SİVAS KONGRESİ
01 Ocak 1970
Mustafa Kemal’in Amasya Genelgesi ile yaptığı çağrı üzerine, 1.Dünya Savaşı’ndan sonra işgale uğrayan Türk topraklarını kurtarmak ve Türk milletinin bağımsızlığını sağlamak için çareler aramak amacıyla seçilmiş ulus temsilcilerinin Sivas’ta biraraya gelmesiyle, 4 Eylül 1919 - 11 Eylül 1919 tarihleri arasında gerçekleşen ulusal kongredir.
Sivas Kongresi’nde alınan kararlar, daha önce gerçekleştirilen Erzurum Kongresi kararlarını genişleterek tüm ulusu kapsar bir nitelik kazandırmış ve yeni bir Türk Devleti’nin kuruluşuna temel olmuştur; bu nedenle Sivas Kongresi’nin Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki önemi büyüktür.
Sivas Kongresi Çalışmaları ve Alınan Kararlar [değiştir]
Sivas Kongresi 4 Eylül 1919 Perşembe günü saat 14. 00’de Sivas Lisesi(o zamanki adıyla Mekteb-i Sultani) salonunda toplantının davetçisi ve düzenleyicisi olan Mustafa Kemal’in açılış konuşması ile başladı. İlk oturumda yapılan gizli oylamada 3 aleyhte oy dışında tüm oyları alan Mustafa Kemal, Kongre Başkanlığı'na seçildi.Bekir Sami ve Rauf Bey’ler Başkan yardımcılıklarına seçildi.
5 Eylül 1919 günü saat 14:30’da başlayan ikinci oturumda kongre delegeleri, daha önce bir komisyon tarafından hazırlanan yemin metni üzerinde tartıştılar ve "vatanın kurtuluşu ve milletin mutluluğundan başka hiçbir kişisel maksat izlemeyeceklerine; mevcut siyasi partilerin hiçbirinin amaçlarına hizmet etmeyeceklerine" dair yemin ettiler.
7 Eylül 1919 tarihindeki üçüncü oturumda Erzurum Kongresi Tüzüğü’nün metni görüşüldü yapılacak değişiklikler aynı gün karara bağlandı. Doğu illeri için öngörülen hüküm ve şartlar, bütün ülkeyi kapsayacak biçimde değiştirildi.
8 Eylül 1919 tarihinde gerçekleşen dördüncü oturumda İsmail Fazıl Paşa, Bekir Sami ve İsmail Hakkı Bey’ler tarafından kongreye verilen Amerikan mandası konusudaki muhtıra tartışıldı. Yoğun tartışmalar sonrasında muhtıra geri çekildi.
9 Eylül 1919 Salı günü yapılan beşinci oturumda Ankara’da bulunan Ali Fuat Paşa’ya telgraf çekilerek Anadolu Kuvayi Milliye Başkomutanlığı’na getirildiği bildirildi. Meclis-i Mebusan’ın bir an önce açılması, Damat Ferit Paşa hükümetinin değiştirilmesi konuları görüşüldü.
10 Eylül 1919 tarihli altıncı oturumda, delegeler Kongre’nin mali ihtiyaçlarına katkıda bulunmayı kabul ettiler. Haftada iki kez yayınlanacak İrade-i Milliye adlı bir gazetenin çıkarılmasına karar verdiler. Gazetenin ilk sayısı 14 Eylül’de çıktı ve üç yıl boyunca yayın yaptı.
11 Eylül1919 günü yapılan son oturumda çeşitli isimlerdeki cemiyetlerin Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti altında birleştirilmesi bir bildiri ile millete açıklandı. Her türlü işgale karşı müdaafaa kararı alındı. Kongre Temsil Heyeti’ne 6 yeni üye seçildi. Damat Ferit Paşa hükümetine duyulan güvensizliği padişaha bildirmek ve yeni bir hükümet kurulmadıkça İstanbul ile ilişkileri kesmek kararı alındı. Padişaha doğrudan ulaşmak mümkün olmayınca ve verilen süreler dolunca, 12 Eylül sabahından itiberen İstanbul ile ilişkilerin kesilmesi kararı alındı ve tüm merkezlere bildirildi.
Kongre, Umumi Kongre Heyeti adına yayınlanacak bir beyanname hazırlayarak çalışmalarına son verdi. Sivas Kongresi Beyannamesi'nde yer alan kararlar özetle şunlardır:
Millî sınırlar içinde bulunan vatan bir bütündür; birbirinden ayrılamaz.
