiyaç istikamet veremez. Kazanç mefhumu da herhangi bir noktada -artık yeter- engeliyle karşılaşmaz.
Bilindiği gibi, kazancın mutlak ve muhakkak olduğu yerlerde, her şeyin yalnız ekonomik alâka bakımından faydalanılacak hale konulabildiği düşünülür. Sanki insan sadece iş kuvveti, tabiatta üretim kaynağı ve vasıtası imişcesine davranılır. Bu davranışa göre bütün insanî hayat, büyük bir iş sahnesidir. Dünya büyük bir fabrikadan başka bir şey değildir. Orada yaşayan, oturan, çalışan herkes ve her şey büyük bir deftere para olarak ifade edeceği kıymet itibariyle kaydedilir. Bu suretle mücerret vasıta mutlak gaye haline gelir.
FERDİYATÇILIK:
Kapitalist ekonomik sisteme en derin ve en geniş ölçüde tesiri olan prensiplerden biri şüphesiz ki, ferdiyetçiliktir. Hakikaten de, ferdiyatçi nizam esaslarını dikkate almadan kapitalist sistemi tarif ve tasvir etmeye kalkışmak, tabiatıyle başarısızlığa peşinen mahkum olmak demektir.
Mevcut şekliyle kapitalist sistem, ferdiyetçi ekonomik nizam esasında inkişaf eden iktisadi hayat ve faaliyetin tekamülünde görülen bir düzenin sosyal, teknik […]lindiği gibi, esas özelliklerinden biri mutlak kazanç dileği olduğu gibi, diğeri de rizikonun yüklenmesi meselesidir.
Ferdiyetçi hukuk sisteminde her fert kendi ekonomik varlığını ve onun inkişafı ile tekamülünü temin etmekle görevli ve mükelleftir. Bu sistemde fertler için çalışma mecburiyeti yoktur.
Ferdiyetçi görüşte, devlet, vatandaşlarına çalışma mecburiyeti yüklemediği gibi, onlara iş bulma bakımından da bir mükellefiyet ve mecburiyet kabul etmez. O, yalnız ekonomik hayat ve faaliyetin normal şekilde devamını sağlayacak bir nizam yaratmakla mükelleftir.
Sırf fertlerin selahiyet ve mesuliyet esasına dayanan bir çalışma sisteminin iyi işlemesi için, her şeyden önce ferdi mülkiyet prensibinin cemiyetçe kabul edilmesi ve devletçe dikkatlice korunması gerektir.
Ferdiyetçi hukuk sistemi ile sıkı sıkıya bağlı olarak kabul edilen ekonomik hürriyet sistemi bugünkü şartlara göre iki sahada mühimdir. Bunlardan biri istihlak sahasıdır ki, burada devlet piyasa nazımlığı ile fiyat teşekkülü esasından başka bir vasıtaya başvurmaz. Bir ekonomi bünyesinde bir maddenin mevut ihtiyacı karşılayacak oran ve miktarda bulunması, her şeyden önce sarfiyatın kısılmasını gerektirir. Böyle bir yetersizlik karşısında müteessir olan tüketici tabaka da kendiliğinden sarfiyatını kısarak, piyasaya aksi istikamette tesir eder. Bu suretle denge kurulur. Liberal kapitalizmin temsil ettiği ekonomik sistem, bu yolu her türlü cebri tedbirlere tercih eder.
(DEVAMI VAR)
Yazarın tüm yazılarını okumak için tıklayınız.
