Türk Tarih Kurumu Kuruldu
01 Ocak 1970
Türk Tarih Kurumu, Türk tarihinin ilk kaynaklardan araştırılması amacıyla Atatürk'ün direktifiyle 1931 yılında kurulan araştırma kurumudur. 21 Eylül 1940 gün ve 2/14556 sayılı Bakanlar Kurulu kararnamesiyle kamu yararına çalışan dernekler arasına alınan Türk Tarih Kurumu, 11 Ağustos 1983 gün ve 2876[1] sayılı yasa ile T.C. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu'na bağlı bir kuruluş durumuna gelmiştir. Anayasanın ilgili maddesi ise şöyledir :
Madde 134. - Atatürkçü düşünceyi, Atatürk ilke ve inkılâplarını, Türk kültürünü, Türk tarihini ve Türk dilini bilimsel yoldan araştırmak, tanıtmak ve yaymak amacıyla; Atatürk'ün manevî himayelerinde, Cumhurbaşkanının gözetim ve desteğinde, Başbakanlığa bağlı; Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu ve Atatürk Kültür Merkezinden oluşan, kamu tüzelkişiliğine sahip "Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu" kurulur.
Türk Dil Kurumu ile Türk Tarih Kurumu için Atatürk'ün vasiyetnamesinde belirtilen mali menfaatler saklı olup kendilerine tahsis edilir.
Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumunun; kuruluşu, organları, çalışma usulleri ve özlük işleri ile kuruluşuna dahil kurumlar üzerindeki yetkileri kanunla düzenlenir.
Geçmiş
Türk Tarih Kurumu, 15 Nisan 1931 günü 16 üye ile Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti adıyla kurulmuştur. 3 Ekim 1935'te ismi Türk Tarih Kurumu olarak değiştirilmiştir. 1983 yılında çıkarılan bir yasa ile TC Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu'na bağlı bir kuruluş durumuna gelmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı Atatürk, vasiyetnamesinde Türk Tarih Kurumu için de parasal varlığından bir pay ayırmıştır. Kurumun ana geliri, Atatürk'ün İş Bankası'ndaki hisse senetlerinden oluşmaktadır. Daha sonra gelen cumhurbaşkanları Türk Tarih Kurumu'nun koruyucu başkanlarıdır.
Kurum, çalışmalarına Ankara'daki Türk Ocağı Halk Evleri binasında başlamıştı. 1940 yılı sonunda Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesi binasına taşınmış, 12 Kasım 1967'de ise kendi binasına geçmiştir. Projesi Turgut Cansever'e ait olan ve Nail Çakırhan tarafından yapılan bu bina, Türkiye'de çağdaş mimarlığın önde gelen eserlerinden birisidir ve 1980 yılında Uluslararası Ağahan Mimarlık Ödülü'nü kazanmıştır.
Görevleri
2876 sayılı kanunun 55. Maddesi kurumun görevlerini aşağıdaki gibi tarifler;
Madde 55 - Bu Kanunun ilkeleri doğrultusunda, Türk Tarih Kurumu'nun görevleri şunlardır :
a) Türk tarihinin ve Türkiye tarihinin kaynaklarını araştırmak,incelemek, bu konularla ilgili bilimsel değerdeki araştırmaları ve eserleri yayınlamak,
b) Türk ve Türkiye tarihine ilişkin kaynakları toplamak, incelemek, gerekli görülenleri Türkçe'ye çevirmek, yaymak ve yayımlamak,
c) Türk ve Türkiye tarihini aydınlatmaya yarayacak belge ve malzemeyi toplamak, arşiv ve dokümantasyon merkezleri kurmak, niteliği belirlenen belge ve malzemeyi elde etmek için gerekli araştırmaları, incelemeleri, kazıları yapmak ve yaptırmak,
d) (a) (b) ve (c) bentlerinde belirlenen kaynaklara dayanarak Türk tarihi ve Türkiye tarih yazmak ve yayımlamak,
e) Yeni buluşları ve bilimsel konuları yaymak ve tanıtmak üzere bilimsel toplantılar yapmak, kongreler, sergiler ve geziler düzenlemek,
f) Millî varlığımızın devamında temel unsurlardan biri olan tarih sevgisini ve bilincini kökleştirecek, geliştirecek ve yaygın hale getirecek, tarihî araştırmaları ve çalışmaları özendirecek, destekleyecek her türlü tedbiri almak, gerekli çalışma plan ve programlarını yapmak,
g) Amaç ve görevleriyle ilgili olarak, yurt içinde ve yurt dışında Türk veya Türkiye tarihi üzerinde çalışan, araştırma ve yayın yapan kurum, kuruluş ve araştırma merkezleriyle, arşivlerle işbirliğinde bulunmak, kitap, yayın ve orijinallerinden çoğaltılmış belge mübadele etmek,
h) Yüksek Kurulun onayı ile yerli veya yabancı bilimsel kuruluşlara üye olmak, temsilci göndermek, kongrelere katılmak, bu kuruluşlarla ortak araştırmalar ve çalışmalar yapmak,
ı) Yüksek Kurulun, Yüksek Kurumun ve bu Kanunun verdiği diğer görevleri yerine getirmek.
