Cemal Kutay 1909 – 05.02.2006
01 Ocak 1970
Cemal Kutay, 1909 yılında Konya'da dünyaya geldi. Paşalar, valiler, bakanlar, büyükelçiler çıkarmış olan ve Fatin Rüştü Zorlu, Eşref Kuşçubaşı, Vasıf Çınar gibi birçok ünlünün mensup olduğu Bedirhani aşiretindendir. Bedirhan Bey’in Hüseyin Kenan adlı oğlundan dünyaya gelen ve Cemal Kutay’ın babası olan Tahir (Kutay) Bey, birçok yerde görev yaptıktan sonra Konya’da, bugünkü Yargıtay’la askeri mahkeme arası bir kurum olan İstinaf Ceza Mahkemeleri Reisliği görevinde yer almıştır ve Millî Mücadele’nin hemen başında da merkezi Sivas’ta olan Yargıtay (Mahkeme-i Temyiz) başkanlığı yapmıştı. Cemal Kutay’ın annesi Süreyya Hanım, bugün Batı Trakya’da kalan Dimetokalı Miralay Mustafa Nuri Bey’in kızıdır. Cemal Kutay, ailenin yedi çocuğundan beşincisidir. Dört kız kardeşinden Faika, DP döneminde Elazığ Milletvekili ve Millî Müdafaa Encümeni Başkanı olan Mehmet Şevki Yazman’la evlenmiş, bu evlilikten Türkiye’nin ilk petrol mühendislerinden Tuncer Yazman dünyaya geldi. Diğer kız kardeşi Fahrünisa, Albay Suphi Akgün’le evlenmişti. Haşim İşcan’la dünür olan çiftin tek çocukları, Ege Üniversitesi kurucularından ve Türkiye’nin ilk kalp cerrahlarından olan Prof. Dr. Sermet Akgün’dür. Üçüncü kız kardeşi Fitnat, Atatürk’ün muhafızlarından ve Birinci dönem Van Milletvekili Hasan Sıddık Haydari’dir. Dördüncü kız kardeşi Hayrünnisa, Konyalı tüccar Mustafa Öztermiyeci ile evlenmişti. Cemal Kutay’ın erkek kardeşleri ise Kenan ve Abdi Kutay’dır.
Cemal Kutay, henüz 10 yaşlarında iken Mevlevi dergahı şeyhi Velet Çelebi’nin öğrencisi olarak icazet (yeterlilik) aldı. Cemal Kutay, 13 yaşında iken babasını kaybetti. On beş yaşına geldiğinde, eve destek olmak için tatillerinde Konya’da çıkmakta olan Babalık gazetesinde düzeltmenlik yaptı. 1927 tarihinde idadiyi (lise) bitirdi, yüksek öğrenim görme imkânına sahip olamadı. 1928'de iş aramak için, cebinde üç-dört gün yetecek para ile Ankara’ya giderek, hükümetin yayın organı Hakimiyet-i Milliye gazetesinde (1934’te Ulus adını aldı) muhabir olarak çalışmaya başladı. Bu dönemde gazetenin yazarı Falih Rıfkı (Atay) ile birlikte Ahmed Emin (Yalman), Hüseyin Cahit (Yalçın), Ankara Müftüsü Şerafettin Yaltkaya, Esat Sezai Sümbüllük, Mehmet Âkif’in damadı Ömer Rıza Doğrul, Ahmet Hamdi Akseki ile tanışarak onlardan destek aldı. Bu senelerde tanıştığı diğer isimler Abidin Daver, Refik Halit, Burhan Felek oldu. Hakimiyet-i Milliye’de 1939 yılına kadar çalıştı. İşten çıkarılınca Konya’da Yeni Anadolu isimli, Anadolu’da ilk defa sekiz sayfa, renkli başlıklı bir gazete çıkardı. Daha sonra İstanbul’a giderek Celal Bayar’ın büyük oğlu Refi Bayar’la Güneş matbaasını kurarak Halk isimli bir gazete çıkardı. İki sene sonra, başarılı olmayan bu gazeteyi kapatıp Millet ve Hakka Doğru dergilerini (1944-51) yayımladı.
Ailesi Cemal Kutay’ı, 1944 yılında Yugoslavya göçmenlerinden Niğde’ye yerleşmiş olan Kamil-Nezahat çiftinin kızları Melahat (Günan) Hanım’la evlendirdi. Bu evlilikten beş çocuğu dünyaya geldi. Çocuklarından Zeynep Sırma, yüksek maden mühendisi Erol Kuyaş’la; Ayşe Mine, Adnan Koca ile, Ömer Faruk, Prof. Dr. Sevil Kutay’la, Gazale Nilgün, yüksek inşaat mühendisi Mehmet Ciğeroğlu ile, İnci Kübra, tanınmış fotoğraf sanatçısı Moris Maçoro ile evlendiler.
