Suriye Kürdistanı ve Bölünmüş Suriye
SEDAT LAÇİNER 01 Ocak 1970
Irak’ta izlenen strateji aynen Suriye’de de uygulandı ve aynı sonuç alındı: Fiilen bölünmüş bir Suriye.
ABD her iki örnekte de birleşik bir Irak’tan ve birleşik bir Suriye’den yana olduğunu söyledi durdu. Ancak her iki ülkede de Amerikalılar merkez-kaç güçleri desteklediler, Irak ve Suriye’nin bölünmesini eylemleriyle teşvik ettiler.
Dün Suriye Kürtleri, Kuzey Suriye Federasyonu’nu ilan ettiler. Diğer devletlerden ve Suriye içinden ayrı bir Kürt devletine büyük tepki olduğundan yeni yapı sanki Kürtler, Araplar, Türkmenler, Ermeniler, Çeçenler ve diğer halkların ortak yapısıymış gibi gösterildi. Ancak herkes biliyor ki ilan edilen bir Kürt yapısıdır ve onun içindeki hâkim güç de PKK’nın Suriye kolu olarak da bilinen PYD ve uzantılarıdır.
Dünkü oylamayla birlikte Türkiye sınırında 400 kilometre boyunca uzanan Kobani, Cezire ve Afrin kantonları tek bir siyasi çatı altında birleşmiş oldu.
Şam Yönetimi, kuzeydeki oluşumun yasal bir yetkisi olmadığını, meşru da sayılmayacağını açıkladı. Aynı şekilde Irak, İran ve Türkiye de gidişattan rahatsız. Kürtlerin Irak’tan sonra bir de Suriye’de ayrı bir devlet kurması bölgedeki hemen herkesi rahatsız ediyor.
Bunun anlaşılabilir iki temel nedeni var: İlki, komşu devletler aynı durumun kendi başlarına da gelebileceğini biliyor.
İkincisi, Kürtler bağımsızlık için desteği İsrail’den ve bölge dışı devletlerden alıyor. Bu da Kürtlerin bölge halklarına karşı bir tür ‘Truva Atı’ olarak kullanılmasına izin veriyor.
Nitekim Suriye’de ve Irak’ta ayrı birer Kürt devletine en çok destek veren devlet İsrail. İsrailli bakan ve siyasiler açık açık yeni Kürdistanların kurulmasını istediklerini söylediler.
KÜRTLER DEVLET KURABİLİR Mİ?
Uluslararası İlişkiler kuramları ve uygulamalarına göre, güce sahip olan herkes devlet kurabilir... Dolayısıyla PYD de ihtiyacı olan gücü bulabilirse elbette kendi devletini kurabilir. Ancak devletleşme uzun bir süreç. Özellikle diğer devletlerin insafına ve desteğine muhtaçsanız devlet olmak için sabırlı ve usta olmanız gerekir.
Irak Kürdistanı’na bakınca Suriye’de bir Kürt devletinin de mümkün olduğunu, ancak uzun zaman alabileceğini görebiliyoruz. Sorun şu ki Suriye’deki Kürt yönetim Barzani gibi sabırlı ve uzlaşmacı değil. PKK’dan köklerini alan Suriyeli PYD, aceleci ve saldırgan. Bu da devlet olma sürecini onlar için tehlikeye sokabilir.
SURİYE KAÇA BÖLÜNÜR?
Hatırlıyorum, daha 2011’de yazmıştım, Suriye bölünürse en az 3’e, muhtemelen 4’e bölünür... Esad ve Nusayriler yönetemeyeceklerini anladıkları anda Suriye’nin batısında bir tür Nusayri devleti oluştururlar. Dürzilerin kendi devletlerini kurmaları da mümkün. Buna da en çok İsrail destek veriyor. Kuzeyde bir Kürdistan, ülkenin kuzeydoğusunda ise bir Sünni-Arap Suriye oluşması da parçalı Suriye’nin iki ayrı devleti olur.
Kimi uzmanlara göre Suriye’nin resmen bölünmesi an meselesi. Kimi uzmanlar ise bunun zaman alacağını, belki de bölünmüş Suriye’nin ancak 10 yılda ortaya çıkabileceğini düşünüyor.
Rusya daha şimdiden federal bir Suriye’den bahsediyor. Federasyon illa da bölünme demek değildir. Ancak herkes biliyor ki Rusya’nın federasyon önerisi Suriye’nin bölünmesi anlamına geliyor.
ABD ise şu anda Suriye’nin bölünmesine karşı olduğunu, Suriye’nin toprak bütünlüğünden yana olduğunu ısrarla vurguluyor. Ancak Amerikalıların bölünmüş bir Suriye’den rahatsız olmayacağını, hatta belki de mutlu olacağını tahmin etmek zor değil. ABD, bölünme konusunda çok istekli görünmüyor, çünkü böyle davranırsa Arap dünyasının tepkisini çekebileceğini, ‘ülkeleri bölen ülke’ diye suçlanabileceğini biliyor. Ancak Amerikalıların Kürt devleti konusundaki isteksizlikleri sadece zamanlama sorunundan kaynaklanıyor. Washington, Kürtlerin Suriye'de erken çıkış yapmaları sonucunda bölge ittifaklarının zarar görebileceğini düşünüyor. Bu nedenle, PYD'nin Suriye'de bir Kürdistan kurmasının henüz vaktinin gelmediği kanaatindeler. Diğer taraftan ileride kurulabilecek bir Kürt devleti için her türlü fiili desteği vermeye devam ediyorlar.
Avrupa’ya gelirsek Avrupalılar Batı yanlısı ve İslamcılık düşmanı bir Kürt devletinden rahatsız değiller. Fransa ise bölünmüş bir Suriye ile ayrıca ilgileniyor ve görebildiğim kadarıyla bunu yararlı da görüyor.
Türkiye ve diğer bölge devletleri Suriye’nin bölünmesine karşı gibi duruyorlar, ancak uyguladıkları siyasetle bölünmeye aslında en büyük desteği kendileri veriyorlar.
Sonuç olarak, zaman alacak olsa da, Suriye'de bir Kürt devleti mümkün. Suriye’yi bir arada tutmak ise her geçen gün zorlaşıyor. Belki Şam Yönetimi kâğıt üzerinde tüm Suriye’nin yönetimi olmaya devam edecek. Ancak fiiliyatta Suriye bölünmüş bir ülke olacak.
