Cafer Seydahmed Kırımer 01.09.1887 – 03.04.1960
01 Ocak 1970
Şair ve yazar (D. 1 Eylül 1887/9, Kızıltaş / Yalta / Kırım - Ö. 3 Nisan 1960, Suadiye / İstanbul). İlkokulu Kırım’da, ortaokul ve liseyi İstanbul’da okudu. 1908’den sonra İstanbul’da arkadaşlarıyla Kırım Talebe Cemiyetini kurarak, Kırım Türklerinin bağımsızlığı için çalıştı. Bu yüzden zaman zaman koğuşturmaya uğradı. Millî konulardaki duyarlığını dile getiren manzumeler yazdı. 1909’da Gizli Vatan Cemiyetini kuranlar arasında yer aldı. 1910’da Vefa İdadisini (lise) bitirdi. 1911’de Paris’e giderek hukuk fakültesine devam etti. Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine Kırım’a döndü. Kırım’da yakın arkadaşlarıyla birlikte gizli bir teşkilat kurdu.
1917’de Rusya’da ihtilal başladığı zaman Beserabya Cephesi’nde asker olan Cafer Seydahmet Kırımer, Odesa’ya geçti. Buradan temas kurduğu Kırım’daki arkadaşlarından Çelebi Cihan’ın başmüftülüğe, kendisinin de Vakıf İşleri Müdürlüğüne seçildiğini öğrendi. Seçim kanununu, kurulacak cumhuriyetin anayasa taslağını hazırladı. Kerson’daki Kırımlı süvarileri Kırım’a getirdi. Kurultay açıldıktan sonra Kırım Cumhuriyeti ilan edilince (9 Aralık 1917), Çelebi Cihan’ın başkanlığındaki hükümette Harbiye ve Hariciye Bakanı oldu. Bolşeviklerle yapılan Alma Savaşları’ndaki yenilgi üzerine Besarabya’daki Türk birliklerini Kırım’a getirmeye teşebbüs etti. Kırım’ın Almanlar tarafından işgal edilmesi üzerine kurultay yeniden toplandı. Süleyman Sulkiev’in kurduğu hükümette Hariciye Bakanı oldu. Almanlar Kırım’dan çekildikten sonra Bolşeviklerin Kırım’ı yeniden işgali sırasında, Kırım Meclisinin tam yetkili temsilcisi sıfatıyla Türkiye ve Avrupa’da bulundu.
1919 yılında Avrupa’dan Türkiye’ ye döndü. Bundan sonraki hayatı, 1921-22 yıllarında Kırım’da bas gösteren açlığa mani olma ve yardım sağlama, Rus mahkumu Türk ve Müslüman topluluklarının temsilcileriyle birlikte kurduğu teşkilatlar vasıtasıyla davasını dünyaya anlatma, İkinci Dünya Savaşı sırasında muhtelif sebeplerle Almanya ve Avrupa’nın diğer ülkelerinde bulunan Kırımlı soydaşlarına, o günün şartları içerisinde yapılabilecek yardımları yapmak, bu maksatla muhtelif hükümetlerle temas kurmak, kitap ve makale yazmak, konferanslar vermek gibi Kırım ve Türk dünyasına hizmet etmekle geçti. Rus emperyalizmi, esir milletler, Kırım Türklerinin meseleleri konularında çok sayıda konferans verdi. Beyin kanamasından vefat etti.
ESERLERİ:
Yirminci Asırda Tatar Millet-i Mazlumesi (Şahap Nezihi takma adıyla, 1910-11), Unutulmaz Gözyaşları (1918), La Crimeé Passe-Present, Revendications de Tatars de Cremee (Lozan, 1921), Krym (Varşova, 1930), Rus İnkılâbı (1930), Bazı Hatıralar (1993), Gaspıralı İsmail Bey (1934), Mefkure ve Mefkûrenin Ferd ve Cemiyet Hayatındaki Tesiri (1936), Rus Tarihinin İnkılaba Bolşevizme ve Cihan İnkılabına Sürüklenmesi (1948), Sovyet Cehenneminde Köylü ve İşçinin Durumu (1948), Mefkure ve Türkçülük (konferans ve yazıları, der. İbrahim Otur, 1965), Unutulmaz Gözyaşları (1975), Rus Yayılmacılığının Tarihi Kökenleri, Nurlu Kabirler (1992).
