Düşük Büyüme ve Yüksek Enflasyon Türkiye’de Stagflasyona mı İşaret Ediyor?
Hilmi Hacaloğlu 01 Ocak 1970
İSTANBUL —
Türkiye’de enflasyon rakamları 15 yılın zirvesinde.
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Ağustos ayına göre %6,30, bir önceki yılın Eylül ayına göre %24,52 artış gösterdi. Türkiye İstatistik Kurumu’nun bugün açıkladığı verilere göre 12 aylık TÜFE artışı ise %13,75 oldu. Bir önceki Aralık ayına göre değişim ise %19,37 oldu.
Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi’ndeki (Yİ-ÜFE) artış ise TÜFE’nin de üzerinde.
Yİ-ÜFE 2018 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %10,88, 2017 yılının Eylül ayına göre ise %46,15 artış gösterdi.
2017 yılının Aralık ayından beri meydana gelen artış, %38,96 olarak ölçüldü.
Albayrak: “Enflasyon beklentilerin üstünde çıktı ama en kötüyü geride bıraktık”
Maliye ve Hazine Bakanı Berat Albayrak, TÜFE ve Yİ-ÜFE oranlarının piyasa ve Merkez Bankası beklentilerinin üzerinde olduğunu söyledi.
NTV’ye konuşan Albayrak, ““(Enflasyon oranları) Fırsatçılık, stokçuluk, spekülatif fiyatlama davranışının algı değil gerçek olduğunu ortaya koydu. Demek ki, biz bu anlamdaki fiyatlamalarla daha yoğun bir şekilde mücadele edeceğiz. Bu trend Ekim’le birlikte kırılacaktır. Eylül itibari ile bu sürecin kötüsünü atlattık, Ekim ayı ise çok daha iyi bir sürece işaret ediyor En kötüyü geride bıraktık. Kur üzerindeki spekülatif atağı püskürttük. Ticaret dengesi açısından baktığımızda Temmuz'da yüzde 70, Ağustos’ta yüzde 80'lere çıktığımız ve ihracatta daralmadığımız dengelenme sürecini görmeye başladık” dedi.
Eylül ayında açıklanan Yeni Ekonomik Program’da (YEP) 2018 yılı enflasyon (TÜFE) hedefi %20,80 olarak belirlenmişti. Ancak bugün açıklanan TÜFE rakamlarıyla yılbaşından bu yana gerçekleşen enflasyon oranı, %19,37’ye yükseldi. Buna rağmen Hazine ve Maliye Bakanı, YEP’te açıklanan enflasyon hedeflerinin tutturulacağı iddiasında.
Prof. Karatepe: “Yeni Ekonomik Program’daki hedeflerin tutturulması imkânsıza yakın”
Ancak ekonomistlerin önemli bir bölümü 2018 yılı enflasyon hedefinin Yeni Ekonomik Program’da öngörüldüğü şekilde gerçekleşeceği konusunda Bakan Albayrak’la aynı fikri paylaşmıyor.
Amerika’nın Sesi’ne değerlendirmelerde bulunan Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nden Profesör Yalçın Karatepe, “ÜFE’de artış yıllık %46,15 oldu. Unutmayın üretimde çok ciddi ithal mal kullanıyoruz. Enerji maliyetleri de artıyor. Dolayısıyla bu artışları üretici, fiyatlarına zamanla yansıtacak. Yansıtmamaları için iflas etmeleri gerekiyor. Bakan Albayrak’ın dediği gibi yılsonu hedefinin tutturulması için önümüzdeki üç ayda, aylık TÜFE artışının %1’in altında kalması gerek. Bu da eldeki verilere bakıldığında imkansıza yakın. Üç ayı öngöremeyen Yeni Ekonomik Program, üç yıllık hedeflerine nasıl inandırıcı olabilir?” dedi.
Enerji maliyetleri, Prof. Karatepe’nin de dikkat çektiği gibi son bir yılda yüksek artış gösterdi.
