Besim Ömer Akalın
01 Ocak 1970
Besim Ömer Akalın (1 Temmuz 1862, İstanbul - 19 Mart 1940, Ankara), Türk tıp profesörü, bilim insanı, sivil toplum örgütçüsü ve milletvekili.
Türkiye'de çağdaş doğum biliminin öncülerindendir; ülkedeki ilk doğum kliniğini açan, doğum üzerine ilk çağdaş kitabı yayımlayan kişidir. "Ebelerin ebesi" adı ile anılır; ebelik mesleğinin kurumsallaşmasına, ayrıca hemşirelik ve hasta bakıcılık mesleğine büyük katkıları olmuştur. Ülkede tıbbî yayıncılığı başlatan bilim insanıdır.
Yaşamı
Babası Nardalı Ömer Şevki Paşa, ilk Osmanlı Meclis-i Mebusan'ında Sinop milletvekiliydi; annesi Afife Hanım ise Yaşar Paşa'nın kızıydı. Ailenin Macide adlı bir kız ve Azmi, Agah ve Kemal Ömer adlı üç erkek çocukları vardı.
İlköğrenimini Priştine'de yaptı. Ortaöğrenimine Kosova Mülkî Rüştiyesinde başladı, Kuleli Askerî Tıbbiye İdâdisi'nde tamamladı. Yüksek öğrenimini Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne'de askerî öğrenci olarak ve her sınıfta birinci olarak 1885'te bitirdi.
Bir süre askeri hekim olarak Yunanistan sınırında görev yaptı. Tifoya yakalanınca İstanbul'a döndü ve Tıp Okulu'nda doğum kliniğinde Mehmet Vahit Bey'in yanında öğretmen yardımcısı olarak çalıştı. Uzmanlık eğitimi için Paris'e gönderildi ve eğitimini Chartie Hastanesi'nde Prof. Dr. Budin ve Prof Dr. Pinard'ın yanında asistan olarak çalışarak 1891 yılında tamamladı. Paris'teki deneyimlerini iki kitap haline getirdi. "Doğum Tarihi" adlı kitabı, Türkiye'de doğumla ilgili ilk çağdaş eser olarak tanınır.
Paris'teki öğreniminin ardından yurda döndüğünde rütbesi generalliğe yükseltilen Besim Ömer, bir doğum kliniği açmak için defalarca talepte bulunduysa da II. Abdülhamit tarafından reddedildi. 1892'de saraydan gizlice bir doğum kliniği açtı. Mekteb-i Tıbbiye yakınındaki üç odalı küçük bina ülkenin ilk doğum kliniğidir ve bu doğumhane 17 yıl hizmet verdikten sonra terk edilmiş ve Kadırga'daki daha büyük bir binaya taşınmıştır.
1895 yılında Ebe Okulu'nda öğretmen oldu. Ebelik alanında ilk kitaplar olan "Doğurduktan Sonra", "Ebe Hanımlara Öğütlerim" ve "Ebelik" adlı kitapları yayımlayarak çağdaş ebeliğin ülkedeki kurucusu oldu.
1899 yılında Doğum Kliniği Şefi oldu. II. Meşrutiyet ilan edildiğinde (1908) rütbesi albaylığa indirildi ama halk arasında "Paşa" olarak anılmaya devam etti.
Hemşireliği Avrupa'daki gelişimini izleyen Besim Ömer Paşa, Türkiye'de kadınların çalışmasına ve meslek gereği dahi olsa erkeğe el sürmelerine engel olan anlayışın karşısında durarak Japonya'da ilk defa kadın hastabakıcı yetiştirilmesinde uygulanan yöntemi İstanbul'da uyguladı. 1911 yılında İstanbul'un en tanınmış ailelerinin kızlarını, derslerini kendisinin yürüttüğü Gönüllü Hastabakıcılık Kursu'na çağırdı. 6 aylık kurs gören Müslüman Türk kadınları, ilk defa yaralı askerlerin bakımına katılabildiler.
1913-1914 yıllarında halktan kadınlara hastabakıcılık kurslara açtı. Bu kurslarda 300 kadar hasta bakıcı yetişti. Çoğu I. Dünya Savaşı'nda Çanakkale cephesi ve diğer cephelerde yaralanan askerlere baktılar. Besim Ömer Paşa, Çanakkale Savaşı sırasında Kızılay Genel Müdürlüğü yaptı.
1912'deki Titanik faciasında yolculuğa geç kalıp, bileti olduğu halde katılamayan tek kişidir.
