Ahmed Cevad Paşa
1851 – 09.08.1900 01 Ocak 1970
Osmanlı devlet adamı, sadrazam, düşünür, bilgin, tarihçi, yazar ve çevirmen (D. 1851, Şam – Ö. 9 Ağustos 1900, Nişantaşı / İstanbul). Afyonkarahisarlı Albay Mustafa Asım Bey’in oğludur. Babasının görevi nedeniyle bulunduğu Şam’da doğdu. Mekteb-i Harbiye (Harp Okulu, 1870)’den birincilikle kurmay yüzbaşı olarak çıktı. 1871’de de Harp Akademisini bitirdi. Kurmay yüzbaşı rütbesiyle katıldığı ordudaki ilk yıllarında sarayın ilgisini çekerek, binbaşılığa yükseldi. Bu dönemde Ruslarla yapılan Ezerçe Savaşı’na Aziz Paşa’nın kolordu kurmay başkanı olarak katıldı. Aziz Paşa’nın şehit düşmesi üzerine kolordunun komutasını üzerine aldı ve yararlıklar gösterdi. Katıldığı sonraki savaşlarda da aynı şekilde başarılar gösteren Ahmet Cevat, 1878 yılında albaylığa, 1884’te tuğgeneralliğe yükseldi.
Çok sayıda nişan ve madalya ile ödüllendirildi. Kaynaklarda, Ahmed Cevad Paşa’nın, yerli ve yabancı devletlere ait tüm nişanları kazanan tek paşa ve devlet adamı olduğu söylenmiştir. 1892 yılında Abdülhamit’in en güvendiği komutan olarak sadrazamlığa getirildi. Bir süre sonra azledilerek mareşal rütbesiyle Girit Komutanlığına, 1898 yılında Şam’daki 5. Kolordu Komutanlığına atandı. 1900 yılında döndüğü İstanbul’da öldü. Fatih’teki Emir Buhârî Türbesi karşısındaki özel türbeye gömülmüştür.
4.9.1891-8.6.1895 tarihleri arasında toplam üç yıl, dokuz ay, dört gün Sadrazam (Başbakan)’lık yaptı. Dârülaceze binalarının temeli onun sadrazamlığı döneminde atılmış ve bugün Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığına ait merkez binayı inşa ettirmişti.
Mükemmel Arapça ve Fransızca bilen Ahmed Cevad Paşa, askerlik ve devlet görevleriyle birlikte tarih yazarlığını da sürdürdü. Verdiği eserler arasında en önemlisi, 1882’de yayımladığı Tarih-î Askerî-i Osmani (Osmanlı İmparatorluğunun Askerî Tarihi)’dir. Bu eserde Osmanlı Devletinin kuruluşundan yeniçeriliğin kaldırılışına kadarki olaylar anlatılmaktadır. Bir süre Ceride-i Askeriye adlı derginin başyazarlığını yaptığı gibi, 1879 yılında başlayarak yirmi dört sayı Yadigâr adlı bir de dergi yayımlamıştı. Binlerce ciltlik özel kitaplığı Millî Kütüphane’ye bağışlandı.
BAŞLICA ESERLERİ:
TELİF: Malûmatu'I-Kâfiye fi Memaliki'l-Osmaniye (1872), Tarih-i Askerî Hülasası (1874), Tarih-i Askerî-i Osmanî (1882), Sadova Muharebesine Kadar Muhtasar Tarih-i Askeri, Riyâziyenin Mebâhis-i Dakikası, Kimyanın Sanayie Tatbiki, Semâ, Telefon.
ÇEVİRİ: Semâ yahud Kozmografya (Fabr’dan,1880).
