MUHAMMED ZAHİR ŞAH / 1914 – 23 Temmuz 2007
01 Ocak 1970
Afganistan kralı. Liberal bir anayasaya ve reformlara öncülük ederek kırk yd yönetimde kalmıştır.
Muhammed Zahir Şah 15 Ekim 1914’te Kabil’de doğdu. Nadir Şah’ın oğludur. Kâbil ve Paris’te öğrenim gördü. 1929’da Nadir Şah’ın kral olması üzerine Kabil’e döndü. 1932-1933 yıllarında savunma bakanlığı müsteşarlığı, 1933’te eğitim bakanlığı yaptı. 8 Kasım 1933’te babasının öldürülmesi üzerine tahta çıktı.
Ilımlı bir kalkınma programıyla birlikte milli bütünlüğün sağlanmasına çalıştı. Emanullah Han döneminde satın alman fabrikaların kurulmasını, eğitim ve öğretimin yaygınlaştırılmasını sağladı. 1937’de Türkiye ve İran’la Sâdabâd Paktı’nı imzaladı. II.Dün-ya Savaşı sırasında ve sonrasında benimsenen yansızlık siyaseti Pakistan’ın ABD desteğiyle hızla silahlanması nedeniyle sürdürülemedi. 1953’te başbakanlığa atadığı Muhammed Davud Han’ın hükümeti döneminde geleneksel denge siyasetinden belirgin biçimde uzaklaşıldı. 1954’te SSCB’yle bir dizi askeri ve iktisadi işbirliği antlaşması yapıldı. 1956’da ilk beş yıllık kalkınma planı uygulamaya konuldu. SSCB ve ABD’ yle geniş kapsamlı antlaşmalar imzalanarak dış borçlanmaya gidildi. Böylece yeni yolların açılması, haberleşme, madencilik, sanayi, tarım ve eğitim sisteminin geliştirilmesi gibi plan hedefleri yabancı uzmanların da yardımlarıyla gerçekleştirilmeye çalışıldı.
1 Ekim 1964’te yürürlüğe giren ve meşruti monarşik bir yönetimi öngören yeni anayasayla kuvvetler ayrılığı ilkesi getirildi. Yürütmenin yetkileri ve kral ailesinin siyasal gücü sınırlandırıldı. 1969’dan sonra meclis çoğunluğunu tutucu aşiret reislerinin oluşturduğu Afganistan’da özellikle muhalefete karşı tutumun da sertleşmesi nedeniyle kentlerde gelişen gösteri ve ayaklanmalar giderek yoğunlaştı. İç siyasal karışıklıkların hızlı tırmanışı yanında iktisadi durumdaki olumsuz gelişmeler de hoşnutsuzluğu artırdı. İtalya’da gezide bulunduğu sırada 17 Temmuz 1973’te Davud Han’ın yaptığı kansız bir darbeyle iktidardan düşürülen Zahir Şah, 24 Ağustos 1973’te tahttan vazgeçtiğini açıklayarak Roma’ya yerleşti. 1981’de hükümete karşı direnen Afganlı mücahitlerle yaptığı görüşmeler sonunda onlarla dayanışma kararı aldı.
