NECMETTİN HACIEMİNOĞLU (ö. 1932-1996)
Mustafa Özkan 01 Ocak 1970
Türk dili âlimi, yazar.
Aslen Darendeli (Malatya) olup ailesinin ticaret maksadıyla gidip yerleştiği Kahramanmaraş’ta doğdu. Babası Mustafa Efendi, annesi Zekiye Hanım’dir. İlkokulu, babasının ölümü üzerine yerleştikleri Darende’nin Aşudu köyünde, ortaokulu Darende ve Osmaniye’de okudu. Adana Erkek Lisesi’ni bitirdi (1954). Aynı yıl kaydolduğu İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ve Çapa Yüksek Öğretmen Okulu’nun Türk Dili ve Edebiyatı bölümlerinden 1959’da mezun oldu. Bitlis ve Osmaniye liselerinde edebiyat öğretmenliği yaptıktan sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Türk dili asistanlığına tayin edildi (1960). Kutb’un Hüsrev ü Şirin’i ve Dil Hususiyetleri adlı teziyle doktor (1963), Türk Dilinde Edatlar adlı teziyle doçent (1970), Yapı Bakımından Türk Dilinde Fiiller adlı takdim teziyle profesör oldu (1982).
1969’da Fransa’ya gidip bir yıl Paris’te kalan Necmettin Hacıeminoğlu 1972-1973 ders yılında Bağdat Üniversitesi’nde görevlendirildi. Burada Türkoloji bölümünü kurarak ders verdi ve Irak Türkleri arasında ağız araştırmaları yaptı. Eylül 1976 - Mart 1977 tarihleri arasında Londra’da, Ağustos-Aralık 1982’de de Almanya ve İsviçre’de uzmanlık alanıyla ilgili çalışmalarda bulundu.
11 Ocak 1979 tarihli Hergün gazetesinde çıkan bir yazısından dolayı Sıkıyönetim Askerî Mahkemesi’nce tutuklandıysa da bir müddet sonra serbest bırakıldı. 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu hükümlerince muhakeme edilmeden üniversitedeki görevine son verileceğini öğrenince istifa etmeyi tercih etti (Nisan 1983). İki yıl açıkta kaldıktan sonra Trakya Üniversitesi’ne profesör olarak tayin edildi. Burada Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü kurdu, bölüm başkanlığı ve Sosyal Bilimler Enstitüsü müdürlüğü yaptı. 1994 yılında İstanbul Üniversitesi’ne geçen Hacıeminoğlu sağlığının bozulması sebebiyle 1996’da emekliye ayrıldı. Bir müddet sonra da 26 Haziran 1996 tarihinde Ankara’da öldü. Mezarı İstanbul’da Edirnekapı Şehitliği’ndedir.
Necmettin Hacıeminoğlu’nun ilmî çalışmaları yanında dil meselelerini halk seviyesinde ele aldığı birçok yazısı bulunmaktadır. Gençlik yıllarında dilde tasfiyeci bir öz Türkçeciliği ve devrimciliği savunduğu halde daha sonra tasfiyeciliğe karşı çıkmış, Türkçe’nin tabii gelişmesini ve milliyetçiliği benimseyerek bunların mücadelesini vermiştir.
Siyasî görüş olarak milliyetçi-ülkücü hareketi benimseyen Hacıeminoğlu, özellikle devrimci sol hareketlerin hız kazandığı 1970-1980 yılları arasında yazıları ve konuşmalarıyla gençleri uyarmış, onları milliyetçilik ülküsü etrafında toplamaya çalışmıştır.
Önceleri Özdarendeli soyadıyla, zaman zaman da Altay Pamir, Nuri Koçyiğit, Mustafa Necmettin takma adlarıyla yazan Necmettin Hacıeminoğlu’nun ilk yazıları 1954 yılında Türk Düşüncesi ve Türk Dili dergilerinde çıkmıştır. Daha sonra Türk Dili ve Edebiyatı, Türk Kültürü, Türk Yurdu, Milli Eğitim, Yol, Töre, Devlet, Hisar, Türk Edebiyatı, Ayşe dergileriyle Yeni Sözcü, Yeni Düşünce, Yeni Hizmet, Babıalide Sabah, Ortadoğu, Hergün, Tercüman, Türkiye gazetelerinde çeşitli konularda yazılar yazmıştır.
