Refi Cevat Ulunay
1890 – 04.11.1869 01 Ocak 1970
Gazeteci-yazar. Yazılarında Ref’i Cevat, Arı, Ulunay, Veysel Karânî, Serâzad imzalarını da kullandı. Aslen Konyalı bir aileye mensup olup, Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî’nin soyundan gelen eski Ankara valilerinden Ali Muhiddin Paşa’nın oğludur. İlk ve ortaöğrenimini Vefa Taş Mektebi (1898) ile Şemsü’l-Maârif adlı özel bir okulda (1901) tamamladı. Galatasaray Lisesini bitirdiği yıl (1909) Alemdar gazetesini çıkarmaya başladı. Tanin ve İkdam gazetelerinde çalıştı. Bir süre Şehrâh gazetesinde yazı işleri müdürlüğü yaptı. Gıdık başta olmak üzere Karagöz, Kalem gibi bazı gazete ve dergilerde de siyasî ve hiciv ağırlıklı yazılar yazdı. İttihad ve Terakki Partisi’ne karşı olduğu için Sadrazam Mahmut Şevket Paşa’nın öldürülmesi olayından sonra Sinop, Çorum ve Konya’da sürgün hayatı yaşadı (1914-18). Sinop’a sürgün giderken Refik Halid Karay’la birlikteydi.
Mütareke’den sonra yeniden yayımladığı Alemdar gazetesinde İngiliz Muhipler Cemiyeti ile bu cemiyet gibi İngiliz yanlısı Hürriyet ve İtilaf Fırkasını destekleyerek Millî Mücadele aleyhinde yazılar yayımladı. Cumhuriyet’ten sonra “150’likler”e dâhil edilerek yurtdışına gönderildi (1924). On beş yıl sonra aftan yararlanarak döndüğünde İstanbul’da Yeni Sabah ve Milliyet (1953 yılından sonra) gazetelerinde fıkra yazarlığı yaptı. Dilde özleşmeye karşı çıkan yazarlar arasında yer aldı. İstanbul Belediye Konservatuarı’nda Tasnif Kurulu üyesi olarak çalıştı. Kalp hastalığının yol açtığı felç sonucu hayatını kaybetti. Vasiyetine uyarak Konya’da Mevlâna türbesinin karşısındaki Üçler Mezarlığında toprağa verildi.
İlk yazısı 1909 yılında Tanin’de çıkmıştı. Siyasî konulu yazıları dışındaki günlük gazete fıkralarında yalın bir dille daha çok eski İstanbul hayatını anlattı. Milliyet gazetesindeki Takvimden Bir Yaprak adlı sütununda güncel konulara değindi. Yazılarında geleneğe bağlı kalarak, dilin özleştirilmesi yönündeki çalışmaların karşısında yer aldı.
Basılı eserlerinin dışında, Ayrıca Tiyatro Tenkitleri ve Münakaşalar, Peçeli Çengi (hikâye), Selâhaddîn-i Eyyûbî ve Mısır (tarihî roman), Delikli Taş (roman), Şehir Uşağının Sohbetleri (hafta sohbetleri), Kör Bülbül (hayvan hikâyeleri), Edebiyat Haftaları (tenkitler-musahabeler) ve Bu Gözler Neler Gördü gibi yayınlanmamış eserleri vardır.
ESERLERİ:
ROMAN: Üçler (1921), Köle (1942), Dağlar Kralı Balçıklı Edhem (1955), Sayılı Fırtınalar (1958, Eski İstanbul Kabadayıları adıyla 1994), Eski İstanbul Yosmaları (1959), Mermer Köşkün Sahibi (1959), Bir Başka Âlem (1964).
ANI: Enkaz Arasında (Paris hâtıraları, 1945), Menfâlar/Menfîler-Sürgün Hatıraları (1999), Bu Gözler Neler Gördü (2003).
GEZİ: İhtişam Diyarı Hindistan (1962).
İNCELEME: Rıza Tevfik: Şiirleri ve Mektupları (1943).
ÇEVİRİ: Kadın ve Oyuncağı (Pierre Louis’den, 1940), Werther (J.W. von Goethe’den, 1940), Hitler’le İki Sene (N. Henderson’dan, 1940), Fransa’yı Kemiren Kurt (A.F. Luce’den), Zambak (V. Sardou’dan), Hacı Murat (L.N. Tolstoy’dan, 1943), Hind Diyarında Karış Karış (Francis de Croisset’den, 1943), İşkenceler Bahçesi (Octave Mirbeau’dan, 1955).