1935 tarihinde Selçuklu’dan Osmanlı’ya adında bir biyografi kitabını yayımlamış olan Cemal Kutay, Naşit Hakkı Uluğ’un idare müdürü olduğu zamanda, Ulus’ta çalışan herkesin CHP’ye girmesini zorunlu kılmasına rağmen siyasete ilgi duymadı. 1952’de, dostları Ebüzziyazade Velid, Hüseyin Cahit ve Ahmet Emin’in karşı çıkmalarına rağmen, bin sekiz yüz abone bulmak için seksen bin adrese bir açık mektup yazıp ilk büyük projesine başladı. Tamamlandığında on iki bin sayfa ve yirmi cilt olan kronolojik değerler içerisinde fasikül fasikül yayımlanan Türkiye İstiklal ve Hürriyet Mücadeleleri Tarihi (1952-57) adlı kitabı yayımladı. Sonraki yıllarda Konya’daki Babalık’ta başlayan ve Hakimiyet-i Milliye ile devam eden basın hayatını Tan, Tanin, Son Telgraf gazetelerinde devam ettirdi. Son Posta’da “İttihat ve Terakki nasıl çıktı, nasıl kuruldu, nasıl ayrıldı” başlığıyla sekiz yüz yedi gün yayımladığı tefrika ile de bu alanda bir rekorun sahibi oldu. Hür Anadolu ve Sedat Simavi’nin sahibi olduğu Yedigün de onun kalem oynattığı diğer basın kuruluşları oldu. Sedat Simavi, Hüseyin Cahit Yalçın’ın yazılarına, Faruk Nafiz Çamlıbel’in şiirlerine, Refik Halit Karay’ın hikâyelerine 250 kuruş verirken Cemal Kutay’a 375 kuruş veriyordu. Aktif gazeteciliği en son Tercüman’da yaptığı çalışmalarla noktalayan Cemal Kutay, 2001 yılı sonuna kadar yüz seksen üç kitap yazarak önemli bir rekora imza attı. 12208 sayfa ve yirmi ciltten oluşturulan; Mutlakiyet - Meşrutiyet - Cumhuriyet devirlerini ele alan Türkiye İstiklâl ve Hürriyet Mücadeleleri Tarihi kitabı, bu konuda hazırlanmış en kapsamlı eserdir. Mason olduğu yolunda söylentilerin yaygın olduğu Kutay, yakın dostları arasında büyük mason üstadları bulunduğunu, hatta Mim Kemal Öke, İbrahim Necmi Dilmen, Besim Ömer Paşa’nın kendisine bu yolda teklif getirdiklerini, ancak masonluğu kabul etmediğini söylemiştir.
Cemal Kutay, 5 Şubat 2006 günü İstanbul'da hayatını kaybetti. Karacaahmet Mezarlığı'nda toprağa verildi.
ESERLERİ:
TARİH: Selçuklu’dan Osmanlı’ya (1935), Türkiye İstiklal ve Hürriyet Mücadeleleri Tarihi (1952-1957), Üç Devirde, İrfan ve Vicdanının Hasreti Millet ve Devletini Arayan Adam: Mehmet Şeref Aykut [1874-1939], Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Son Yüzyılımızda Bir İnsanımız: Hamidiye Kahramanı Millî Mücadele Zafer Devri Başbakanı Hüseyin Rauf Orbay [1881-1964] Hayat Hatıraları [618+683+828+799+691 sayfalık ayrı kapaklar içinde 5 cilt, yüzlerce fotoğraf ile], Etniki Eterya’dan Günümüze Ege’nin Türk Kalma Savaşı (1. cilt, 1980; 2.cilt: Ege’nin Kurtuluşu, 1981), Türk-Alman Tarihi Kader Bağı Turkısch Deutsche Geschıchte Das Geminsame Srhirksal (gravür ve belgelerle büyük boy, 1986), Kurtuluşun Ve Cumhuriyet’in Manevi Mimarları (1973); Yüz Kırk Üç Yılın Perde Arkası Anayasa Kavgası ve Nasıl Bir Anayasa (1982), Üç Devirden Hakikatler (3 cilt), Üç Devirde Bir Adam - Ali Fethi Okyar’ın Hayat ve Hatıraları 1880-1943 (1980), Türk Millî