Suut Kemal Yetkin 1903 – 18.04.1980
01 Ocak 1970
Profesör, Deneme Yazarı, Milletvekili, Akademisyen, Sanat Tarihçisi, Siyasetçi, Yazar, Şair
Şair ve yazar, sanat tarihçisi, akademisyen, profesör, deneme yazarı, milletvekili (D. 1903, Urfa - Ö. 18 Nisan 1980, Ankara). Babası Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde milletvekilliği yapmış, Meclis-i Meşayih başkanlığında bulunmuş, tasavvufla ilgili eserler ve şiirler de yazmış olan Urfalı Şeyh Saffet Kemaleddin’dir. İstanbul Numune-i Tatbikat Mektebi, Galatasaray Lisesi (1924) mezunu. İlk olarak İstanbul Edebiyat Fakültesi’ne, sonrasında da Hukuk Fakültesine yazıldı; ancak bu fakültelerdeki öğrenimine devam etmeyip felsefe öğrenimi almak üzere Fransa’ya (Ağustos 1925) gitti. Önce Sorbonne, daha sonra Rennes üniversitelerinde felsefe, estetik, sanat tarihi ve pedagoji öğrenimi gördü. 1930’da yurda dönmesinin ardından sırasıyla, Konya ve Ankara erkek liseleri, Gazi Terbiye Enstitüsü, Edirne Muallim Mektebi ve Edirne Lisesi’nde felsefe öğretmenliği ve yöneticilik yaptı. 1933’te İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde estetik ve sanat tarihi doçenti (1933) oldu. Daha sonra Ankara Mülkiye Mektebi’nde (Siyasal Bilgiler Fakültesi) Fransızca öğretmenliği, Ankara Kız Lisesi’nde müdürlük yaptı (1936-38). Bir süre de Milli Eğitim Bakanlığı Güzel Sanatlar Umum Müdürü olarak (1938-41) çalıştı.
Suut Kemal Yetkin, 1943-50 yılları arasında Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) listedinden Urfa milletvekili seçilerek TBMM’de bulundu. Parlamenterlik görevi bitince Ankara Üniversitesi’ne dönerek İlâhiyat Fakültesi İslâm tarihi profesörlüğü (1950), Ankara Üniversitesi Rektörlüğü (1959-63), görevlerinde bulundu. Bu görevleri sırasında zaman zaman Columbia ve Sorbonne üniversitelerine davet edilerek oralarda Türk mimarisi, Türk resim sanatı, Türk kültürü gibi çeşitli dersler verdi. Yurtiçinde ve yurtdışında uluslararası birçok ilmî kongreye katılarak bildiriler sundu. Ayrıca Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi ile Hacettepe Üniversitesi Fen ve Sosyal Bilimler fakültesinde sanat tarihi dersleri verdi. Ordinaryüs profesör unvanı alarak 1973’te emekliye ayrıldı. Öğretim üyeliğinin yanında estetik ve şiir sanatı üzerine yazdığı yazılarıyla da tanındı.
Edebiyata Suat Saffet imzasıyla yazdığı şiirlerle giren Suut Kemal Yetkin’in ilk şiiri Yarın (1921) dergisinde yayımlandı. Şiir sevgisini tasavvuf kültürüne sahip olan babasından aldı. Edebiyat zevkinin gelişmesinde öğretmeni Ali Ekrem (Bolayır)’in önemli rolü oldu. İlmî araştırmaları ile sanat, felsefe, kültür sorunları üzerine denemeleri Servet-i Fünûn, Görüş, Varlık, İnsan, Kültür Haftası, Türk Dili, yönettiği Sanat ve Edebiyat, Hisar gibi dergilerde yer aldı. Şiir-i Leyâl adlı şiir kitabının yayımlanması üzerine Yahya Kemal onun hakkında Yirmi Yaş Şiirleri başlıklı bir yazı yazdı. Ancak Yetkin bu alanda başarılı olamayacağı düşüncesiyle şiiri bıraktı. Fransa’dan dönüşünde felsefe ile ilgili ders kitapları da yazdı. Daha sonra felsefe, sanat tarihi, estetik, güzel sanatlar, sanat eserlerinin yorumu, büyük sanatkârların hayat ve eserleriyle ilgili monografik çalışmalar yaptı. Türk edebiyatında deneme yazarları arasında önemli bir yere sahip oldu. Fransızcadan Spinoza, Leibnitz, Eflatun, Deschamps, Heidegger ve Andre Cresson’dan felsefî; Duhamel, Montherland, Colette, Calvet ve Gide’den edebî eser çevirileri yaptı. Ölümünün ardından Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi, Yıllık Araştırmalar dergisinin III. cildini (1981) ona ayırdı, Hacettepe Üniversitesi de Suut Kemal’e Armağan (1984) adlı bir kitap yayımladı.
