Bu seçimin öncekilerden farkı ne?
Selim Işıklar 01 Ocak 1970
Türkiye, tarihinin en önemli genel seçimlerinden birine adım adım yaklaşmakta. 2002, 2007 ve son olarak 2011 genel seçimlerinden farkı şu: 2002 genel seçimleri büyük ekonomik krizi yenme adına önemliydi.
2007 genel seçimleri askerî muhtıra ve darbe girişimlerini önlemek adına oy kullanılan seçim olmuştu. 2011 genel seçimleri ise Türkiye’nin artık ekonomide bir sıçrama yapması için ve yeni anayasa yapılması için oy verilen bir seçim olmuştu. (Bunların hiçbiri gerçekleşmedi.)
7 Haziran 2015 genel seçimleri ise adım adım yaklaşan yeni bir ekonomik ve toplumsal krizi önleme, hızla borçlanan ve dolayısıyla fakirleşen bireylerin, özel sektörün ve geçim mücadelesinin seçimi olacak. Bu nedenle seçim beyannamelerinde özellikle muhalefetin haklı olarak aldığı emekli ve asgari ücretle ilgili vaatleri bu kadar ilgi gördü ve konuşuldu.
Türkiye’de 11 milyon emekli, 29 milyonu aşan işgücünün yüzde 11’i işsiz ve kalan yüzde 70 ise oldukça düşük ücretle çalışıyor. Özellikle son 7 yılda doların yüzde 120 yükseldiği, özellikle gıda enflasyonunun bile son iki yılda yüzde 30-40 artması vatandaşın çok sıkıntılı bir dönemden geçtiğini gösteriyor. Üstelik en pahalı benzin, en pahalı et, en pahalı özel eğitim, en pahalı doğalgaz ve elektriği kullanan Türk halkının, emeklinin, çalışanın çok düşük ücretler alması ekonomide kredi patlamasına yol açarken; sosyal adaletsizliği de en üst düzeye çıkarmış durumda.
Ne enteresandır ki en zenginler sıralamasında ön sıraları kaptırmayan ve dünya sıralamasına giren Türkler, gelir dağılımındaki adalet açısından en gerilerde kalmış durumda. Artık 2002-2011 yılları arasında hızlı büyüyen Türkiye’nin, kişi başına düşen milli gelir başta olmak üzere adım adım gerilediği bir dönemdeyiz. Bu nedenle 2015 genel seçimleri Türkiye için durumun farkına varıp varamadığımızı ölçme açısından çok ama çok önemli.
Piyasalarda seçimler öncesi yavaş yavaş pozisyonlar alınıyor. Son dönemde her seçim öncesi zaten belirli bir para girişi yardımıyla borsa yukarı, dolar aşağı gider. Seçimlere 3 hafta kaldı ve sanırım yine aynı fonlar ya da yabancılar ‘borsa iyi, dolar da düşüyor’ izlenimi vermek için pozisyon almış olabilirler. Ancak seçimlerden sonra neler olabileceğini şimdiden hatırlatayım. ABD ekonomisi her şeye rağmen faiz artışına hazırlanıyor. Bu geçici durum sonrası belki de seçimlerden bir hafta sonra FED toplanıyor. Bu toplantı sonrası piyasalarda çok sert dalgalanmalar başlayabilir. Haziran ortasında faiz artmasa bile her an gelecek bir olumlu veri, örneğin bu hafta ABD enflasyon verisi yüksek çıkarsa faiz artış kararı yıkıcı olabilir. Seçimlere kadar birileri piyasaları tutmak isteyecektir.
Seçimlerden sonra ise çok umutlu değilim... Borsa yükselişine devam ederse 90 binde olur. Dolar 2,54 hatta 2,50 seviyesine kadar gerileyebilir ancak bu durum geçici olacaktır.
Dolardaki düşüş, parite ve seçimle bağlantılı
Amerikan Doları, geçen hafta lira karşısında yüzde 4 düşerek 2,69 liradan 2,5745 seviyesine geriledi. Aslına bakılırsa bu kayıp biraz gecikmekli yaşandı denilebilir. Zira dolar, hem Euro hem de gelişmekte olan para birimlerine karşı önceki haftalarda yüzde 10 civarında kayıplar yaşamıştı. Lira karşısında zayıflaması son derece normaldi. Ancak şu an için bir düzeltme olarak değerlendirilmeli. Konuyu biraz açacak olursak dolar uluslararası piyasalarda kayıplar yaşamaya başladı. Bunun temelinde ABD ekonomisinden özellikle son aylarda faiz artışını geciktirebilecek veriler akıyor. FED’den haziran ayında beklenen artış kararı biraz gecikebilir beklentileri dolarda bir zayıflamaya yol açıyor. Euro/dolar paritesi 1,04 seviyesinden 1,1455 seviyesine kadar yükselmiş durumda. Petrol fiyatları 70 dolara dayanırken paritenin 1,20 seviyelerine yükselme ihtimali bile belirdi. Euro bu yüzden 3 lirayı aştı. Ancak buna rağmen liranın diğer para birimlerine karşı daha fazla toparlanmasında seçimin yaklaşması etkili. Diğer seçimlerde de böyle olmamış mıydı? Seçimler öncesi bu tip dışarıdan gelen kaynağı belirsiz para borsayı yukarı, doları asağı döndürebiliyor. Seçimlerden sonra tam tersi dalgalanmalarla borsada çöküş, dolarda yeni bir yukarı çıkış çok da uzak değil.
