10 milyar dolar nerede?
İbrahim Kahveci 01 Ocak 1970
Yaklaşık 3 ay önce, yani 30 temmuz 2019 tarihinde Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ın bazı gazetelerin ekonomi müdürlerine yaptığı açıklama ve haber şu şekilde:
"Ekonomide yaşanan spekülatif hareketler sonrasında yaşanan yabancı çıkışında, son zamanlarda ekonomi yönetimi tarafından peş peşe atılan adımlarla yeniden tesis edilen güven sonrasında geri dönüş başladı. Geçtiğimiz günlerde Merkez Bankası'nın 425 baz puanlık faiz indirimi sonrasında politika faizinin yüzde 24'lerden yüzde 19,75'lere inmesinin ardından döviz kurlarında da beklenen aşağı yönlü hareket hızlandı. Ekonomi tarafında yaşanan tüm bu iyimser gelişmelerin ardından bir güzel haber de Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'tan geldi. Yabancı yatırımcı girişine ilişkin bilgi paylaşan Bakan Albayrak, "Mayıstan bu yana 10 milyar dolardan fazla yabancı yatırımcı girişi var. Türkiye'ye güvenen yatırımcı kazandı." dedi."
****
Haber ve açıklama aynen yukarıda verdiğimiz gibi...
Dün Merkez Bankası Eylül 2019 'Ödemeler Dengesi' verilerini açıkladı. Ödemeler dengesi nedir? önce buna bakalım:
Aynen Merkez Bankası tanımı ile aktaralım: "Ödemeler dengesi, geniş anlamıyla, bir ekonomide yerleşik kişilerin diğer ekonomilerde yerleşik kişiler (yurt dışında yerleşikler) ile belli bir dönem içinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin sistematik kayıtlarını elde etmek üzere hazırlanan istatistiki bir rapordur."
Aslında ödemeler dengesi bir ülkenin dövizli işlemlerinin tablosudur. Ne kadar borç ödedik, ne kadar borçlandık. Ya da ne kadar doğrudan yatırım geldi, ne kadar doğrudan yatırım gitti. Bunlar ödemeler dengesinin finans (pasif) tarafıdır. Ana kısım cari işlemlerdir. Orada mal ihracatı ile ithalatı, hizmetler (turizm) gideri ile geliri ile gelir dengesi ele alınır. Birinci kısım cari işlemler dengesidir. Ülkemizde genellikle eksi verdiği için cari işlemler dengesi cari açık olarak bilinir.
***
Bakan Albayrak herhalde 30 temmuz açıklamasında ihracattan gelen parayı kastetmemişti. Çünkü ülkeye güven arttı ve yabancı yatırımcı geldi diyor.
Yabancı yatırımcı nasıl gelir?
Ya doğrudan yatırıma gelir, ya da ülkeye finansal yatırımda bulunur.
Ülkemize gelen doğrudan yatırım Ocak-Eylül arasında 6 milyar 294 milyon dolar. Bakanın bahsettiği son üç ay (Mayıs-Temmuz) arasında ise gelen doğrudan yatırım 2 milyar 384 milyon dolar.
Kısaca ne bahsedilen son 3 ayda, ne de ilk dokuz ayda ülkemize gelen doğrudan yatırım 10 milyar dolara yaklaşamamış bile.
Portföy yatırımı zaten nerede ise son üç ayda ve son 9 ayda başa baş noktasında. Öyle net giriş olmadığı gibi, mayıs-temmuz arasında 459 milyon dolar çıkış bile olmuş.
Borç alıp vermede ise zaten kriz başladığından beri net ödeyici noktasındayız.
Kısaca ödemeler dengesinin finans hesabı yılın ilk dokuz ayında 1 milyar 303 milyon dolar sermayenin gelmediğini, tersine gittiğini gösteriyor.
Ayrıca ilk dokuz ayda 1 milyar 842 milyon kaynağı belirsiz olarak tabir edilen bir sermaye girişi olmuş ama bu bile bahsedilen 10 milyar doların çok uzağında.
Peki, rezervlerdeki 4 milyar 249 milyon dolarlık artış nedir? İşte o artış cari işlemlerden kaynaklanan 3 milyar 687 milyon dolarlık fazlalıktan geliyor.
***
Anlayacağınız 30 temmuzda Bakan beyin bahsettiği 10 milyar dolardan henüz resmi devlet hesaplarında bir iz bulunamıyor.
Kısaca, güzel haber olarak sunulan yabancı yatırımcıların geri geldiği açıklaması maalesef resmi devlet hesaplarında görülmemektedir.
İyi ama o zaman nerede bu 10 milyar dolar?
Nerede bu yabancı yatırımcılar?
Bakan beyin gördüğü ama Türk Milletinin göremediği bu para akışlı veya işlemleri nerede bulunuyor?
Bu konuda söyleyebileceğimiz tek şey var: O da ekonomiye GÜVEN gelmediği sürece daha çok bekleyeceğimizdir.
Oysa krizin, ya da düşük gelir seviyesinde durağanlığın yüksek işsizlik nedeniyle uzun sürmesini toplumun ne kadar kaldırabileceğini hesap etmeliyiz. O nedenle çok acil adımlar atılmaz ise, açıklamaların altı boş kalmaya devam edecektir.
