İYİ Parti Genel Başkanı Akşener nasıl bir parlamenter sistem önerdi?
Ayşe Sayın 01 Ocak 1970
İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, uzun süredir üzerinde çalışılan "iyileştirilmiş ve güçlendirilmiş parlamenter sistem" önerisini partisinin grup toplantısında açıkladı.
Akşener'in yeni sistem önerisinde, "partili cumhurbaşkanlığına son verilmesi", cumhurbaşkanının 6 yıllığına bir kez seçilmesi ve sonrasında siyaset yasağı getirilmesi, bazı kurul yönetimlerinde yüzde 25 kadın kotası uygulanması, özerk üniversite, seçim barajının yüzde 5'e indirilmesi, 15 Temmuz darbe girişiminden sonra kapatılan harp okulları, askeri liselerin yeniden açılması, kadın cinayetleri için ayrı bir yasal düzenleme vaadleri öne çıkan başlıklar oldu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın "yeni anayasa" çağrısına, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'nin 100 maddelik "yeni anayasa" taslağı açıklayarak yanıt vermesinin ardından, İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener de, partisinin "seçim taahhüdü" olarak da nitelendirilen "iyileştirilmiş ve güçlendirilmiş parlamenter sistem" önerisini kamuoyuna duyurdu.
Akşener'in açıkladığı yeni sistem önerisi, "tarafsız cumhurbaşkanı", "çoğulcu demokrasi, katılımcı yönetim, güçlü Meclis", "kuvvetler ayrılığı ve güçlü denetim", "hukukun üstünlüğü ve bağımsız tarafsız yargı", "devlette liyakat", "İnsan Hakları ve Bireysel Özgürlükler, Güçlü Sosyal Devlet, Güçlü Sivil Toplum, Güçlü Gençler", "özgür basın ve medya" ve "adil ve özgür seçimler" olmak üzere 8 ana başlıktan oluşuyor.
Akşener'in açıkladığı "İyileştirilmiş ve güçlendirilmiş parlamenter sistem" önerisinin ayrıntıları şöyle:
'Tarafsız cumhurbaşkanı: 6 yıllığına bir kez seçilecek'
Türkiye Cumhuriyeti, Başbakan ve Bakanlar Kurulu tarafından yönetilecek. Cumhurbaşkanı'nın, hiçbir partiyle bağlantısı olmayacak.
Cumhurbaşkanlığı makamı, tarafsız ve partiler üstü bir şekilde, devleti ve milletin birliğini temsil edecek. Liyakatın gözetilmesi gereken genelkurmay başkanı, MİT Başkanı, diyanet işleri başkanı, büyükelçi, vali gibi önemli makamlara atamalarda ise cumhurbaşkanı da söz sahibi olacak, atamalar üçlü kararnameyle yapılacak.
Cumhurbaşkanı,yalnızca bir dönem görev yapabilecek, ve görev süresi 6 yıl olacak. Görevi sona eren cumhurbaşkanı, aktif siyasete dönemeyecek.
'Çoğulcu demokrasi, katılımcı yönetim, güçlü Meclis'
İyileştirilmiş ve Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem, çoğulculuğa dayanacak. Bu nedenle ülke yönetimi, ülke yönetimi başbakanlık ve bakanlar kurulunun yetkisinde olacak.
Hükümet kurma ve etme süresi, adil ve serbest seçimlerle oluşan Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından belirlenecek.
Tek bir partinin milletvekili sayısının, hükûmet kurma yeterliliğine sahip olmaması hâlinde, koalisyon hükûmetleri kurulabilecek. Ancak koalisyon ortakları hükümeti kurmadan önce şeffaf yönetim anlayışıyla partiler arasında yapılacak koalisyon protokolü, kamuoyuna açıklanacak.
Cumhurbaşkanının bakan atamasında tek yetkili olmasına son verilecek, Meclis dışından bakan atanmasının önü kapatılacak.
Bakanlar, Başbakan tarafından milletvekilleri arasından seçilecek. Bakanlar, TBMM'ye karşı sorumlu olacak.
