Ardanuçlu Efkari, 1900-1980.
01 Ocak 1970
Edebiyatımızda Cuğolu aşıkların beşincisi olarak bilinen Nebi Efkari (1866-1915) ve Çankırı’da yaşadığı bilinen Efkari adlı bir aşık daha bulunmaktadır. Ardanuçlu Efkari Efkari mahlaslı şairler arasında en tanınmış olanıdır.
1900-1980. Ardanuç’un Basa (şimdiki adı Yolüstü) köyünde doğdu. Babasının adı Pehlivan Yusuf, asıl adı Adem Şentürk’tür. [1]Bir süre medresede okudu. Dinî tasavvufî bilgilerini medresede elde etti. 10 yaşlarında, Merzifon’a yerleşerek, büyük kardeşleri ve amcalarının yanında yatılı okula gitti.[2]
Aşık Efkari, aşıklık geleneğine küçük yaşlarda ilgi duymaya başladı. Kurtuluş Savaşı boyunca askerlik yaptı ve savaşa katıldı. 7 yıl 9 ay askerlik yapmış olan Efkari, . Kazım Karabekir’in komuta ettiği birliklerde ve doğu cephesindeki muharebelere katıldı. Kurtuluş Savaşı boyunca savaş cephelerinde Mareşal Fevzi Çakmak’ın postası ve şifreci olarak görev yaptı.[3] O yıllarda yaşadıklarını da şiirlerinde malzeme olarak kullandı. Kahramanlık şiirleri yazdı.
1922 yılında askerden döndükten sonra bade içerek aşık oldu.[4] Daha sonra civar köylerde yaşayan Abdullah Hoca’dan -Aşık Dur Abdal- saz ve ozanlık dersleri aldı. [5]
1966 yılında Konya Aşıklar Bayramında birincilik alıp[6] katıldığı çeşitli yarışma ve şenliklerde çeşitli birincilik ödülleri ile diğer ödülleri aldı. [7] Tiflis, Batum, Kars ve bütün Anadolu’yu gezip şiirler söyleyip halk hikayeleri anlattı. Hemşerisi Aşık Huzuri, Aşık Veysel ve diğer aşıklarla beraber pek çok atışma ve meydanlaşma yaptı. Sonraki yıllarda aşıklar bayramlarının seçiciler kurulunda görev aldı. [8] Özellikle Koca Mehmet şiiri ile ünlendi.
Gezgin ve badeli aşıklar arasına olan Efkari aynı zamanda halk hikaye anlatıcısıydı. 11 değişik halk hikayesini anlattığı Ardanuç Rivayetleri olarak belgelendi. Anlattığı halk hikayeleri şunlardır: Avcı Ahmet’in Oğlu Mehmet Bey, Susamoğlu Şah Yusuf, Köroğlu-Çoruh Kolu, Ferhat ile Şirin-Ardanuç Rivayeti, Babür Şah, Türk Mehmetoğlu ve Papaz Kızı, Kaftan Beyin oğlu Şahin Bey, Ali Koçal ve Mihriban Hanım, Adalı Hasan ile Giritli Mustafa ve Serdaroğlu Selim Han. [9]
Ünü artıkkça “Efkârî Baba” anılmaya başladı. Mareşal Fevzi çakmak’ın Ardanuç’taki evinde misafir edebilecek , Atatürkle fotoğraf çektirebilecek kadar da meşhur olmuştu.[10] Başta Küçük Oğlu Hüsnü ŞENTÜRK olmak üzere bir çok aşığın yetişmesinde rol aldı.
Aşık Efkari Bursa’da öldü ve orada toprağa verildi.
Aşık Efkari’nin şiirleri “Efkari Divanı” , “Çoruh Yaylaları, Efkari Tefsirleri, Destanlar, Folklor Derlemesi, Efkari Seyahatnamesi, Ardanuçlu Efkari’nin Öğrencilere Seslenişi, adlı kitaplarda toplandı. Ayrıca yapmış olduğu atışma ve meydanlaşamları da Aşık Efkari-Huzuri, Sefili-Efkari, Ate Sultan ve Efkari adlı kitaplarda bir araya getirdi. Hamit Zübeyr Koşay, 1949’da onun hakkında a “Susmuş Saz” adlı bir eser yazdı. Bu eser yadınlar arasında dahi hayran toparladığına en önemli delil teşkil etti. Hayrettin Rayman, onun hakkında “ Ardanuçlu Aşık Efkari Atatürk Üniversitesi Erzincan Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
