İzmir'in işgalini bir de böyle okuyun
Mustafa Önsel 01 Ocak 1970
Birinci Dünya Savaşında mağlup olmuştuk. Venizelos galip devletlerin idarecilerine, İzmir’in Yunanların anavatanı olduğunu, bu nedenle kentin kendilerine verilmesi gerektiğine ilişkin yazdığı mektuplar karşılık bulmuş, başta İngiltere olmak üzere o günün egemen ülkeleri sonunda buna razı olmuşlardı.
O günlerdeki İzmir Valisi Kut’ülAmare kahramanlarından Nurettin Paşa’ydı. Kendisini oradan tanıyan İngilizler işgal öncesi onu görevden aldırmak için yoğun bir çaba içine girdiler.
Bu arada aynı zamanda kolordu komutanı olan Nurettin Paşa, olası bir işgale karşı şehri gizlice hazırlamaya çalışıyordu.
İngilizler, İstanbul hükümetine baskı yapıyor, İzmir’de İttihatçılık faaliyetlerinin arttığını, Ege’de Hristiyanların topluca öldürüldüğü yalanını yayıyorlardı. Baskılara dayanamayan İstanbul hükümeti, Nurettin Paşayı merkeze çekti, yerine de Kambur İzzet’i vali olarak gönderdi.
Kambur İzzet’in ilk işi kolordu komutanlığına Balkan Savaşlarında başarısız olmuş, liyakatsizlikten emekli edilmişAli Nadir Paşa’yı getirmek oldu. Sonrasında da İzmir Müdafai Hukuk Cemiyeti ile uğraşmaya başladı. Onları ittihatçılıkla suçladı, baskı altına aldı.
***
İşgalden birkaç gün önceydi. Şehirde yaşayan Rumların ileri gelenleri kilisede toplanmıştı. Metropolit Hristosmos’un elinde Venizelos’un mektubu vardı. Mektubu tutarken ellerinin titremesine engel olamıyordu. Mektubu okumaya başladığında ellerinin yanı sıra gözyaşlarına da hakim olamadı.
Mektupta, Barış konferansında İzmir’in Yunanlar tarafından işgalinin öngörüldüğü ifade ediliyordu. Kilisedeki Rum ileri gelenler sevinçle birbirlerine sarıldılar. Kısa bir süre sonra bu haberi şehirde yaşayan bütün Rumlar duymuş, Yunan ordusunu karşılamak için hazırlıklara başlamışlardı.
Onlar hazırlanırken Türk halkının hiçbir şeyden haberi yoktu. Gerçi konuyla ilgili birkaç fısıltı Kambur İzzet’e iletilmişti ama o hiç oralı olmamıştı. Bu tür fısıltıları İttihatçıların uydurduğunu söylemişti kendine bu haberleri getirenlere. Tedbir olarak Ali Nadir Paşa’ya halkın eline geçmemesi için silah ve mühimmatın daha sıkı korunması emrini vermişti.
Bu arada yüzden fazla subayı görevden aldı. Hem de gereksiz biçimde. Türk halkı işgalden bir gün önce işgalle ilgili söylentilerin ayyuka çıkması üzerine büyük bir miting yaptı. Ama nafile…
***
Ertesi sabah yani 15 Mayıs günü.Kordonboyu ve rıhtımda binlerce Rum toplanmış, her yer Yunan bayrağı ile süslenmişti. Genç Rumlar askeri giysili ve silahlı olarak; Rum kızları ellerinde çiçekler ve üzerlerinde mavi beyaz renk ağırlıklı afilli elbiselerle; başta metropolit Hrisostomos olmak üzere Rum papazlar üzerlerinde siyah giysilerle; öncesinde Türk halkıyla sorun yaşamayan, çoğunlukla ticaret yaparak Türk komşularına göre daha bir zenginleşen her yaştan Rum halkı da büyük heyecan içerisindeydi o sabah.
Çünkü birazdan Yunan Efzun Alayı’nın askerleri İzmir’e çıkacaktı.
