Selçuk Bey, Aral Gölü ile Hazar Denizi arasındaki topraklara hakim olan Oğuz Türkleri‘nin Kınık boyundandır. Babası Dukak Subaşı Oğuzların ordu komutanıdır. 10. yüzyıl başlarında dünyaya gelen ve babası öldüğünde henüz 17-18 yaşlarında olan Selçuk Bey, Yabgu'nun yanında vazife yaptı. Daha sonra Yabgu Oğuzlarına subaşı oldu.
Bu dönemde Oğuzlar İslamiyeti kabul etmişlerdir. Kınık boyu Anadolu'ya Oğuz Yabgu devletinden koparak göç etmiştir.
Genç yaşına rağmen Selçuk Bey'in artan itibarı, Oğuz Devleti'nin Yabgusu ve eşini rahatsız etti. Bir süre sonra Yabgu ile arası açılan Selçuk Bey, kendisine bağlı kalabalık Oğuz boylarıyla, Maveraünnehir'e göç etti. Bu göçün asıl sebebi yer darlığı ve otlak yetmezliğiydi.
Büyük Selçuklu Devleti, 1038 senesinde Selçuk Bey tarafından kurulmuştur. Bağdat‘ı başkent yapan bu Türk devletinin sınırları 10.000.000 km²'ye ulaşarak dönemin en güçlü devletleri arasına girmiştir.
Dil olarak Türkçe ve Farsça kullanan devlet monarşiyle yönetilirdi. Din olarak İslam kabul edilen Büyük Selçuklu Devleti'nin bayrağında Turkuaz renginde çift başlı bir kartal bulunmaktadır.
Selçuk Bey 960 senesinde Seyhun (Sırderya) nehri kıyısında bir Oğuz şehri olan Cend'e geldi. Maveraünnehir'den göç etmiş Müslüman Türkler buradaydı. Selçuk Bey'in Türklerle diğer İslam ülkeleri arasında bir sınır teşkil eden Cend'e gelişi, tarihte önemli bir çağın başlangıcı sayılır.
Selçuk Bey, bu yeni bölgenin siyasi ve sosyal şartlarını da değerlendirerek, kendisine bağlı Oğuzlarla birlikte İslamiyet'e girdi. Bu dönemde Müslüman olan Oğuzları diğer soydaşlarından ayırmak için özel bir adlandırma ile ''Türkmen'' denmeye başlandı. Bundan sonra gittikçe yaygınlaşan bu ad, 13. yüzyıldan itibaren Oğuz adının yerini aldı.
Selçuk Bey, Oğuz Yabgusu'nun memurları Cend şehrine senelik vergiyi almak için geldiklerinde ''Ben kafirlere haraç vermem'' diyerek onları uzaklaştırmıştır.
İslamiyeti yaymak için mücadeleye başlayan Selçuk Bey, Oğuz Devleti'ne karşı savaşlar vermiştir.
Selçuk Bey yaptığı çarpışmalardan iki önemli yarar sağladı. Birincisi, Müslüman Oğuzların kendisine katılması, ikincisi Cend şehri ve civarında Yabgu'nun nüfuzunu kırarak kendi bağımsızlığını ilan etmesidir.
Bu savaşlardan birinde oğlu Mikail hayatını kaybetti. Bunun üzerine Mikail'in oğulları olan Tuğrul Bey ve Çağrı Bey'i yanına aldı ve yetiştirdi.
Komşu devletler Selçuk Bey'in bağımsızlığını tanıdılar. Bu dönemde Türk Karahanlı Devleti ile İranlı Samani Devleti savaş halindeydiler.
Samani Devleti, Selçuk Bey'den yardım talep etti. Selçuk Bey'in hem yeni topraklara ihtiyacı, hem de Büyük Türk Hakanlığı'nda gözü vardı. Oğlu Arslan Bey‘in kumandasında gönderdiği kuvvetler sayesinde Samani Devleti Karahanlılara karşı galip geldi. Bunun karşılığında Buhara ile Semerkant arasında olan bir bölge yurtluk olarak Selçuklulara verildi.
Selçuklu Devleti, bir yanda Karahanlı Devleti, diğer tarafta Samani Devleti olmak üzere iki büyük devlet arasındaydı ve burada tutunmak zorundaydı. Selçuklular, iki devletle ilişkilerini bütün fırsatları değerlendirerek dengelediler.
Karahanlılar 992 senesinde Samaniler'in başkenti Buhara'yı ele geçirdiler. Samaniler bölgeye Oğuz Devletinin yardımı ile tekrar hakim olabildiler. Ancak artık Samani Devleti'nde huzursuzluk ve kargaşa yoğunlaşıyordu. Bu durumdan Gazne Devleti yararlanmak istedi. Çünkü Gazne Devleti henüz Samanilere bağımlı olmaktan kurtulamamıştı.
Samaniler, Karahanlı Devleti ile gittikçe güçlenen Selçuk ve Gazne devletleri arasında yok olmaya mahkumdu.
Mikail, Arslan, İsrafil, Yusuf ve Musa ismindeki oğullarıyla birlikte Büyük Selçuklu Devleti'nin temellerini atan Selçuk Bey 1009 senesinde 100 yaşlarında hayatını kaybetti. Selçuk Bey öldüğü zaman devleti iyice teşkilatlanmış ve Selçuklu'nun temelleri atılmıştı.
