Celal Nuri İleri
Dilek Çetintaş 01 Ocak 1970
15.08.1882'de (Haydar Kemal 1331, 9) doğan, asıl ismi Mehmet Celalettin (Akgün 2005, 341) olan yazar, Girit'în Kandiye eşrafından Helvacızadeler ailesine mensup Meclis-i Âyan üyesi Mustafa Nuri Efendi ile Arnavutluğun meşhur ailelerinden "Dino"lardan, Cezayir Valisi Abidin Paşa'nın kızı Nefise Hanım'ın oğludur. İlkokulu Sakız ve Canik sancak mekteplerinde, liseyi Galatasaray'da okur. 1901'de Mekteb-i Hukuk'a girer (Duymaz, 1993). Çeşitli ülkelere seyahatler gerçekleştirir. Paris'te Camille Flammarion'la yaptığı ortak çalışma, Heyyiun Cemiyeti tarafından ödüllendirilir (Öztuna, 1963). Amme hukuku alanında doktorasını tamamlar (Uyanık 2014, 137). Kısa süreli avukatlıktan sonra matbuata geçer. Gönderildiği sürgünden 1919'da döner ve Gelibolu mebusu olarak Meclis'e girer. Misak-ı Milli kararlarının müsveddelerini kaleme alan Celal Nuri, Mütareke'de Malta'ya sürülür.1921'de ülkeye döner ve tekrar Gelibolu milletvekili seçilir. 1922'de Kanun-i Esasî encümeninde raportördür ve Cumhuriyet'in ilan edilebilmesi için gerekli değişiklikleri gerçekleştirir. 1924'te Kılıç Ali ile yaşadığı gerilim, 1928'e kadar matbuattan çekilmesini getirir (Uyanık, 2004: 227-274). Harf inkılabı konusunda ciddi çalışmalar yapar. 1938'de, İstanbul'da vefat eder.
1916'da Edebiyyât-ı Umûmiyye Mecmuası'nı çıkarır. 1918'de Âtî adındaki gazetesi, sansüre uğrayıp kapanınca, bu gazeteyi İleri adıyla yıllarca yayımlar. Courrier d'Orient (Le Jeunne Turc), Tanin, Hak, İctihad, Hürriyet-i Fikriyye, İkdam, İleri gibi gazete ve dergilerde yazar. İleri, devrinin "işlek kalem"lerinden olmakla birlikte "sathî"dir. (Ülken 2019). Materyalizm ve Darwinizm etkisinde yazdığı eserler devri içerisinde tartışmalara neden olur. Romanlarında ağır bir dil ve karamsar bir üslup dikkati çeker. Ölmeyen ve Merhûme romanları santimantal duyarlığa yaslanan aşk hikâyeleridir. Pervîz, pozitivizmi anlatan, fantastik bir fikir romanıdır. Âhir Zaman'da yozlaşma işlenir. Yazar, edebî çizgisinde "popülist" kalır (Meriç 2017).