1919 yılında Darülfünun'a "Emîn" (rektör) seçildi. 1922 yılında Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane'ye bir grup kız öğrenciyi kayıt ettirerek Türkiye'nin ilk kadın doktorlarının yetişmesine önayak oldu. 1928 yılında mezun olan 6 öğrenci; Dr. Suat Rasim, Dr. Fitnat Celal ve Dr. İffet Naim, Dr. Sabiha Süleyman, Dr. Hamdiye Abdürrahim, Dr. Müfide Kazım Hanımlar idi. 1933'teki üniversite reformu sırasında üniversite kadrosunun dışında kaldı.
V. ve VI. Dönem Bilecik Milletvekilliği yapmıştır.[1]
19 Mart 1940 günü Ankara'da vefat etti.
Görevleri
· 1888 Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne'de Fenni Kıbâle muallimi (Tıp fakültesinde bilimsel doğum profesörü)
· 1895 Ek görev olarak Ebeler Okulunda ebeler muallimi
· 1898 Ek görev olarak Seririyat-ı Viladiye muallimi (Doğum kliniği)
· 1910 Tıp Fakültesi Reisi (Dekan)
· 1912 Sıhhat Umum Müdürü
· 1914 Tıp Fakültesi Reisi
· 1915 Darülfünun Emini (Üniversite Rektörü-İlk rektör)
· 1935 V. Dönem Bilecik Milletvekili
Başarıları[değiştir | kaynağı değiştir]
Kitapları ve verdiği eğitimler ile modern ebeliğin kurumsallaşmasında büyük rol oynamıştır. Ebelere verdiği önem nedeni ile bir dönem "ebelerin ebesi" adı ile anıldı. Tıp Fakültesinde verdiği dersler ile binlerce doktorun yetişmesinde katkısı oldu.
Sürekli yayınladığı "Nevsâl-i Âfiyet" yıllıkları ile tıbbi yayıncılığı başlatmış oldu.
Toplum sağlığı ve koruyucu hekimlik kavramlarına önem veren ilk bilim insanıdır. Veremle Mücadele Cemiyeti, Türk Tıp Tarihi Kurumu, Himaye-i Etfâl Cemiyeti (bugünkü Çocuk Esirgeme Kurumu), Süt Damlası, Türk Hastabakıcılar Cemiyeti, Hilâl-i Ahmer Cemiyeti(Kızılay) kadınlar kolu gibi pek çok sivil toplum kuruluşunun ya kurucularındandı ya da ilk Genel Başkanları olmuştu.[2]
400'den fazla bilimsel makalesi yayınlandı, 70'ten fazla kitap yazdı, çeşitli gazete ve dergilerde sürekli yazıları çıktı.
Eserleri
1. Sıhhatnüma-i İzdivaç (1891)
2. Sıhhatnüma-i Tenasül (1891)
3. Sıhhatnüma-i Etfal (1885)
4. Sıhhatnüma-i Aile (1886)
5. Sıhhatnüma-i Nevzat yahut Beşik-Kundak-Emzik (1894)
6. Tabib-i Etfal (Fransızcadan tercüme) (1896)
7. Tenasül (1889)
8. Ukm-ı İnanet (1888)
9. Zayıf ve Vakitsiz Doğan Çocuklara Takayyüd (1886)
10. İpnotizma-Manyetizma (1889)
11. Mukeyyifat ve Müskirattan Tütün (1886)
12. Müskirat (1887)
13. Afyon ve Esrar (1887)
14. Deniz Banyoları (1890)
15. Şişmanlık ve Zayıflık (1885)
16. Gözlerin Hıfz-ı Sıhhati (1886)
17. Dişlerin Hıfz-ı Sıhhati (1883)
18. Su (1883)
19. Kendini Bil (1894)
20. Midenin Hıfz-ı Sıhhati (1892)
21. Çocuklara Aş (1898)
22. İdadiler için Hıfz-ı Sıhhat (1914)
23. Veba (1886)
24. Yalova Kaplıcası (1901)
25. Fransa Mont Dore Kaplıcası (1928)
26. Irzahane (1903)
27. Doğururken ve Doğurduktan Sonra (1904)
28. Küçük Çocuklara Vefeyat Kesreti (1906)
29. Çocuk Sıhhati Serisi (6 kitap)
30. Nevsal-i Afiyet Birinci Sene (1899)
31. Nevsal-i Afiyet Salname-i Tıbbi (1900)
32. Nevsal-i Afiyet Salname-i Tıbbi (1904)
33. Nevsal-i Afiyet Salname-i Tıbbi (1906)
34. Emraz-ı Nisa (1898)
35. Hastabakıcılık Dersleri (1915)
36. Ebelik Dersleri (1928)
37. İlk İmdad ve Muavenet (1918)
38. Yüz Yıl Yaşamak (1927)
39. Fen ve İzdivaç (1924)
40. Güç Doğum (1933)
41. Kısırlık (1931)
42. Doğum Tarihi (1932)
43. Üzüm ve Üzümle Tedavi (1933)
44. Gençliği Koruma, Çok Yaşama (1934)
