Kara Timurtaş Paşa
01 Ocak 1970
Kara Timurtaş Paşa, Osman Gazi'nin silah arkadaşlarından Aygut Alp'in torunudur. Babası Kara Ali Bey olup, yine Osman Gazi'nin mücadelelerine katılmış ve 1308'de kendisine verilen bir müfreze ile Apolyont Gölü (Ulubat Gölü) üzerindeki Alyos adasının zaptına gönderilmiş ve orayı sulhen alarak orada bulunan büyük bir kilisenin Rumlarca hürmet edilen papazını ailesiyle Osman Gazi'ye getirmiş, papazın güzelliği ile meşhur kızını, Osman Gazi, Kara Ali Bey'e nikahlamıştır. Hereke kalesi kuşatmasında Kara Ali Bey'in gözüne bir ok isabet ederek sakat bırakmıştır.
Kara Timurtaş Paşa çağdaşları olan Sarı Timurtaş Paşa ve Ak Timurtaş Paşa ile karıştırılmamalıdır. I. Murat'ın Kosova'ya hareketi esnasında Anadolu muhafazasında bıraktığı ve Işıklı, Sandıklı ve Kütahya taraflarının valisi olan Sarı Timurtaş Paşa ile, Sivrihisar muhafızı Ak Timurtaş Paşa, Kara Timurtaş Paşa'dan ayrı şahsiyettirler.
Ruhi'ye göre Kara Timurtaş Paşa Yıldırım Bayezid'e lalalık yapmış olup I. Murat'ın tahta çıkış yılında Rumeli'ye geçişinde Bayezid'le beraber Bursa'da kalmıştır. Sonradan Rumeli'deki fetihlere katılan Kara Timurtaş Paşa, Lala Şahin Paşa'dan sonra beylerbeyi olmuştur. 1382'de birinci defa Manastır'ı ve Pirlepe ve İştip kalelerini zaptetmiştir. Ertesi yıl da Bosna ve Arnavutluk'a akın yapmıştır. I. Murat'ın Karamanoğulları ile yapmış olduğu muharebede bu Kara Timurtaş'ın fevkalade gayreti görülerek, zaferden sonra beylerbeyliğine vezirlik de ilave edilmiştir.
Kara Timurtaş Paşa beylerbeyliğini son zamanlarına kadar muhafaza etmiştir. Ankara Savaşı'nda -belki ihtiyarlığı sebebiyle- bizzat bulunmamış ise de, oğulları Ali ve Yahşi Beyler bulunarak Ali Bey esir, Yahşi Bey şehit düşmüştür. Kara Timurtaş Paşa 1404 Mart'ında Bursa'da vefat ederek kendi adını taşıyan semtte yaptırdığı caminin yanına gömülmüştür. Mezar kitabesinde bulunan (Melik-ül-Ümera Timurtaş bin Ali) ibaresinden beylerbeyi olduğu görülüyor.
Osmanlı devletinin maaşlı Kapıkulu süvarileriyle Voynuk teşkilatı, yani has ahır ve çayır biçme ocakları Kara Timurtaş Paşa'nın teşebbüsüyle yapıldığı gibi, ölen sipahilerin tımarlarının erkek evlatlarına verilmesi kanunu da onun tavsiyesiyle konmuştur.
Timurtaş Paşa'nın Yahşi, Oruç, Ali ve Umur isimlerinde dört oğlu vardı. Bunlardan en büyükleri olan Yahşi Bey, Niş fatihidir. Ankara Savaşı'nda şehit düşmüştür. Diğer üç oğlunun gerek askeri alanda ve gerek devlet işlerinde önemli hizmetleri görülmüştür. I. Mehmet Çelebi'nin ölümünden sonra oğlu II. Murat'a karşı çıkan Mustafa Çelebi hadisesinde bu üç kardeş, Sultan Murat'a sadakatla hizmet etmişler ve kriz çözülünceye kadar divanda vezir derecesiyle bulunmuşlardır.
Tehlike hali geçtikten sonra Sultan Murat divan heyetini azaltarak Oruç Bey'e Anadolu beylerbeyiliğini, Ali Bey'e Saruhan (Manisa) sancak beyliğini verip Umur Bey'i de elçi olarak Germiyanoğlu Yakub Bey'e gönderdiği gibi, lalası Yörgüç Paşa'yı da Amasya sancağına tayin etmiştir (1423.) Oruç Paşa beylerbeyi iken devlete muhalefete kalkan İzmiroğlu Cüneyt Bey üzerine gönderilmiş ve Cüneyt'i mağlup etmiş ise de İpsili kalesine kaçtığı için yakalayamamıştı. Oruç Bey 1426'da vefat ederek yerine Anadolu beylerbeyliğine Hamza Bey tayin edilmiştir.
Saruhan sancak beyi Ali Bey (Paşa) burada dört beş yıl bulunmuştur. 1428'de emekliye ayrılmasından sonra Manisa'da Ali Bey Camii denilen camiini yaptırdı. Vefatı bu tarihten sonradır. Vakfına oğlu Haydar Çelebi'yi ve ondan sonra diğer oğlu Cafer Çelebi'yi mütevelli koymuştur.
Kara Timurtaş Paşa'nın hem asker hem de bilgin oğlu Umur Bey Bursa'da bir cami ve bu caminden dışarı çıkmamak üzere kitap vakfetmiştir. Bundan başka Bergama'da medrese, Biga'da cami ve Afyonkarahisar'da bir cami ile bir medrese, Edirne'de bir mescid yaptırmış ve bunlara vakıflar tahsis etmiştir. Vakfiyesini Ocak 1455'te Türkçe tertip ettirerek Bursa'daki camiinin cephesine iki parça halinde taşa hakkettirmiştir. Umur Bey adına bazı eserler de tercüme edilmiştir. Zamanının bütün muharebelerde bulunmuş ve büyük hizmetleri görülmüştür. Aşıkpaşazade bazı tarihi olayları Umur Bey'den nakletmiştir. Ağustos 1461'de ölmüş olup, Bursa'da gömülüdür.
Kara Timurtaş Paşa'nın ismi Bursa'nın Timurtaş semtinin isminde yaşamaktadır.