'Yasama yetkisi sadece TBMM'de olacak'
Mevcut sistemdeki cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile yasal düzenleme yapılmasına son verilecek. Yasama yetkisi ve gücü sadece TBMM'de olacak. Kuvvetler ayrılığı ilkesinin, güçlü bir şekilde sağlanması için Anayasa Mahkemesi'nin üyeleri, Hâkimler Savcılar Kurulu, Sayıştay, Yüksek Seçim Kurulu, Yükseköğretim Kurulu'nun yerine kurulacak olan, Türkiye Yükseköğretim Kurumu ve Radyo Televizyon Üst Kurulu üyeleri, TBMM tarafından nitelikli çoğunluk oyuyla seçilecek.
Belediyeler üzerindeki vesayet kırılacak. Belediyelerin hayati kararlarının, Cumhurbaşkanı tarafından alınmasını içeren sistem değiştirilecek. Bunun yerine, merkezi yönetimle, yerel yönetimler arasındaki yetki dağılımı, iktidar ve muhalefet belediyesi ayrımı olmadan düzenlenecek.
Devletin veya siyasetin hiçbir kurumu, Anayasa ve yasalardan aldığı yetkiyi aşarak, başka bir kurum üzerinde vesayet kuramayacak.
Merkez Bankası Başkanı, Bakanlar Kurulu tarafından 5 yıllığına atanacak.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu, Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu,
Rekabet Kurumu, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu,Enerji Piyasası Kurumu,Kamu İhale Kurumu, Bilgi eknolojileri ve İletişim Kurumu gibi, devlet işleyişinde kritik öneme sahip olan kurumlar, idari ve mali özerkliğe sahip olacak. Bu kurulların en az yüzde 25'i kadın üyelerden oluşacak, kurul başkanları en fazla iki kez olmak üzere 4 yıllığına bakanlar kurulu tarafından atanacak.
KAYNAK,GETTY IMAGES
'Türk Denetim Yasası çıkarılacak'
TBMM, bütçenin kabulü ve denetiminde etkin hale gelecek.
Keyfiyetle yapılan ödenek üstü harcama uygulamasına son verilecek.
Ödenek üstü harcama ihtiyacının ortaya çıkması halinde,
Bakanlar Kurulu, Meclis'e ek bütçe kanun tasarısı sunacak.
Sayıştay'ın denetim yetkileri artırılacak. Hükûmetin bütün harcamaları, istisnasız olarak, Sayıştay denetimine açık olacak. "Ticari sır" uygulamasına son verilecek. Türk Denetim Yasası acilen hayata geçirilecek.
Vatandaşlar kanun önünde eşit olacak, suç işlediği taktirde bağımsız ve tarafsız yargı önünde hukukun üstünlüğü prensibi uyarınca, adil yargılanacak. Ceza yargılamasında, soruşturma evresinin daha etkin, güvenilir ve hızlı olmasını sağlamak için, yalnızca soruşturma evresinde görevli olmak üzere, adli kolluk sistemi kurulacak. Yargı bağımsızlığının sağlanması için hakim ve savcılara coğrafi teminat anayasal güvenceye alınacak.
KAYNAK,DHA
'Adalet Bakanı HSK'da gözlemci olacak'
Hâkim ve Savcılar Kurulu'nun (HSK) yapısı ve üye atama sistemi değiştirilecek. HSK, en az 5'i kadın olmak üzere, 15 üyeden oluşacak. Adaylar, yargı kurumları, barolar, üniversiteler tarafından önerilecek ve TBMM üye tam sayısının en az üçte ikisinin (400 oy) oyuyla seçilecek. HSK üyeleri bir kez seçilecek, görev süresi 5 yıl olacak, mevcut sistemde kurul başkanı olan Adalet Bakanı kurulun "gözlemci üyesi" olarak toplantılara katılacak; kurul başkanı kurul tarafından gizli oyla ve üye tam sayısının salt çoğunluğuyla seçilecek.
Anayasa Mahkemesi üayelerinin seçimi yeniden düzenlenerek, siyasetin vesayetinden kurtarılacak, bağımsızlığı sağlanacak.