Mücadelesi’nde Amerika (1979), Sam Amca’ya Mektup Var (1955), Çerkez Etem Dosyası (1995), Atatürk Devri Ekonomisi: Celal Bayar (4 cilt), Bir Türk’ün Biyografisi: Celal Bayar (1949), Bilinmeyen Tarihimiz (4 cilt, 1974-1975), Örtülü Tarihimiz (1975), Sisli Tarihimiz (2 cilt, 1976-1977), Tarih Konuşuyor I (1-8 Cilt, Mustafa Nurettin Peker’le, 1964-1968); Tarih Konuşuyor II (12 cilt, 1962-1968; 1- Anavatanda Son Beş Osmanlı Türkü: 1962, 2- II. Dünya Harbi’nde Teşkilatı Mahsusa Ve Hayber’de Bir Türk Genci: 1962, 3- Viyana Kapılarından Dönüş Ve Osman Ağa’nın Çilesi: 1962, 4- 1913’te Garbı Trakya’da İlk Türk Cumhuriyeti: 1962, 5- II. Dünya Harbi’nde Belgrad’ı Kurtaran Türk: 1963, 6- Trablusgarp’ta Bir Avuç Kahraman: 1963, 7- Necid Çöllerinde Mehmet Akif: 1963, 8- Millî Mücadele’de Öncekiler Ve Sonrakiler: 1963, 9- Siyasi Mahkumlar Adası Malta: 1963, 10- Prens Sabahattin Bey, Sultan Iı. Abdülhamit, İttihat Ve Terakki: 1964, 11-Üç Paşalar Kavgası: 1964, 12- Lawrens’a Karşı Kuşçubaşı: 1965), Tarih Sohbetleri (9 Kitap, 1966-1968), Cemal Kutay Kitaplığı ve Tarihsevenler Klubü (1977’de iki yakın dostu ısrarla aranan kitaplarından bir bölümünü bu başlık altında yayımladılar: 1- 31 Mart İhtilalinde Sultan Hamit, 2- Müslüman Kardeşler Hareketi, 3- Şehit Tacidarlar, 4-5- İstiklal Savaşı’nın Maneviyat Ordusu - 2 Cilt, 6- Avrupa’da Sultan Aziz, 7- Üç Paşalar Kavgası, 8- Necid Çöllerinde Mehmet Akif, 9- Siyasal Sürgünler Adası Malta, 10- Belgrad’ı Kurtaran Türk, 11- Trablusgarp’ta Bir Avuç Kahraman, 12- Lawrens’a Karşı Kuşçubaşı), Sohbetler (16 Kitap, 1968-1970), Dünümüz Bugünümüz Yarınımız Üzerinde Sohbetler, Geçmişten Günümüze Türk Kitaplığı (6 Kitap; Rıfat Paşa’nın Ahlak Dünyası, Beklenen Adam, Avrupa’da Sultan Aziz, Sahte Derviş, Nelere Gülerlerdi, Tarihte Türkler Araplar Hilafet Meselesi, 1971-1972), Hükümetleri İçinde Ahlak İçin Mücadele Cumhuriyet Devresinde Suiistimaller Divan-ı Aliler [Yüce Divan] Meclis Tahkikatı (1984), Türkiye İstiklal Ve Hürriyet Mücadeleleri Tarihi (20 cilt, 1957-1962), Türk Nedir, Ne Değildir? Osmanlı Nedir, Ne Değildir? (Resimler ve Gravürler ile, 1986), Üç Devirde, İrfan Ve Vicdanının Hasreti Millet ve Devletini Arayan Adam: Mehmet Şeref Aykut [1874-1939] (belgeler, resimler ile), Bediüzzaman Said Nursi [1872-1960], Bir Geri Dönüşün Mirası (1994), İnsanı İnsan Yapmış Bir İnsan [570-632] ve Günümüze Mirası (Hz. Muhammed hakkında).
CEP KİTAPLARI: Atatürk Enver Paşa Hadiseleri, Talat Paşa’yı Nasıl Vurdular, Sivas Kongresi’nde Atatürk’ün İstanbul Hükümetince Tevkifi Girişimi, Karabekir Ermenistan’ı Nasıl Yok Etti, Millî Mücadele’de Yeşil Ordu Efsanesi, Türkiye’de İlk Komünistler, Lozan’da İsmet Paşa’yı Kim Öldürecekti, Mütareke’de Pontus Suikasti, Pembe Mendil, Halit Paşa Ali Çetinkaya Vuruşması, 150’likler Faciası, Lenin’e Karşı Enver Paşa, Şehitliklerimiz, Tarih ve Zaman İbrettir, Türk Emek Nuru, Beş Kıtada Bir Türk Paşası Daniş Kara Belen, Türk Kanadı, Selçuklu’dan Osmanlıya.
