Ahmed Rıza Bey
1859 -26.02.1930 01 Ocak 1970
İstanbul'da doğdu. Beylerbeyi Rüştüyesi’ni bitirdikten sonra Galatasaray Mekteb-i Sultanisi’ne devam etti. Sonradan ihtida eden Avusturyalı bir kadın olan annesinin tesiriyle çocukluğundan itibaren Batı kültürüyle yetişti. Paris’e giderek Grignon Ziraat Mektebi’ni bitirdi. Bir süre ziraat memurluğu yaptı. Daha sonra Maarif Nezareti’ne geçti. Eğitim yoluyla köylüyü aydınlatmaya çalıştı. 1899 yılında tekrar Paris’e gitti. Paris’e gitmeden önce Auguste Comte’un fikirleriyle ilgilenen Ahmed Rıza, Paris’te Sorbonne Üniversitesi’nde pozitivizm derslerine devam etti. II. Abdülhamid’e, meşrutiyetin faydalarını anlatan lâyihalar yolladı.1892 yılında Jön Türkler Paris’te toplanmaya başladı ve Selanikli Dr. Nazım Bey, Ahmed Rıza’ya da kendi cemiyetlerine katılmasını teklif etti. 1895 yılında İttihatçıların yayın organı olan Meşveret gazetesinin başına geçti. Gazetenin ilk sayısında yayımladığı programla Avrupa Jön Türkleri’nin lideri konumuna geldi. Ancak İttihatçıların Mısır’da Mîzan gazetesini çıkartmasıyla bu konumu sarsıldı. Bazı konularda farklı düşündüğü için cemiyetle arası açıldı. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra İstanbul’a döndü. Mütareke döneminde Sultan Vahdedddin tarafından Âyan Meclisi üyesi yapıldı. 1919’da Paris’e giderek, Avrupa’da millî mücadele lehine bir kamuoyu oluşturmaya çalıştı. Lozan Antlaşması’nın imzalanmasından sonra Türkiye’ye döndü. 26 Şubat 1930 tarihinde İstanbul’da vefat etti (Ebüzziya, 1989: 124-127).
Kültürlü ve felsefî birikimi olan bir aydın olarak yazılarıyla eğitimin öneminden bahsetti ve kalkınma yolunun bilimden geçtiğini anlatmaya çalışan makaleler yazdı. Bazıları tarafından dinsizlikle suçlansa da her zaman İslâm dinini savunan yazılar yazdı. Islâhat, Osmanlı, Meşveret ve Şûrâ-yı Ümmet gibi süreli yayınlarda Türkçe, La Revue Occidentale ve Mechvéret dergilerinde Fransızca makaleler yayımladı. 1922 yılında yazdığı La Faillite morale de la politique Occidentale en Orient isimli eserinde, Batı dünyasının Türklere ve Müslümanlara bakış açısını yansıttı. Eser Batı kamuoyunda etki yarattığı gibi, Fransızca’dan Arapça’ya ve Türkçe’ye de çevrildi (Ebüzziya, 1989: 124-127). Batı medeniyetini ve İslâm dünyasının modernleşme süreçlerini entelektüel düzeyde analiz eden yazılar yazdı (Gün, 2016: 271-275).
http://teis.yesevi.edu.tr/
ARAŞ. GÖR. ÖMER FARUK ATEŞ
