Ebu Ma’şer El Belhî 10.08.787 – 08.03.886
01 Ocak 1970
Astronom ve astrolog (D. 10 Ağustos 787?, Belh - Ö. 8 Mart 886, Vasıt / Bağdat). Tam adı Ebu Ma’şer Ca’fer b. Muhammed b. Ömer el-Belhi’dir. Kaynaklarda Horasan Türklerinden olduğu belirtilen Ebu Ma’şer, Batı bilim dünyasında Albumasar olarak bilinir. Öğreniminin ilk yılları doğduğu yerde geçti. İlk bilimsel çalışmalarını İran tarihi konusunda ve Horasan’da konuşulan yerli diller ile Hint kültürü üzerinde yaptı. Muhtemelen Halife Me’mun döneminde (813-833) Bağdat’a giderek kırk yedi yaşına kadar hadis (Hz. Muhammed’in sözleri) bilimiyle meşgul oldu. Bir süre sonra Hadis ilminde büyük bilginler arasında yer aldı.
Hakkındaki kaynaklara göre, önce matematikle daha sonra da kendisini üne kavuşturan astronomi ve astrolojiye merak sarmış, bu iki bilim dalında meşhur olmuştur.
Bir hacc yolculuğu sırasında Bağdat’ın yakınında gördüğü Kerker’de Ali b. Yahya el-Müneccim’in kütüphanesinden etkilenerek astronomiye merak sardığı da belirtilmiştir. Abbasi Halifesi Mu’temid-Alellah’ın kardeşi ve ikinci veliahdı Muvaffak’ın hizmetine girdikten sonra yaptığı çalışmalarla çağının en büyük astronomi ve astroloji bilgini kabul edilmiştir.
İlk kez med-cezir olayını bulan Ebu Ma’şer, bunun mahiyetini ve ay ile olan ilgisini açıkladı. Bu bilgiler sonra Avrupa bilim çevrelerine yayıldı. Bilim tarihi araştırmacılarından Philip K. Hitti; “Gel-git olayının prensip ve kanunlarını Avrupa’ya öğreten, bu alandaki teoriyi ilk defa ortaya atan Ebu Ma’şer’dir.” demiştir.
Enlem derecelerinin uzunlukları hakkında da görüşler ortaya sürmüş olan Ebu Ma’şer, med-cezir ile ve enlem derecelerinin hesaplamaları konusunda verdiği bilgiler bilim çevrelerine yol gösterdi. Astronomi ve vakitlerin hesaplanmasına dair birçok eseri bulunan Ebû Ma’şer, Kindi’den başka Sind b. Ali ile Battani gibi o dönemin ünlü bilgin ve astronomları ile de yakın ilişki içindeydi. Tarih alanında ise siyasi tarihten çok bilim ve kültür tarihiyle ilgilendiği bilinmektedir.
Yıldızların, zamanı belirlediklerini ve mevsimlerin meydana gelmesini sağladıkları gibi, kişilerin ruhsal yapıları ve ahlakları üzerinde etkili olduğunu söyleyen Ebu Ma’şer’in eserleri, kendi döneminde ve daha sonra bilim çevreleri için başlıca kaynaklar arasında yer aldı. Saralı olduğu söylenen Ebû Ma’şer, 8 Mart 886’da, 100’lü yaşlarında iken Bağdat’ta vefat etti.