Nihayet saat 9’a doğru ha yağdım ha yağacağım diyen bulut yüklü bir havada Yunan Efzun Alayı, Rumların coşkulualkışlarıyla İzmir’e girdi.
Metropolit Hristosmos askerlerin önünde diz çöküp ağladıktan sonra onları takdis etmiş ve Türkler aleyhine kışkırtıcı bir konuşma da yapmıştı.
Yunan Alayını gören Rum halkının sevinç çığlıkları, birbirlerine sarılıp ağlaşmaları, bağırış çağırışları dalga dalga İzmir sokaklarına yayılıyor, oradan Türklerin yoğun yaşadığı mahallelere ulaşıyordu.
Olayları izleyen Türkler hayret ve korku içindedirler. Ne olmuştu yıllardır kavgasız gürültüsüz yaşadıkları Rumlara?Nasıl yıllarca saklamışlardı bu kinlerini? Nasıl tutmuşlardıiçlerinde zehirlerini böylesine…
Türkler şaşkındırlar. Hazırlıklı değillerdir. Vali Kambur İzzet alınması gereken hiçbir tedbiri almamış, aldırmamış, işgal duyumlarını yalanlayarak Türk halkının bireysel tedbir almasının da önüne geçmiştir.
Türk halkı tedbirsiz, çaresiz ve korumasızdır. Efzun Alayı, silahlı yerli Rumlarla İzmir sokaklarında “Zito Venizelos” diye bağırarak ilerliyor, silahsız ve korumasız Türk halkı da onların yaklaştığı yerlerden panik halinde kaçışıyordu.
***
Efzun Alayı Konak meydanına yaklaşmıştı. Alayın önünde yerli Rumlardan oluşan bir milis grubu vardı. En öndeki, teğmen rütbesi taşıyordu. Bindiği atın üzerinde adeta işgal kuvvetlerinin kudretli komutanı ve bir general edasındaydı…
Ve patlayan bir silah… İzmir’de atılan ilk kurşun… Atın üzerinden yuvarlanan general edalı teğmen… Efzun Alayı ve yerli milislerin şaşkınlıkla kaçışmaları. Ve elindeki silahla kaçışan askerleri kovalayarak ateş etmeye devam eden bir çılgın Türk, Osman Nevres (Hasan Tahsin)…
***
Şaşkınlığı üzerinden atan Yunan birliği, kısa bir süre sonra Osman Nevres’i makinalı tüfek ateşiyle şehit eder.
Osman Nevres öldürüldüğü yerden 100 metre ilerde bulunduğunda cesedi tanınmayacak halde bulunur.
Osman Nevres’i şehit ettikten sonra hıncını alamayan Efzun Alayı askerleri ve yerli milisler, Osman Nevres’incansız bedeni üzerindenTürklere olan kinlerini kusmuşlardır…
***
O saatten sonra İzmir sokakları adeta bir mezbahaya dönmüştü. Kasaplarise öncelikle yerli Rumlar ve onları takip eden Efzun Alayının askerleriydi.Buldukları Türk’ü öldürmeye başlamışlardı. Kemeraltı’ndan kaçan 50 kadar Türk Efzun Alayı askerlerince kurşuna dizildi. Yunanlar bugünkü tarifiyle tam bir soykırım uyguluyorlar, gördükleri Türk’ü katlediyorlardı. Türk esnafındükkânlarının bulunduğu Baş Oturak mahallesinde kapalıdükkânların kepenkleri kırılmak suretiyle yağmaya girişildi.
Bir başka grup Yunan askeri ve Rum milisler,Karantina, Karataş ve Mektupçu‘da bulunan Türk subayların evlerini bastılar, kadın ve kızlarına tecavüz ederek öldürdüler. Subaylar, o an için Ali Nadir Paşa’nın emriyle kolorduda bulunuyorlardı.
İnsanlığın bittiği bir gün yaşıyorduİzmir.