Üniversiteler hem idari, hem de akademik olarak özerk hale getirilecek. Üniversitelere, kurucu rektör atamalarının haricinde, kurum dışından rektör atanmasına son verilecek. Öğretim üyeleri, kendi üniversitelerinin rektörünü, aday olan öğretim üyeleri arasından, kendileri seçecek. En fazla oyu alan rektör adayı, Türkiye Yükseköğretim Kurulu'na bildirilecek. Nihai atama, Türkiye Yüksek Öğretim Kurulu tarafından yapılacak.
Fakültelere, uzmanlık alanı dışından dekan atanamayacak. Dekan, fakültenin öğretim üyelerinin oylarıyla belirlenecek ve rektör tarafından atanacak.
'Harp okulları, askeri liseler açılacak'
15 Temmuz darbe girişiminden sonra kapatılan askeri liseler ve harp akademileri yeniden açılacak. Gülhane Askeri Tıp Akademisi'nin yapısı yeniden düzenlenerek, askeri hekimlik eğitimi vermesi ve ordunun gereksinimleri doğrultusunda sağlık çalışanı yetiştirmesi sağlanacak.
Devlette liyakatı güvence altına almak için "Kamu Denetçiliği Kurumu" çatısı altında,"Devlet Liyakat Kurulu" oluşturulacak.
Sivil toplum güçlendirilecek. Hak savunuculuğunu özgürce yapmaları için, önlerindeki engeller kaldırılarak. Sadece iktidara yakın olan sivil toplum kuruluşları, vakıflar ve derneklerin hakları değil, muhalif düşünceleri savunan sivil toplum kuruluşlarının hakları ve hukuku da, eşit şekilde korunacak. Vatandaşlar düşünce ve ifade özgürlüğünü, barışçıl protesto hakkını kullanabilecek. Cumhurbaşkanı, kişilik hakları itibarıyla, diğer vatandaşlar ve kamu görevlileri gibi, genel hakaret suçuna ilişkin düzenleme kapsamında korunacak.
Devlet, gençlere hayatı güçleştiren değil, gençleri güçlendiren olacak.
'Kadın cinayeti ve kadına karşı şiddet suçu düzenlenecek'
Türk Ceza Kanunu'nda, "kadın cinayeti ve kadına karşı şiddet suçu" düzenlenecek. Öldürme, şiddet, tecavüz, tehdit, hürriyetten yoksun bırakma, hakaret, müessir fiil gibi, çeşitli suçlarda, eğer mağdur kadınsa, en ağır cezalar düzenlenecek ve fail ceza indiriminden yararlanamayacak.
İhtiyaç sahibi vatandaşlara yapılacak sosyal yardımlar, parti propagandasına malzeme yapılmaksızın, eşit ve somut kıstaslara göre belirlenecek, gerçek ihtiyaç sahiplerine ulaştırılacak.
Sanat kurumlarının siyasete alet edilmeksizin, özgürce yönetilmesi, ve bütün sanat dallarındaki sanatçıların , sosyal güvenlik haklarına kavuşmaları için, gerekli yasal düzenlemeler yapılacak; ifade ve düşünce özgürlüğü önündeki engeller kaldırılacak.
Taş ocağı, maden araması gibi nedenlerle doğa katliamına izin verilmeyecek. Hayvanlara yapılan eziyet, kabahat olmaktan çıkarılacak, hayvanlara eziyet edenler cezalandırılacak.
Medyanın siyasetten, siyasetin de medyadan nemalanmadığı sisteme izin verilmeyecek. Medya patronlarının diğer iş kollarındaki yatırımları çok sıkı denetlenecek, medyadaki güçlerini diğer alanlarda avantaj olarak kullanmaları engellenecek. Gerektiğinde Rekabet Kurumu devreye sokulacak.
Millet iradesinin, Meclis'e adaletli şekilde yansıyabilmesi için ilk adım olarak, seçim barajı yüzde 5'e indirilecek. Siyasetin finansmanında şeffaflık sağlanacak, siyasi etik ilkelerinden taviz verilmeyecek. Özgür ve adil seçimlerin en önemli unsuru olan Yüksek Seçim Kurulu'nun yapısı ve işleyici yeniden düzenlenecek, kurul kararlarına karşı Anayasa Mahkemesi'ne başvuru yolu açılacak.
BBC Türkçe, Ankara