Kuva-yı milliyeyi yetkili ve milli iradeyi hâkim kılmak esastır.
Osmanlı ülkesinin herhangi bir kısmına yapılacak müdahale, işgal ve Ermenilik, Rumluk teşkili gayesine yönelik hareketlere toptan karşı konacaktır.
Azınlıkların her türlü güvenliği sağlandığından siyasi egemenlik ve toplum dengesini bozacak ayrıcalıklar verilemez.
İstanbul hukumeti, bir dış baskı karşısında topraklarının herhangi bir parçasını bırakmak zorunda kalırsa, buna karşı bütün tedbirler alınır ve kararlar verilebilir.
Mondoros Mütarekesi imzalandığı tarihte sınırlarımız içinde bulunan, halkı Müslüman olan topraklar üzerindeki tarihi, ırki, dini ve coğrafi haklarımıza saygı gösterilmesini ve bunlara aykırı girişimlerin geçersiz hale getirilmesini bekleriz
Devletin bağımsızlık ve bütünlüğü saklı kalmak şartıyla topraklarımızı ele geçirmek isteği olmayan herhangi bir devletin ekonomik, teknik ve sınaî yardımlarını memnuniyetle karşılarız
Millî iradeyi temsil etmek üzere Millet Meclisi'nin derhal toplanması mecburidir.
Millî vicdandan doğan cemiyetler birleşmiş, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adını almıştır. Bu cemiyet her türlü fırkacılık cereyanlarından, şahsi ihtiraslardan uzaktır. Bütün Müslüman vatandaşlar bu cemiyetin tabii üyesidirler
Umumi Kongre tarafından kutsal gayelere erişmek, bunları takip etmek için bir Temsil Heyeti seçilmiştir.
12 Eylül 1919 günü Sivas Halkının davetli olduğu bir açık oturum yapıldı.
Sivas Kongresi’nde seçilen 6 kişinin, Erzurum Kongresi’nde seçilen 9 kişilik Temsil Kurulu’na eklenmesiyle oluşturulan 15 kişilik yeni Temsil Kurulu, Türkiye Büyük Millet Meclisi açılıncaya kadar ülkeyi yönetmiş; böylece Mustafa Kemal Paşa’nın Sivas’a geldiği 2 Eylül 1919 tarihinden Temsil Kurulu ile birlikte Ankara’ya hareket ettikleri 18 Aralık 1919 tarihine kadar Sivas, fiilen ülkenin başkenti olmuştur.
Kongre Delegeleri
Kongrede doğu illeri adına delege olarak Erzurum Kongresi’nde seçilen Heyet’i Temsiliye (Temsil Kurulu) üyeleri bulunuyordu. Batı ve Orta Anadolu illerinden gelen diğer temsilcilerin de katılımı sayesinde Sivas Kongresi, ulusal bir kongre niteliği kazanmıştı.
Kongreye katılan delege sayısı tartışmalı bir konudur. Ankara gibi bazı illerde valilik baskısı ile delege seçimi gerçekleşememiş, bazı illerden seçilen delegelerin ise yola çıkması engellenmiş, bu nedenle kongreye katılamamış veya kongre çalışmaları bittikten sonra Sivas’a gelebilmişlerdi. Sonradan katılanlar ile birlikte delege sayısının 41’i bulduğu söylenebilir (Farklı kaynaklara göre 31,33, 38 katılımcı vardır.)
Delege listesi aşağıdaki gibidir:
Mustafa Kemal (Atatürk), Temsil Kurulu Başkanı (Erzurum), Ordu Müf. İstifa
Hüseyin Rauf (Orbay), Temsil Kurulu Üyesi (Sivas), Em. Deniz subayı
Bekir Sami (Kunduk), Temsil Kurulu Üyesi (Sivas), Mülkiyeli - Vali
Fevzi (Baysoy), Temsil Kurulu Üyesi (Erzincan), Din adamı -Şeyh
Raif (Dinç),Temsil Kurulu Üyesi (Erzurum), Hukukçu- Yargıç
Refet (Bele), Canik (Samsun)(TKÜ), Asker (Albay)
Kara Vasıf , Antep, Emekli Albay
İsmail Hami (Danişment), İstanbul, Mülkiyeli- Tarihçi
İsmail Fazıl (Cebesoy), İstanbul, Emekli General
Hikmet (Boran), Ask. Tıb. Öğr. Tem.(İst.), Tıbbiye Öğrencisi
Ahmet Nuri , Bursa, İlmiye sınıfı Hocası
Osman Nuri (Özpay), Bursa, Hukukçu- Avukat
Hüseyin (Bayraktar), Eskişehir, Tüccar
Hüsrev Sami (Kızıldoğan), Eskişehir, Subay
Halil İbrahim (Sipahi), Eskişehir, Tüccar- Bld. Bşk.