Bugün, dün yaptıklarından hiç utanmayan, sıkılmayan Yunan, bugün Doğu Karadeniz’de (onların söylemiyle Pontus) ve Batı Anadolu’da (onların söylemiyle Küçük Asya) soykırıma uğradık diyebiliyor…
Devam edelim…
***
Şehirde bulunan kolordu;bunca olaya rağmen İstanbul Hükümetinin direktifleri çerçevesinde hareket eden Vali Kambur İzzet’in isteklerinden çıkmayan komutanı Ali Nadir Paşa’nın emirleridoğrultusundaişgale karşı hiçbir tepki vermemişti.
Bu, tam bir ihanet örneğiydi. Ancak onlarda sonuçtan kurtulamadılar…
Nihayet bir süre sonra kışlanın önüne gelen Yunan askerleri ve kalabalık Rum milisler kolorduya saldırdılar. Önce makinalı tüfeklerle ateş altına aldıkları kolordudan karşılık gelmeyince rahatlıkla kışlaya girdiler.
Subay ve askerlerin tamamı binalardaydı. Binalar ateş altına alınınca son ana kadar “Her şey düzelecek, sakın bir direnişte bulunmayın” diyen Ali Nadir Paşa beyaz bir bezi uzunca bir sopanın ucuna takarak pencereden uzattı. Kendilerine zarar verilmeyeceği sözü verilince de mahiyetiyle beraber bahçeye çıktı.
Yunan askerleri ve Rum milislerin kin dolu bakışları altında ilerledi. Önünü bir Yunan teğmen kesti. Sert bir tokat akşetti paşanın suratına. Sonrasında birkaç tane daha. Yaşı ilerlemiş paşanın gözleri karardı, sendeledi, önce başındaki kalpağı, sonra da kendi yere kapaklandı. Daha düne kadar emir verdiği askerlerinin önünde itibarı yerle bir edilmişti.
Onur, en önemli insanlık değeridir. Asker için olmazsa olmazdır. Onurunu kaybeden bir asker düşünülemez. Askerinin önünde aşağılanan bir komutan en ağır zillet içindedir, ölümden bin beter bir durumdur.
Onurunu kaybetmiştir Ali Nadir Paşa.
***
Ama onun gibi davranmayan bir subay, bir albay vardı o kolorduda; Süleyman Fethi Bey!
Yunan askerlerine karşı çıktı. Teslim olmadı, Yunanlı askerlerin,Mehmetçiklere “Zito Venizelos” diye bağırtmak istemesi karşısında bütün benliğiyle onlara saldırdı. Dakikalarca süren bir mücadele sonucu Süleyman Fethi Bey şehit edildi.
O onurlu askerin cansız bedenini bile defalarca süngülediler. Aziz na’şını kalleşçe tanınmayacak hale getirdiler…
Diğerleri mi? “Zito Venizelos” diye bağırmayanlar, şehit edildi!
Aralarında Ali Nadir Paşa’nın da olduğu ve “Zito Venizelos” diye bağıranlar, kortej halinde gemilere götürülmek için yürütülmeye başladı. Önde elinde beyaz bayrak, elbisesi yırtılmış, suratı aldığı darbelerden dolayı kan içinde, bir ayağında postal, diğeri çıplak olmak üzere perişan vaziyetteki Ali Nadir Paşa ve diğer sözde askerler…
Rıhtıma giderken yüzlerce yerli Rum’un tükürük, küfür ve fiziki saldırısına uğradılar. Bu saldırılar sırasında canını kaybedenler oldu. Ne kadar acıydı ki canını kurtarmak için “Zito Venizelos” demiş yine kurtulamamışlardı.
Sonuç; Ali Nadir Paşa ve diğerleri, onurunu kaybedenler, bir düşman gemisinin ambarına tıkılmışlar, canlarını kurtarmışlar ama onurlarını kaybetmişler, milletin gözünde de sıfırlanmışlardı.
Ya Osman Nevres’ler, Ya Süleyman Fethi Bey’ler…
Siz, hangilerinin yerinde olmak isterdiniz?15 Mayıs 2018