Etkinlikleri
Türk Tarih Kurumu, Türk tarihi ve Türkiye tarihini incelemek ve sonuçları yaymak için konferanslar, seminerler, kongreler, anma törenleri, sergiler düzenler; kazılar yaptırır, kitaplar yayınlar; kurumun üyeleri uluslararası kongre ve seminerlere katılarak bildiri sunar.
Türk Tarih Kongreleri
Geleneksel olarak düzenlenen Türk Tarih Kongreleri Türk Tarih Kurumu'nun en bilinen etkinliklerindendir. İlk iki Türk Tarih Kongresi, Atatürk'ün koruyucu başkanlığında gerçekleşmiştir.
1. Türk Tarih Kongresi
2-11 Temmuz 1931'de Ankara Halkevi'nde gerçekleşti. Amacı, yeni tarih görüşü ve tarih öğretiminde izlenecek yolun öğretmenlere aktarılması idi.
2. Türk Tarih Kongresi
20-25 Eylül 1937'de İstanbul'da Dolmabahçe Sarayı'nda gerçekleşti.Uluslararası nitelikteki bu kongrede Türk tarihinin açıklanması ve belgelenmesi ereği güdüldü.
3. Türk Tarih Kongresi 15 -2 0 Kasım 1943
4. Türk Tarih Kongresi 10-15 Kasım 1948
5. Türk Tarih Kongresi, 12-17 Nisan 1956
6. Türk Tarih Kongresi 20-26 Ekim 1961
7. Türk Tarih Kongresi 25-29 Eylül 1970
8. Türk Tarih Kongresi 11-15 Ekim 1976
9. Türk Tarih Kongresi 21 25 Eylül 1981
10. Türk Tarih Kongresi 22-26 Eylül 1986
11. Türk Tarih Kongresi 5-9 Eylül 1990
12. Türk Tarih Kongresi 12-16 Eylül 1994
13. Türk Tarih Kongresi 4-8 Ekim 1999
14. Türk Tarih Kongresi 9-13 Eylül 2002
Yayınlar
1937 yılından beri yayınlanan Belleten adlı yayın, dört ayda bir yayınlanır.
Kurum tarafından 1964'ten beri çıkarılan Belgeler adlı bir başka yayın ise Türk belgeliğindeki (arşivindeki) belgeleri açıklamalı olarak yayınlar.
1991 yılında sadece bir sayı olarak yayımlanan Höyük adlı yayında kazı raporlarını yayınlamaktadır.
Kazılar
22 Ağustos 1935'te, Kurum'un kendi parası ve kendi elemanlarıyla başlattığı ilk kazı Alacahöyük Kazısı'dır. Bunu Trakya ve Anadolu'nun türlü bölgelerinde yapılan kazı ve arkeolojik araştırmalar izlemiştir. Bu kazılardan çıkan eserler pek çok müzede sergilenmektedir.
Uluslararası Bilim Kurumlarında Üyelik
Türk Tarih Kurumu, Uluslararası Akademiler Birliği'nin (International Union of Academies-IUA) Türkiye'deki tek üyesidir.
Kütüphane
Tarih ve kazıbilim (arkeoloji) alanında ülkenin en büyük kütüphanesi, Türk Tarih Kurumu kütüphanesidir. Kurum, Türkiye'nin son çağlar tarihi için de varsıl (zengin) bir belgeliğe sahiptir...