Mehmet Şükrü (Koçzade), A. Karahisar, Hukukçu
Salih Sıtkı (Kesrioğlu), A. Karahisar, Mülkiyeli
Bekir (Gümişioğlu),A. Karahisar, Öğretmen
Abdurrahman Dursun (Yalvaç), Çorum, Öğretmen
Mehmet Tevfik (Ergun), Çorum, Öğretmen
İbrahim Süreyya (Yiğit), Alaşehir (Saruhan), Mutasarrıf
Macit (Suner) Alaşehir (Manisa) Hakim (Yargıç)
Mehmet Şükrü (Dalamanlı), Denizli , Hukukçu
Yusuf (Başağazade), Denizli, Hukukçu - Zıraatçı
Necip Ali (Küçüka), Denizli, Hukukçu -Yargıç
Hakkı Behiç (Bayiç), Denizli, Mülkiyeli
Sami Zeki, Kastamonu, Emekli Subay
Nuri (Tatlızade), Kastamonu, Tüccar
Halit Hami (Mengi), Bor (Niğde), Tüccar- Beld. Bşk.
Mustafa (Soylu), Niğde, Öğretmen
Yusuf Bahri (Tatlıoğlu),Yozgat, Çiftçi
Osman Remzi (Öğüt), Nevşehir, Memur
Mazhar Müfit (Kansu), Denizli (Hakkari), Valilikten istifa
Hasan ? ?
Süleyman (Boşanlı – Boşnak), Samsun(Canik), Çiftçi – Denizci
Aşağıdaki isimler ise Sivas Kongresi'ne delege olarak seçilmişler, ancak kongre çalışmaları sona erdikten sonraki günlerde Sivas'a gelebilmişlerdir.
Nuh Naci (Yazgan), Kayseri, Tüccar
Ahmet Hilmi (Kalaç), Kayseri, Kaymakam
Ömer Mümtaz (İmamzade), Kayseri, Tüccar
İhsan Hamit (Tigrel), Diyarbakır, Eğitimci
Bursa delegeleri gösterilen askerlikten istifa etmiş Necati (Kurtuluş) ve hukukçu Asaf (Doras)'a kongre tutanaklarında rastlanmadığı halde, bazı eserlerde isimleri geçmektedir.
Mustafa Kemal, delegelerin otelde kalmasını yasakladığı için Sivaslıların evinde kaldılar. Şekercizade İsmail Efendi çok sayıda delegeyi evinde uzun süre misafir etti. Kongre Başkanı Mustafa Kemal Paşa, Kongrenin yapıldığı lise binasında hazırlanan odada kaldı.
Sivas Kongresi Temsil Heyeti
ERZURUM KONGRESİNDE SEÇİLMİŞ OLANLAR
1- Mustafa Kemal Paşa (3. Ordu Komutanı iken askerlikten ayrıldı)
2- Hüseyin Rauf Bey (Bahriye Eski Nazırı ve askerlikten ayrılma)
3- Hoca Raif Efendi (Erzurum eski Mebusu)
4- İzzet Efendi (Eski Kaymakam-Mebus)
5- Servet Bey (Trabzon Eski Mebusu)
6- Sadullah Efendi (Bitlis eski mebusu)
7- Hacı Fevzi Efendi (Erzincan Nakş-i Bendi Şeyhi)
8- Bekir Sami Bey (Beyrut eski valisi)
9- Hacı Musa Efendi (Mutki'de Aşiret Reisi)
Heyet-i Temsiliyece seçilmiş Olanlar:
10- Refet Bey (3. Kolordu Komutanı iken askerlikten ayrılma).
SİVAS KONGRESİNDE SEÇİLENLER:
11- Kara Vasıf Bey (Gaziantep Delegesi, Kurmay Albaylıktan emekli)
12- Mazhar Müfid Bey (Hakkari delegesi, Eski mutasarrıf)
13- Ömer Mümtaz Bey (Adana eski mebusu)
14- Hüsrev Sami Bey (Eskişehir Delegesi, Askerlikten ayrılma)
15- Hakkı Behiç Bey (Denizli delegesi, Eski Mutasarrıf)
16- Ratıp Zâde Mustafa Bey (Niğde Delegesi)
