Anadolu`nun Leonardo Da Vinci`si Erzurumlu İbrahim Hakkı
Coşkun ARAL 01 Ocak 1970
Siirt'in Tillo ilçesinin bir diğer adı da Aydınlar. Bu küçük ilçe, birçok türbeyi barındırıyor. Bu nedenle de Siirtliler için ayrı bir öneme sahip. Dilekleri olanlar mutlaka Tillo’ya geliyorlar. Tillo bir anlamda kutsal bir ilçe.
Siirt’ten yarım saat uzaklıktaki Tillo’da Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın türbesi bulunuyor :
"Az ye az uyu az iç
Ten mezbelesinden geç
Dil gülşenine gel göç
Mevla görelim neyler
Neylerse güzel eyler"
İşte böyle der ustaların ustası, Anadolu’nun bilinmeyen Leonardo’su Erzurumlu İbrahim Hakkı.
Erzurum’da doğan ama ilmin peşine düşen İbrahim Hakkı, kendisini İsmail Fakirullah’ın yanında bulur. İlim uğruna uzun bir yol katetmiş ve çocuk denecek yaşta hemen her ilim dalıyla ilgilenmeye başlamıştır. Yeteneği ustasını da şaşırtır, Fakirullah geleceğin bu ünlü filozofuna ders verir. 'İbadet, rıza, tefviz, tevekkül, mürakebe, sabır' der şefkatle. Çabaları bir alimi doğuracaktır.
Doğu ve batı bilimlerini bir araya getirmeyi amaçlayan İbrahim Hakkı, felsefe, tasavvuf, anatomi, biyoloji, astronomi hatta ahlak ve görgü kurallarıyla ilgilendi. Bu ilim dallarından en çok astronomi ilgisini çekmişti. Einstein ondan neredeyse bir asır sonra yerküredeki tüm şekillerin yuvarlak olduğunu söyleyecektir. Ona Anadolu’nun Leonardo’su boşuna denmemiştir. İnsan anatomisinden, rüyalara, yemek ve uyku rejimine, hatta cinsel ilişkiye dair birçok söz söylemiştir.
Avrupa’da, bundan birkaç yüz yıl önce, rönesansın devi Leonardo da benzer şeyleri söylemiştir. O da, sayısız bilim dalıyla ilgienmiş, akıllı bir çocuk yapmanın yollarını göstermiş, sağlıklı yaşamın reçetesini vermiştir.
İbrahim Hakkı İslam alemine ve insanlığa büyük eserler bıraktı. Bunlardan en önemlisi "Marifetname". Bugüne kadar bu eserin birçok çevirisi yapıldı ancak hiç biri onun gerçekten söylemek istediklerini ortaya koyacak kadar güçlü değil. Hatta bazı çevrelerde eserin kimi bölümleri magazinleştirildi. Neyse ki, İbrahim Hakkı’nın beşinci kuşaktan torunu Sadullah Hoca bu konuda içimizi rahatlattı.
İbrahim Hakkı Müzesi'nin yöneticisi olan Sadullah Hoca, aynı zamanda İbrahim Hakkı’nın varislerinden.
Müzede İbrahim Hakkı’nın özel eşyaları var. Sadullah Hoca eşyaları çok iyi tanıyor. Burada İbrahim Hakkı’nın astronomi ölçümleri yaptığı aletleri görmek mümkün. Marifetname dışındaki birkaç kitabı da müzede bulunuyor.
Türbe
İbrahim Hakkı’nın kitapları dışında bir başka eseri daha var: Tillo’daki türbesi. İbrahim Hakkı bu türbeyi, üstadı İsmail Fakirullah adına inşa ettirmiş. Türbede, iki oda, bir hol ve bir kule bulunuyor. Ancak türbenin asıl özelliği, her yıl 21 Mart ve 23 Eylül dönemlerinde yeni doğan güneşin ilk ışınlarının, İsmail Fakirullah’ın baş ucundaki sandukayı aydınlatması. İbrahim Hakkı öyle bir düzenek yapmış ki, geceyle gündüzün eşit olduğu bu iki günde, güneşin ilk ışınları, Tillo’daki tepede bulunan duvarın penceresinden geçiyor, türbenin kulesindeki pencereden giriyor, burada kırılarak, Fakirullah’ın baş ucunu aydınlatıyor. Ne yazık ki bugün, bu düzenek bozulmuş durumda.