Eserleri. 1. Kutb’un Hüsrev ü Şirin’i ve Dil Hususiyetleri (İstanbul 1968). Altın Orda sahasında yazılmış en eski Türkçe metin olarak bilinen Kutb’un Hüsrev ü Şîrîn’i, Nizâmî-i Gencevî’nin aynı adı taşıyan eserinin Türkçe’ye ilk tercümesidir. Kitap bir giriş ve iki kısımdan meydana gelmektedir. Girişte müellif eser ve yazarı hakkında bilgi vermekte, birinci kısımda eserin imlâ, ses ve şekil özelliklerini incelemektedir. İkinci kısımda, 4730 beyitten ibaret olan Hüsrev ü Şîrîn’in transkripsiyonlu metni verilmektedir. 2. Dokuz Işık’da Eğitim Sistemi (Ankara 1971). Hacıeminoğlu’nun eğitim hakkındaki düşüncelerini ihtiva eden bir eserdir. 3. Türk Dilinde Edatlar (İstanbul 1972). Türkçe’de edatların (bağımlı kelime) mukayeseli bir metotla ele alındığı önemli bir çalışma olup eserde edatların teşekkülü, yapısı, menşei ve kullanılış şekilleri incelenmektedir. Çeşitli gruplara ayrılan ve alfabetik sıra ile ele alınan edatların Türkçe’nin ilk yazılı metinlerinden itibaren Karahanlı, Hârizm, Çağatay, Kıpçak sahaları ile Eski Anadolu, Osmanlı ve Türkiye Türkçesi’ndeki merhaleleri ve gelişmeleri örneklerle gösterilmektedir. Bu çalışma için seksen beş eser taranmış, ayrıca başlıca gramer, sözlük, araştırma ve monografilere de başvurulmuştur. 4. Milliyetçi Eğitim Sistemi (İstanbul 1972). Türk eğitim sistemi hakkında tenkitçi bir bakış açısıyla kaleme alınan eser, daha çok yazarın Dokuz Işık’da Eğitim Sistemi’ndeki görüşlerinin genişletilmesinden oluşmaktadır. Kitap “Bugünkü Eğitim Sisteminin Tenkidi”, “Milliyetçi Türkiye’de Eğitim”, “Eğitim Kurumları”, “Diğer Meseleler” ve “Yetişkinlerin Eğitimi” adıyla beş bölüme ayrılmaktadır. 5. Türkçenin Karanlık Günleri (İstanbul 1972). Hacıeminoğlu’nun Türk Kültürü ve Hisar gibi dergilerde Türk dili ve “uydurmacılık” hakkında yayımladığı makalelerden meydana gelmektedir. “Hal Çareleri” bölümünde dilin sadeleşmesi, otorite boşluğu, dil akademisi, imlâ ve alfabenin yetersizliği gibi meseleler ele alınarak bunların çözüm yollan gösterilmiştir. 6. Fuzûlî (İstanbul 1972). Fuzûlî’nin hayatı, edebî şahsiyeti ve eserleri hakkında toplu bilgi verilen kitapta daha sonra şiirlerinden seçmelerle bunların günümüz Türkçe’sine aktarılması ve açıklamalar yer almaktadır. 7. Milliyetçilik-Ülkücülük-Aydınlar (Ankara 1975). Müellifin Töre dergisinde yayımlanan makalelerinden bir kısmını ihtiva etmektedir. Türkiye’nin içinde bulunduğu buhranlardan kurtulması için milliyetçilik fikrinin benimsenmesi gerektiğini savunan yazar, buhranın sorumlusunun cahil olduğu sanılan Türk halkı değil “Türk milletine yabancılaşmış, ülküsüz, bilgisiz ve korkak” Türk aydını ile emperyalist, hıristiyan Batı dünyası karşısında “şuurdan mahrum, gafil, şekilci ve hayalperest” siyaset adamları olduğunu söyler. 8. Türkiye’nin Çıkmazları (İstanbul 1975). Yazarın ülke meseleleriyle ilgili çeşitli dergi ve gazetelerde çıkan bazı yazılarından ibarettir. 9. Yeni Bir Dünya (İstanbul 1976). Kendi duygu dünyasını da ortaya koyduğu hikâye-hâtıra türünde bir eserdir. 10. Yapı Bakımından Türk Dilinde Fiiller (baskı yeri yok, 1984). Eserde kök fiiller ve türemiş fiiller üzerinde durulmaktadır. Kök fiillere kısaca temas ettikten sonra türemiş fiilleri geniş bir şekilde inceleyen yazar, bu çalışmasını Türk yazı dilinin devreleri olan Eski Türkçe, Orta Türkçe ve Yeni Türkçe (Çağatay, Kıpçak, Batı Türkçesi (Osmanlı Türkçesi, Türkiye Türkçesi]) çerçevesine oturtmaktadır. Eser Türkçe’nin belli başlı gramerlerine, sözlükler ve araştırma yazıları ile her yazı dili devresinden seçilmiş metinlere dayandırılmıştır. Eser daha sonra iki kat genişletilerek En Eski Türkçe’den Çağdaş Türk Şîvelerine Kadar Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller adıyla tekrar basılmıştır (Eskişehir 1992). 11. Karahanlı Türkçesi Grameri (Ankara 1996). Karahanlı döneminin belli başlı dil yadigârları olan Dîvânü lugati’t-Türk, Kutadgu Bilig, Kur’an Tercümesi, Atebetü’l-hakayık ve Dîvân-ı Hikmet’ten hareketle hazırlanmış bir çalışmadır. Eserin başında Ahmet Caferoğlu’nun Karahanlılar devri Türk edebiyatı hakkında bir yazısı yer almaktadır. 12. Harezm Türkçesi ve Grameri (Ankara 1996). Hârizm sahasındaki Türk dili ve edebiyatı hakkında bilgi verildikten sonra bu sahanın dil yâdigârları tanıtılmakta, ardından Kutb’un Hüsrev ü Şîrîn’i, Nehcü’l-ferâdîs, Gülistân Tercümesi ve Münyetü’l-guzât’a dayalı olarak devrin gramer özellikleri açıklanmaktadır.
Necmettin Hacıeminoğlu, Âli Bey’in Lehcetü’l-hakayık ve Seyyâreler adlı mizahî risâlelerini açıklamalarla birlikte yeni harflere çevirerek bir arada yayımlamıştır (Ankara 1962).
