Akşit Göktürk 27.12.1934 – 27.02.1988
01 Ocak 1970
Dilbilimci, yazar ve çevirmen (D. 27 Aralık 1934, Van - Ö. 27 Şubat 1988). Ortaöğrenimini Antakya, Adapazarı, Van (1955) liselerinde okuyarak tamamladıktan sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi (1960). Bir süre Erzurum Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde okutman olarak görev aldı. Sonra, bitirmiş olduğu bölüme asistan olarak girdi (1963); burada doçent (1972) ve profesör (1978) oldu. İngiltere’de Nottingham ve Almanya’da Konstanz üniversitelerinde araştırmalar yaptı. Uppsala ve Batı Berlin üniversitelerinde ise, çeviri kuramları ve yöntemleri konulu seminerleri yönetti. Edebiyat Fakültesiyle birlikte Boğaziçi Üniversitesinde çeviribilim dersleri de verdi. Robinson Crusoe çevirisiyle 1969 TDK Çeviri Ödülünü aldı. Çeşitli dergilerde inceleme yazıları ve çeviriler yayımlayan Göktürk, eleştirilerinde, dil çözümlemelerine ve üslup sorunlarına ağırlık verdi.
Göktürk, edebiyat alanında, dil çözülmelerine ve üslup sorunlarına önem veren bir eleştirmen olarak tanındı. Batı edebiyatından çeviri ve denemeleri 1956’dan itibaren Varlık, Türk Dili, Yeni Ufuklar, Tercüman, Yeni Dergi vb. gazete ve dergilerde yayımlandı. Daniel Defoe’dan Robinson Crusoe çevirisiyle Türk Dil Kurumu 1969 Çeviri Ödülünü kazandı.
“Değerli bilimadamı Göktürk’ün en büyük özelliği, ele aldığı her konuda çağdaş bilimsel ölçütleri kendine ilke edinmesidir. Onun bilimsellikten ödün vermeyen bu yönü, uzun süre kimlik arayışı içersinde bulunan çeviribilimin ülkemizde nerdeyse öteki ülkelerle aynı zamanda bir bilim dalı olarak tanınmasına yol açmıştır. ‘Sözün Ötesi’ adlı yapıtındaki ‘Çeviri Sorunları’ başlıklı bölümdeki yazıları ve çeviriyi kültürel bir olgu olarak irdelediği ‘’Çeviri Dillerin Dili’’ adlı incelemesi çevirinin sadece uygulama alanıyla sınırlı bir edim olmayıp, kuramsal bir geçmişi ve geleceği olan devingen bir süreç olduğunu gösterir. Başka bir deyişle, Göktürk’ün farklılığı, çeviriye değin bilimsel incelemelerde Holmes’un öne sürdüğü şekilde ‘üstünkörü’ ve ‘yüzeysel’ yöntemi (agy. 46) bir kenara bırakarak, çeviri araştırmasında çağdaş bilimsel ölçütler ışığında betimleyici ve kuramsal alana yönelmesinden kaynaklanır.” (Mine Yazıcı)
“Çeviriye hem bir bilim, hem de bir sanat olarak yaklaşan Akşit Göktürk, bu anlayışı doğrultusunda çeviri sürecini, herhangi bir dilde yazılmış bir sözü, başka bir dilde söylemekten çok öte bir bir edim olarak değerlendirir. Çeviri uğraşını ‘’okuma uğraşı’’ ile bir koşutluk içinde görüp, çeviri metnini yeniden yaratılmış bir metin olarak ortaya koyar. Çevirisi yapılacak metnin, yalnızca dilbilimsel bir dizge olarak değil, içinde taşıdığı okyanus derinliğindeki bağlamıyla değerlendirilmesi gerektiğini savunmuştur. Çeviri onun için bir yorum sürecidir. Yaptığı çevirilerin tümünde, yabancı dilde okuduğu metinlerden aldığı tadı, diğer okurlarla paylaşmak istediğini sezinleriz. Yaptığı çeviriler hep sevdiği yazarlardandır, bu da bir bakıma, okuduğu metinleri bizlerle paylaşmak istediğini gösterir.” (Selami Gökçenezber)
ESERLERİ:
DENEME-İNCELEME: Edebiyatta Ada (1973), Okuma Uğraşı (1979), Yenilikçi Sanatta Öğrenebileceğimiz, Çağdaş Düşünce, İpşiroğlu’ya Saygı (1987), Sözün Ötesinde (1989), Çeviri: Dillerin Dili (1994), Ada (İngiliz Yazınında Ada Kavramı, 1997), Yazın Metninin Kavranışında Okur Metin Yazar (2001), Sözün Ötesi (2002).
ÇEVİRİ: Denemeler (T. S. Elliot’tan, 1961), Mutlu Günler (Samuel Beckett’ten, 1965), Dostoyevski’den Sartre’a Varoluşçuluk (Walter Kaufmann’dan, 1965), Ankara Kuşu (denemeler, D. H. Lawrance’dan, 1966), Yunanlı Bir Kız Aranıyor (Dürrenmatt’tan, 1967), Robinson Crusoe (D. Defoe’dan, 1969), Dillerin Dili (1986), Define Adasına Dönüş (John Connell’dan), Kral’ın Piresi (John Connell’dan), Palavracı Baron (Erich Kästner’dan), Açıkgöz Budalalar (Erich Kästner’dan), Define Adası (R. L. Stevenson’dan), Robinson Ölmemeli (Friedrich Forster’dan).
Ayrıca Steinbeck, Lady Gregory, Bertrand Russel, Walter Kaufmann, Samuel Beckett, Friedrich Dürrenmatt, Maksim Gorki, Juan Ramon Jimenez, Mark Twain, Francis Bacon’dan da çevirileri vardır.
