Mehmed Emin Âli Paşa 05.03.1815 – 07.09.1871
01 Ocak 1970
Mehmet Emin Ali Paşa, beş defa sadrazamlık ve yedi defa da hariciye nazırlığı yapan, büyük bir devlet adamıdır. İstanbul’da Mercan’da dünyaya geldi. Babası Mısırçarşılı Ali Rıza Efendi’dir. Ali Rıza Efendi fakir bir adamdı, Bahçekapısı’nı açıp kapatmak suretiyle geçinirdi. Sonraları Ali Paşa’yı kendisine Kapıcızade lakabını takarak, küçültmek isteyenler olmuştur.
Ali Paşa önceleri mahalle mektebinde okudu, sonra da Bayezit Camisi’nde bir müddet Arapça dersleri gördü. 15 yaşında Babıali’ye Divan-ı Hümayun kalemine girdi, orada çalışırken kendi kendine Fransızca öğrenmeye başladı. Asıl adı Mehmet Emin’ken Divan Kaleminde kendisine Ali adı takıldı.
1835 tarihinde Viyana Elçiliği katipliğine gönderilen Ali Paşa, orada bir buçuk yıl kaldı. Fransızcasını iyice ilerletti, hatta yazdığı notaların Fransızlarca pek beğenildiği söylenir. Mustafa Reşit Paşa’nın himayesinde yetişen Ali Paşa Divan-ı Hümayun tercümanı iken Londra Sefaret Müsteşarı oldu. Orada Maslahatgüzarlık, sonra da Hariciye Müsteşarlığı yaptı, 1841 tarihinde Londra Büyükelçisi oldu. Üç sene kadar bu görevde kalan Ali Paşa, Mustafa Reşit Paşa’nın ilk olarak Sadrazamlığa getirilmesi üzerine 1846 da Hariciye Nazırı oldu. İki sene sonra, Reşit Paşanın azli üzerine, nezaretten alındıysa da Reşit Paşa’nın tekrar Sadrazam olması üzerine gene Hariciye Nazırlığına getirildi.
Encümen-i Daniş kurulduğu zaman Ali Paşa da üyeliğe seçildi. 1857'de ilk defa olarak otuz yedi yaşındayken Mustafa Reşit Paşa’nın yerine Sadrazam oldu. Mustafa Reşit Paşa’yı çok saydığından Sadaret Alayından sonra hemen ziyaretine gittiyse; de sonraları bazı tesirler yüzünden araları açılmıştır.
Bir sene geçmeden ilk sadaretinden ayrılan Ali Paşa İzmir ve Bursa valiliklerinde, Tanzimat Meclisi Reisliğinde ve gene Hariciye Nazırlığında bulunduktan sonra 1855 yılında yeniden Sadrazam oldu. İkinci sadrazamlığında bir buçuk yıl kalarak 1856 da Paris Kongresine birinci murahhas olarak katıldı. Padişah Abdülmecit zamanında da bir daha sadrazamlıkta bulundu, Abdülaziz zamanında da iki kere daha Sadrazamlığa getirildi. Bu arada Hariciye Nazırlıkları ve diğer önemli vazifeleri vardır.
Ali Paşa Yunan ve Girit meselelerini Babıali siyasetine göre halle çalışmış, hatta 1867 yılında Girit’teki ihtilalcilerle anlaşmak üzere oraya gitmiştir. Rusların etkisi altında bulunan ihtilalcilerle anlaşmanın imkansızlığı, Sultan Aziz’in garip huyları Ali Paşa’nın siyaset alanındaki başarılarını güçleştiren sebeplerdendi.
Ali Paşa, Mustafa Reşit Paşa ve Fuat Paşa Tanzimat Devri’nin üç önemli şahsiyeti sayılır. Beşinci Saddrazamlığı sırasında vereme yakalanan Ali Paşa Bebek’teki yalısında hayatını kaybetti ve Süleymaniye Camisi yanına defnedilmiştîr.