“…gibi yapıtlarında ise yurt içinde ve yurt dışında büyük ölçüde ihmâl edilmiş olan İslâm ve Türk Sanatları’nı betimlemeye ve tanıtmaya yönelik yoğun araştırmalarının sonuçlarını yayımladı. Meselâ resim sanatı ile ilgili olarak şunu savlıyordu: Çeşitli dinî yapılardaki bitki ve hayvan tasvirlerinden de anlaşılacağı üzere, İslâm Sanatı’nda resim yasağı bulunmaz; ancak Tanrı anlayışının soyut olması nedeniyle, somut tasvirlerden kaçınılır; özellikle insanlar, minyatür sanatında olduğu gibi iki boyutlu olarak resmedilir. Bu durum ressamın bilgisizliğinden veya yeteneksizliğinden değil, resim anlayışını belirleyen ve yönlendiren dinî duyarlılığından kaynaklanır.” (Remzi Demir - Doğan Atılgan)
ESERLERİ:
ŞİİR: Şi’r-i Leyâl (Gecelerin Şiiri, Suud Saffet adıyla, 1923).
DENEME: Manzara Üzerine Bir Deneme (1942), Edebiyatta Millî Benliğe Dönüş (1942), Edebiyat Konuşmaları (1944), Edebiyat Üzerine (1952), Günlerin Götürdüğü (1958), Düş’ün Payı (1960), Zamanımızda Kitap ve Kütüphaneler (1961), Yokuşa Doğru (1963), Baudelaire ve Kötülük Çiçekleri (1967), Şiir Üzerine Düşünceler (1969), Denemeler (1972).
ARAŞTIRMA-İNCELEME: Felsefe ve Estetik (1931), Büyük Mustaripler: Schopenhauer Nietzsche Tolstoy (1932, Büyük Tedirginler adıyla, 1976), Metafizik (1932), Sanat Felsefesi (1934), Filozofi ve Sanat (1935), Estetik (1936), Ahmet Haşim ve Sembolizm (1938), Edebî Meslekler Tarihi (1941, Edebiyatta Akımlar adıyla, 1967), Estetik Dersleri (1. cilt: Estetik Tarihi, 1942), Sanat Meseleleri (1945), Sanat Tarihi (1945), Leonardo da Vinci’nin Sanatı (1945), İslâm Mimarisi (1954), Büyük Ressamlar (1955), İslâm Sanatı (1959), Beylikler Devri Sanatından Klâsik Türk Sanatına (1960), Architecture Turque en Turquie (Paris, 1962), Turkish Architecture (1965), İslâm Türk Sanatı (1965), Baudelaire ve Kötülük Çiçekleri (1967), Türk Mimarisi (1970), İslâm Sanatı Tarihi (1970), L’Ancienne Peinture Turque (Paris, 1970), Estetik Doktrinler (1972), İslâm Ülkelerinde Sanat (1974), Barok Sanat (1976), Estetiğin Ana Sorunları (1979).
ÇEVİRİ: Etika (Spinoza’dan, 1934), Laocoon (Lessing’den, 1935), Metafizik Nedir? (Heidegger’den, 1935), Monadoloji (Leibniz’den, 1935), Estetik (Hegel’den, 1936), Marksizm: Tahlil ve Tenkit (A. Deschamps’tan, 1937), Felsefe Meselelerinin Bugünkü Durumu (A. Cresson’dan, 1943), Phaidon (Eflatun’dan, 1943), Dünya Edebiyatının Ölmeyen Üç Tipi: Hamlet Don Kişot Faust (J. Calver’dan, 1945), Sevmek Korkusu (Colette’ten, 1945; Avare Kadın adıyla 1992), Seçme Yazılar (A. Gide’den, 1948), Santiago Şövalyesi (H. de Montherlant’tan, 1950), Doğu İslâm Memleketlerinde Minyatür (E. Kühnel’den, 1952), İslâm Dünyası Kısa Kronoloji (J. Sauvaget’den, 1951).
