« Ana Sayfa »      « İlkelerimiz »

BAŞBUĞ TÜRKEŞ

ELMALILI HAMDİ YAZIR MEÂLİ

İrfan YÜCEL

Alparslan TÜRKEŞ

Alparslan TÜRKEŞ

Seyid Ahmed ARVASÎ

Ayhan TUĞCUGİL

M. Metin KAPLAN

Namık Kemal ZEYBEK

Prof. Dr. İBRAHİM TELLİOĞLU

30 Kas

2010

Hariciye Nazırı Prens Said Halim Paşa’ya

01 Ocak 1970

Sefâret-i Kübrâ-i Saltanat-ı Seniyye-i Osmâniyye Paris Numara:11154/451



Mösyö Victor Berar ile Bogos Nubar Paşa tarafından verilen konferansta Bogos Paşa

tarafından yapılan konuşmanın kopyasıyla yine Ermeni meselesi hakkında kendisi tarafından

yayınlanıp bazı yabancı büyükelçiliklerle diğer kişilere gönderilen üç muhtıra, içeriğinin

öneminden dolayı ekte gönderilmiştir. Bu konuda gereği müsaadelerinize bırakılmıştır.



27 Haziran 1913



Paris Büyükelçisi

Rifat



Sefâret-i Kübrâ-i Saltanat-ı Seniyye-i Osmâniye

Paris

Numara: 1148/396



Hariciye Nazırı Prens Said Halim Paşa’ya



Devletlü efendim hazretleri



3 Haziran 1913 akşamı ünlü yazarlardan Mösyö Victor Berar ile Bogos Nubar Paşa

tarafından Ermeni meselesi hakkında bir konferans verilmiş ve önemli konuşmalar

yapılmıştır. Konuyu şöyle özetleyebilirim: Ermenilerin yaşadıkları vilayetlerde esaslı

ıslahatlar yapılmasının en önemli savunucularından olan Mösyö Victor Berar yaptığı

konuşmada Ermenilerin üstünlüklerinden, faaliyetlerinden, eskiden beri uygarlık ve ilerleme

unsuru oluşturduklarından, doğu ticaretinin çok eski zamanlardan beri kısmen bu toplumun

elinde olduğundan söz ettikten sonra Bağdat demiryolu hattına değinmiştir. Alman

gazetelerinin şu sıralar Ermenilerin haklarını şiddetle savunmalarının çok anlamlı olduğunu,

zira demiryolu hattı Türklerin yaşadığı vilayetlerden geçtiği sürece sadece Türklere ve eski

hakana hoş görünmek isteyen Almanların şimdi Adana vilayetinden itibaren Ermenilere

muhtaç bulunduğunu uzun uzun anlatılmıştır. Şimdiki durum devam ettiği takdirde

Almanların Mersin’e Rusların Trabzon’a İngilizlerin Kuveyt’e pek kolay bulunur bir bahane

ile asker çıkararak Irak ve doğu vilayetlerini istila edeceklerini bildirerek Potsdam kararlarının

gizli maddesinin Osmanlı’nın doğu vilayetlerinin Rusya ile Almanya arasında bölüşülmesine

ilişkin olduğunu söylemiştir. Geçenlerde Draç’a Avusturya, Avlonya’ya İtalya askerinin

çıkması kararlaştırıldığı sırada Ermeniler katliam edilecekmiş bahanesiyle Almanya

donanmasının hemen Mersin’e gitmesinin anlamlı olduğunu, ancak Arnavutluk’un İtalya ve

Avusturya tarafından işgalinin gecikmesi üzerine Mersin’e Alman askerinin çıkmasının da

ertelendiğini öne sürmüştür.



Irak ve Doğu Anadolu’nun Rusya, İngiltere ve Almanya devletleri tarafından

bölüşülmesine Fransa Hükümeti hoşgörüyle bakamayacağından, böyle bir durumun

gerçekleşmesinde Suriye’nin de Fransa’ya bırakılmasının doğal olduğunu ve esasen Kuzey

Afrika ve en çok Fas meselesiyle meşgul olan ve bu son ülkede şimdi yetmiş bin kişilik bir

ordu bulundurmaya mecbur olan Fransa’nın Suriye’yi de işgale kalkışmasının kendisini

zayıflatacağını, 1870’deki Meksika harbinin mağlubiyetini hazırladığı gibi Suriye’nin

işgalinin de bu yolda bir felaket ortaya çıkaracağını bu yüzden bundan son derece sakınılması

gerektiğini ifade eden Mösyö Victor Berar böyle bir hal karşısında bulunmamak için adı

geçen üç devletin Irak ve Anadolu’yu ele geçirmelerine engel olunmasının zorunlu olduğunu

ve bunun da Avrupa’nın kontrolü altında doğu vilayetlerinde esaslı ıslahatlar yapılmasına

bağlı bulunduğunu söylemiştir.



Bu ıslahatın ise dörde ayrıldığını, öncelikle jandarmanın, ikinci olarak yargı

sistemlerinin, üçüncü olarak bayındırlık işlerinin, dördüncü olarak da genel surette

vilayetlerin idaresinin yeniden ıslah ve düzene konulmasının lazım geleceğini söyleyerek

Türklerin kendi kendilerine lazım gelen ıslahatı yapmaktan tamamen aciz olduklarını,

Osmanlı Afrikası ile Osmanlı Avrupasını az zaman zarfında kaybettikleri gibi sözü edilen

ıslahat Avrupa’nın kontrolü altında yapılmayacak olursa Osmanlı Asyasını da yakın zamanda

ellerinden çıkaracaklarının ortada olduğunu öne sürmüştür.



Bogos Nubar Paşa da bu yolda konuşarak Ermenilerin maksadının Osmanlı kalmak

olduğunu, istiklal ve muhtariyet gibi gerçekleşmesi mümkün olmayan hayaller ile meşgul

olmadıklarını ve Mösyö Victor Berar’ın kendilerine tavsiye etmiş olduğu yukardaki dört

ıslahat dışında hiçbir emellerinin olmadığını ve bu ıslahatın Avrupa gözetimi altında ya-

pılmasının hem genel barışın muhafazası ve hem de Osmanlı Devleti’nin ve Ermenilerin asıl

ve gerçek çıkarlarının temini noktasından önemli ve gerekli bulunduğunu söylemiştir

Bu konferansı böylelikle özetledikten sonra bu konudaki kendi fikrimi bu vesile ile de

bir kez daha şöyle belirtirim; bugün Avrupa siyasi çevrelerinde geçerli olan düşüncelere göre

adı geçen bölgede yabancıların kontrolünü engellemek için istenen ve gerek görülen

yukardaki ıslahatı, icab eden bütün yabancı memurlar derhal görevlendirilerek ve peşi

bırakılmadan büyük oranda uygulamaya yönelmek lazımdır. Bu konuda çabuk davranıldığı

takdirde Avrupa’nın kontrolüne belki engel olmak mümkün olabilecektir. Arzolunur.



7 Haziran 1913 Paris Büyükelçisi Rifat

BOA. HR SYS. 2817-1/110, 118

Ziyaret -> Toplam : 125,32 M - Bugn : 84052

ulkucudunya@ulkucudunya.com