Peride Celal Yönsel (10.06.1916-15.06.2013)
01 Ocak 1970
İstanbul’ Fındıklı’da Zeliha Mirat Türel ile Mehmet Celalettin Erem’in kızı olarak doğdu[1]. Babası, Fes ve kumaş üreten, İngilizler ile çok sıkı fıkı ilişkiler kurmuş olan bir fabrikatör; annesi ise Fransızca aslından Fransız yazarları okuyabilecek düzeyde iyi bir Fransızcaya sahip münevver bir kadındır. Fakat Peride Celal, daha doğmadan babasından ayrılmış, üvey babasının yanında büyümüştür. Asıl soyadı Yönsel'dir.
Yazarın doğum tarihi hakkında ortaya çıkan bu çelişki yazar tarafından 1916 olarak belirlenmektedir. Üvey Babası bir yargıç olan yazar babasının görevlendirilme sebepleri ile çocukluğunun büyük bölümünü Anadolu'da - çoğunlukla Karedeniz- geçirmiş, hayatı boyunca öz babası ile iletişimde olmadan yaşamanın acılarını üzerinde hissetmişti.
Yazın hayatının ilk on beş yıllık döneminde popüler aşk romanları kaleme almış; 1950’lerde yazarlığında bir dönüşüm geçirerek daha gerçekçi, bireyin içsel sorunlarının derinlemesine irdeleyen romanlar yazmıştır. 1977'den sonra romana ara verip öyküye yönelen Peride Celal'in [3] Türk edebiyatında post-modern romanın yaygınlaştığı dönemde kaleme aldığı Kurtlar romanı çeşitli eleştirmenler tarafından başyapıtı olarak değerlendirilir.[3]
1916 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Annesi Zeliha Mirat Türel, babası Mehmet Celalettin Erem'dir. Genç kızlığında üvey babasının soyadı olan Bayburtoğlu soyadını taşıdı. Anne ve babasının kendi doğumundan önce ayrılmış olması nedeniyle çocukluğunun büyük bir bölümü üvey babasının savcılık yaptığı Anadolu kentlerinde, özellikle de Karadeniz'de geçti.[3]
İlköğrenimini Haydarpaşa İlkokulu'nda tamamlayan yazar, İstanbul Sainte-Pulchérie Fransız Okulu'nda iki yıl yatılı okuduktan sonra üvey babasının görevi nedeniyle, yeniden Anadolu'ya gitme zorunlulu doğunca öğrenimini yarıda bıraktı.[3] Klasik eğitimini tamamlayamamış olması yazarlık hayatı boyunca onun psikolojik olarak olumsuz etkiledi.[3]
İlk öyküsü Sedat Simavi'in Yedigün Dergisi'nde Ak Kız'ın Hikâyesi adıyla 27 Kasım 1935'te P. Gençay imzasıyla yayımlandı. Daha sonra Son Posta, Cumhuriyet, Tan ve Milliyet gazetelerinde öyküler, röportajlar yayımladı.[4] Yazı hayatında sırasıyla “Peride Gencay”, “Peride Celâl” ve “Peride Celal Bayburtlu” imzalarını kullandı. Tan gazetesine tanıştığı Peyami Safa'nın yardımıyla yazarlığını dil açısından geliştirdi ve Fransızca dersleri aldı.[5] Yazarlık hayatında ilerlemek için İstanbul'da yaşayan anneannesinin yanına taşınan yazar, geçimini sağlamak için her gün öykü yazdı; bir yandan da İstanbul Elektrik Şirketi'nin Neşriyat bölümünde sekreter olarak çalışmaktaydı.[5] İlk romanı Sönen Alev, 1935 yılında Son Posta gazetesinde tefrika edildi ve 1938'de kitap olarak yayımlandı. Bunu, kent soylu kadınların aşklarını serüvenimsi bir kurgu ile konu edinen bir dizi roman takip etti; "pembe romanlar" yazarı olarak tanındı. Romanlarında duru bir dil kullandı. 1935-1954 yılları arasında gazete ve dergilerde yazdığı dört yüz civarındaki -bir-iki sayfalık- öyküsü ve yirmiye yakın romanıyla, 1940'lı yıllarda günlük gazetelerin tirajını arttırmasında etkili oldu.[3] Geçimini sağlamak için yazdığını söylediği bu romanları benimsemedi.[6]
Şair Nâzım Hikmet'le dostluğu üzerinde siyasal baskılara yol açınca 1944'te yurttan ayrılarak İsviçre'ye gitti. Türkiye'nin Bern Basın Ataşeliği'nde üç yıl sekreter olarak çalıştı. Peride Celal için kendisini geliştirme dönemi olan İsviçre yıllarında Cumhuriyet gazetesi için "İsviçre Mektupları" genel başlığı ile öykü ve yazılar hazırladı.
1947'de Türkiye'ye döndükten sonra avukat Atıf Yönsel ile evlendi. İki yıl Basın Yayın Genel Müdürlüğü Yabancı İşçilerle İrtibat Bürosu'nda, iki yıl da Yeni İstanbul gazetesinde; kısa bir süre de Milliyet ve Son Posta gazetelerinde çalıştı.
1954 tarihli Üç Kadının Romanı’yla romancılıkta yeni bir döneme girdi. Eşinin desteği ile geçim sorunu ortadan kalkan yazar, gözlem ve gerçekçiliğin ön plana çıktığı eserler verdi.
Yazar, "Üç Yirmi Dört Saat" adlı romanıyla 1977 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü’nü kazandı. 1978'de ilk öykü kitabı Jaguar yayımlandı. Bir süre roman yazmaya ara verdi. Üç öykü kitabından sonra yazdığı "Kurtlar" romanıyla 1991 Orhan Kemal Roman Armağanı’nı kazandı[7]. Bu romandan sonra yeniden öyküye yöneldi. 1996'da 15. İstanbul Kitap Fuarı’nda TÜYAP’ın “onur yazarı” seçilir. 2002'de son romanı Deli Aşk yayımlandı ve büyük ilgi gördü.
15 Haziran 2013'te hayatını kaybetti Cenazesi aile arasında yapılan sade bir törenden sonra Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.
Hakkında Selim İleri tarafından (Peride Celal'e Armağan) ve Alpay Kabacalı tarafından yazılmış (Çok Katmanlı Duyarlıklar Yazarı: Peride Celal) yazılmış iki kitap vardır.
Yapıtları
Romanlar
Sönen Alev (1938)
Yaz Yağmuru (1940)
Ana Kız (1941)
Kızıl Vazo (1941)
Ben Vurmadım (1941)
Atmaca (1944)
Aşkın Doğuşu (1944)
Kırkıncı Tepe (1945)
Dar Yol (1949)
Üç Kadının Romanı (1954)
Kırkıncı Oda (1958)
Gecenin Ucundaki Işık (1963)
Güz Şarkısı (1966)
Evli Bir Kadının Günlüğünden (1971)
Üç Yirmidört Saat (1977)
Kurtlar (1990)
Deli Aşk (2002)
Öyküler
Jaguar (1978)
Bir Hanım Efendinin Ölümü (1981)
Pay Kavgası (1985)
