ABDÜLAZÎZ el-BUHÂRÎ
Fahrettin Atar 01 Ocak 1970
Alâüddîn Abdülazîz b. Ahmed b. Muhammed el-Buhârî (ö. 730/1330)
Hanefî fakihi.
Daha çok fıkıh usulüne dair yazdığı eserlerle tanınmıştır. Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Amcası Fahreddin Muhammed el-Maymergi ve Hâfızüddin Muhammed el-Buhârî’den fıkıh okudu. Yetiştirdiği talebeler arasında Kıvâmüddin Muhammed el-Kâkî ve Cemâleddin Ömer el-Habbâzî gibi meşhur Hanefî âlimleri bulunmaktadır.
Eserleri. Keşfü’l-esrâr fî şerhi Usûli’l-Pezdevî. Fahrülislâm el-Pezdevî’nin (ö. 482/1089) Hanefî metoduna göre yazdığı fıkıh usulüne dair eserinin şerhidir. Keşfü’l-esrâr, Pezdevî’nin eseri üzerine yapılan şerhlerin en genişi ve en meşhurudur. Abdülazîz el-Buhârî bu eserini yazarken Gazzâlî’nin kelâmcıların metoduna göre kaleme aldığı el-Müstasfâ adlı eserinden de faydalanmıştır. Keşfü’l-esrâr, üslûbu açık ve güzel olduğundan daha sonraki âlimler için de önemli bir kaynak olmuştur. Nitekim Teftâzânî fıkıh usulüne dair et-Telvî? adlı eserinde bu kitaptan çokça iktibaslarda bulunmuştur. Keşfü’l-esrâr, Kahire’de (1307) ve İstanbul’da (1307-1308) dört cilt halinde yayımlanmıştır.
Abdülazîz el-Buhârî’nin fıkıh usulüne dair diğer eseri, Hüsâmeddin el-Ahsîkesî’nin (ö. 644/1247) el-Müntehab adlı eserine et-Tahkik, (Gayetü’t-tahkik, veya Şerhu’l-Husâmî) adıyla yaptığı şerhtir. Müellifin Keşfü’l-esrâr’dan sonra kaleme aldığı bu eser de neşredilmiştir (Leknev 1871, 1876). Abdülazîz el-Buhârî’nin “Kitâbü’n-nikâh”a kadar yazdığı el-Hidâye şerhi; el-Erba‘ûn fi’l-hadîs_; ev, cami ve şehir çevreleriyle ilgili hükümleri ihtiva eden Kitâbü’l-Efniyye adlı eserleriyle, ferâize dair Risâle fî tahrîci mesâili zevi’l-erhâm fi’l-ferâ?iz (Selim Ağa Ktp., nr. 1276/4, 12 varak) adlı bir risâlesi de bulunmaktadır.