TÜİK’in bugün yayınladığı enflasyon verilerine göre, ana sanayi grupları içinde enerji maliyetleri 2017 yılının Eylül ayına göre %79,29 artış göstererek bu kategoride ilk sırayı aldı. Bunu %51,96 ile ara malı ve %45,78 ile sermaye malı takip etti.
“2018’in son çeyreğinde eksi büyüme bekliyorum”
Profesör Karatepe, ekonomik durgunluk ve yüksek enflasyonun Türkiye’yi stagflasyona götürdüğünün altını çiziyor: “Türkiye ekonomisinin yavaşlayacağını Bakan Albayrak da Yeni Ekonomik Programı’nda söyledi. Zaten Ağustos ayında ithalattaki %20 gerileme bu durgunluğun öncü işaretiydi. Ben 2018’in son çeyreğinde eksi büyüme olacağını öngörüyorum. Ekonomik durgunluk ve yüksek enflasyon, stagflasyonu kaçınılmaz kılacak.”
Doçent Akçay: “Toplu iflaslar kapıda”
Berlin Ekonomi ve Hukuk Üniversitesi’nden Ümit Akçay da Türkiye’nin stagflasyon sürecinde olduğu görüşünde.
Doçent Akçay, “Üretici fiyatlarındaki artış, TÜFE'nin artmaya devam edeceğini gösteriyor. Ek olarak, talebin daraldığı ortamda üreticiler bu fiyat artışını tüketiciye yansıtmakta zorlanacaklar. Bu, toplu iflasların ve dolayısıyla da kitlesel işsizliğin kapıda olması anlamına gelir” diyor.
CHP: “Pansuman tedavisiyle sorun çözülmez”
Enflasyon rakamları muhalefetteki partilerin de gündemdeydi.
Cumhuriyet Halk Partisi Sözcüsü Faik Öztrak, Bakan Albayrak’ın “Alo 175 Hattı diye şikayet hattımız var. 22 binden fazla şikayet geldi, sahada etkin bir şekilde mücadele ettik. Ticaret erbabının takibi önemli” sözlerini eleştirdi.
Öztrak, “Sayın Albayrak diyor ki, ‘Tehdit ve saldırılar bağışıklık sistemimizi güçlendirdi’. Bu ne biçim bir bağışıklık sistemi ki enflasyon bütün rekorları kırdı? Bu rakamlar Türkiye'de faizlerin daha da artacağını göstermektedir. Bunlar yaşanırken iktidar sanki bu enflasyon onların yüzünden olmamış gibi çıkıp zabıtaları göreve davet ediyor. Bu işi zabıtaya havale ederek düzeltemezsiniz. Bir an önce bu kötü gidişi durduracak önlemleri almanız lazım. Bu işi pansuman tedavisiyle geçirebilmemiz mümkün değildir” dedi.
HDP: “AKP ekonomide değil 3 yılı 3 haftayı bile öngöremiyor”
HDP de yazılı bir açıklama yayınlayarak Yeni Ekonomik Program’ın açıklandığı ay kadük kaldığını savundu.
Açıklamada, “Hakkını arayan işçileri tutuklayan AKP iktidarı, firmalarını bu krize karşı korumaya çalışan işverenleri ise ‘hainlikle’ suçluyor. Son bir ay içerisinde kaç firmanın iflas ettiği, konkordato ilan ettiği, borçlarını yapılandırdığı kamuoyuna açıklanmıyor. Üç yıllık Yeni Ekonomi Programı (YEP) daha ayı tamamlamadan kadük kaldı. AKP ekonomide değil 3 yılı 3 haftayı bile öngöremiyor. Türkiye ekonomisi AKP’ye ve IMF taklidi yapılara bırakılamayacak kadar zor günlerden geçiyor. Halkı enflasyon ve hayat pahalılığından koruyacak; tekel karşıtı, üretici ve tüketici arasındaki aracıları ortadan kaldıran yeni üretim modellerine ihtiyaç vardır” denildi.
