BURSA’NIN KURTULUŞU 11.09.1922 Mustafa Emre ÖZGEN, Birsen Pınar
01 Ocak 1970
Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik ve bitkin çıkan Osmanlı Devleti’nin önemli şehirleri bir bir işgal edilirken sıranın Bursa’ya gelmesi kaçınılmazdı. Anadolu içlerine ilerlemeye çalışan işgal güçleri, 20 Temmuz 1920 tarihinde Bursa’yı işgal etti.
Bursa’nın işgali Ankara’da öyle derin bir etki yaratmıştı ki, Mustafa Kemal’in talimatıyla meclis kürsüsüne siyah bir örtü serildi. “Puşide-i Siyah” olarak bilinen bu örtü, Bursa düşman işgalinden kurtulana kadar orada kaldı.
KARACABEY BÜYÜK ZARARA UĞRADI
Araştırmacı Yazar Hacı Tonak, Yunan ordusunun çekilme sırasında kenti yakıp yıkmalarının engellendiğini söyleyerek Irgandı Köprüsü’nün büyük hasar gören yerlerden biri olduğunu söylüyor. Gemlik’in düşman işgaline karşı gerçekleştirdiği direnişi anlatan Tonak, işgalden en büyük zararı Karacabey’in gördüğüne dikkat çekiyor.
Bursa.com’a kentimizin düşman işgalinden kurtuluşu hakkında konuşan Hacı Tonak, Bursa'da denetimin aslında 10 Eylül gecesi sağlandığını, ancak resmi törenin 11 Eylül sabahı yapıldığını belirtiyor.
Tonak’ın Bursa’nın kurtuluşuna ilişkin aktardıkları şöyle;
İZNİK’TE TÜRK DİRENCİ
“Bursa’nın işgali iki yıl, iki ay ve iki gün sürmüştür. Batı’dan ilerleyen Yunan kuvvetleri, 20 Temmuz 1920 tarihinde Bursa’yı işgal ederler. Ardından Mudanya, Gemlik, İznik ve Orhangazi gibi ilçeler işgal edilmiştir. İznik’te halk direnç göstermiş ve bölge birkaç kez el değiştirmiştir. Bölgede geçmiş dönemde Osmanlı Ordusu’nda görev yapmış fakat daha sonra Mustafa Kemal ve Ankara’ya bağlılıklarını bildirmiş, genç subaylardan oluşan milisler de vardır. Gemlik ve Mudanya’da ise İngiliz varlığı mevcuttur.”
GEMLİKTE DİRENİŞ
“Gemlik’te bölgenin ünlü isimlerinden Dr. Ziya Kaya önderliğinde toplanan halk, sahil kısmına yerleştirdikleri patlayıcıları işgalcilere karşı tehdit olarak kullanmıştır. Dr. Ziya Kaya İngilizlere, eğer işgal gerçekleşmeye başlarsa Gemlik’i teslim etmek yerine yakıp yıkacakalarını haber vermiştir.”
İKİ KOLDAN MÜCADELE
“Yunan Ordusu 250 bin askeri varlığı ile Anadolu’ya girmişti. Türk ordusu ise başta çok zayıftı. Batı Cephesi’nin oluşması, silah ve teçhizat bakımından ordunun güçlenmesi, beraberindeki gelişmeler ile Sakarya Muharebesi’nin ardından işgal birlikleri daha fazla ilerleyemeyeceklerini anladılar.”
“30 Ağustos 1920 tarihinde zaferle sonuçlanan Büyük Taarruz’da işgal kuvvetleri’nin askeri varlığı tamamıyla çökmüştü. Geri çekilmenin başlaması ile 3. Kolordu kuzeyden, Kocaeli grubu ise Güney Doğudan Bursa’ya ilerlemeye başladı. 3. Kolordu 6 Eylül’de Yenişehir ve İnegöl’ü kurtardı. Yunan ordusunun Bursa İnegöl arasındaki Kazancı Yokuşu’nda mevzileri vardı. O direnç de kırıldı. Aksu köyü çatışma yerlerinden biridir. Hacivat Köprüsü civarında şehit olan askerlerimiz, bu gün Tophane’deki şehitlikte yatmaktadır.”
“3. Kolordu, 10 Eylül gecesi Bursa’da denetimi ele geçirmişti. Irgandı Köprüsü, düşman bombardımanı ile yıkılmıştı. Fransız görevlilerin çabasıyla Yunan askerlerinin kenti yakıp yıkması engellenmeye çalışılmıştır. Yunanistan’ın müttefikleri bu konuda çaba harcadı ve Bursa’da önemli zayiat olmadı. Sadece çekiliş sırasında Balıklı Kilisesi yakıldı. Yunan Kuvvetleri’nin yaktığı söylenmektedir.”
“Aynı gece, dağda fırsat kollayan milisler inerler. Yunan ordusu Mudanya, Karacabey yönünde çekilmiştir. Belediyeye bayrak töreni düzenlenir. Tören saat 23:00, 00:00 arası gerçekleşir. O saatlerde de 3. Kolordu Süvari Alayı’ndan Yüzbaşı Rüştü (Dinçer) Bey şehre girer. Ortaya çıkabilecek asayiş sorununa karşı önlem alırlar. Aslında Bursa’nın kurtuluşu Rüştü Bey’in Bursa’ya girişi ile olmuştur, 10 Eylül’ü 11 Eylül’e bağlayan gece.”
