İşsizlik arttı, tasarruflar eridi…
Süleyman Yaşar 01 Ocak 1970
Merkez Bankası’nın para politikasında kontrolü kaybetmesi Türk parasının hızla erimesine neden oluyor. Tabii bu arada Amerikan Doları’ndaki kontrolsüz artışın Türkiye ekonomisini durdurduğunu belirtmekte fayda var.
Peki, niye dolardaki kontrolsüz artış Türkiye ekonomisini durdurdu?
Durdurdu, çünkü vatandaşın tasarrufları aniden yüzde 21 oranında eridi.
İŞÇİNİN, MEMURUN, ESNAFIN ALIN TERİNE İKTİDAR EL KOYDU
Bu arada işçi, memur, emekli ve diğer dar gelirli vatandaşın alım gücü yine yüzde 21 oranında azaldı. Bir de tüketici önümüzdeki 12 ay içerisinde iş bulma ihtimalinin azaldığını ve işini kaybetme ihtimalinin çoğaldığını düşündüğü için tüketimini azalttı.
İşsizliğin yüzde 11,3’e yükselmesi bu tezimizi doğruluyor.
Peki, vatandaş tüketimini niye azalttı?
Çünkü sürekli gelir teorisine göre sürekli gelir elde edemeyeceğini düşünen kişi tüketimini azaltır. Bu arada yüksek oranlı ani devalüasyon nedeniyle tasarrufları da yüzde 21’i yok olduğundan harcama gücünü kaybeden tüketici fakirleşip zor durumda kalır.
EKONOMİ RESESYONA GİRİYOR
İşte bu durum ekonomide resesyona yani gerilemeye işaret ediyor. Yine reel gelirlerin azaldığı bu ortam zaten resesyon için elimizdeki kanıtı oluşturuyor. Çünkü yüksek enflasyon ve devalüasyon nedeniyle ücretlilerin reel satın alma gücü hızlı azalıyor.
Peki, Türkiye niye bu hâle geldi?
Geldi, çünkü dünyada paranın ucuz olduğu dönemde Türkiye’de sermaye yanlış kullanıldı. İşte sermaye yanlış kullanıldığından ekonomide etkinlik sağlanamadı. Ve ekonomi aşağı doğru gitmeye başladı.
HÜKÜMET RİSKLERİ KÜÇÜMSEDİ
Bu durumu Columbia Üniversitesi’nden iktisatçı Frederic Mishkin paranın ucuz olduğu dönemde borçlunun riskleri küçümsemesine bağlıyor. Ve finansal krizlerin temel nedenlerinden birinin riskleri küçümsemek olduğunu ileri sürüyor.
Gelelim sermayenin nasıl yanlış kullanıldığına…
Sermaye yanlış kullanıldı. Çünkü yatırımlar ihracata yönelik mal üretimi yerine riskler küçümsenerek lüks konut, lüks lokanta, lüks AVM ve lüks kamu binalarına yapıldı. Tabii bunun sonucunda döviz gelirleri azaldı. Şimdi 132 milyar dolara ulaşan kısa vadeli dış borçları ödemek için döviz fiyatları arttı.
Bir de cari açığın azaldığı söylemine de kulak asmayın. Cari açık tutar olarak azaldı ama milli gelir de dolar olarak azaldığı için cari açığın milli gelire oranı yüzde 5,4 olduğundan bu oran hâlâ bu ülke için riskli bir oran oluyor. Bu oranının yüzde 3’ün altında olması gerekiyor.
Peki, bundan sonra ne olacak?
Bundan sonra eğer Merkez faiz artırarak Türk parasına talebi çoğaltmazsa ekonomik büyüme negatife doğru gidecek. Türkiye ekonomisi küçülmeye devam edecek. Zaten 2014’de milli gelir 823 milyar dolardan 800 milyar dolara geriledi. Bu yıl yani 2015’te bu gerileme daha da hızlanacak. İşte son durum bu.
