Vehbi Koç
20.07.1901 – 25.02.1996 01 Ocak 1970
1901 yılında Ankara'da doğdu. Ankara İdadisi'nde okudu. 1917 yılında iş hayatına atıldı.
1926 yılında babasının ticarethanesini devir alarak "Koçzade Ahmet Vehbi" ismi ile Ankara Ticaret Odası'na kaydettirdi.
Bir yandan Ticaret ile uğraşırken diğer yandan Ford ve Standart Oil gibi yabancı şirketlerin Türkiye temsilciklerini alarak işlerini büyüttü. Daha sonra taahhüt işlerine girdi.
1938 yılında müesseseleşme yolunda ilk adımı atıp İstanbul'da Koç Ticaret A.Ş.'ni kurdu.
1948'de, General Electric'i Türkiye'de ampül fabrikası kurmaya ikna ederek ortak yatırıma girdi, fabrika 1952'de üretime başladı. Hayır işleri yapmayı da toplumsal bir görev kabul eden Koç Sosyal alandaki girişimlerini;
Vehbi Koç Öğreci Yurdu (1946)
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Vehbi Koç Göz Bankası (1963)
İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Enstitüsü (1964)
Türk Eğitim Vakfı (1967)
ODTÜ Vehbi Koç Öğrenci Yurdu (1968)
...gibi kurumlarla başlattı.
1950'li yıllarda Koç sanayide ciddi adımlar atarak ithal mallarını ikame edecek yerli sanayi yatırımlara girdi. Otomotiv, beyaz eşya, radyatör, dayanıklı tüketim, elektronik cihazlar, mensucat, kibrit ve benzeri birçok malın yerli üretimini gerçekleştirdi.
Bugün ülkemizin en büyük özel sanayi şirketi olan Arçelik 1955'de, Türk Demir Döküm Fabrikası 1954'de kuruldu. 1959'da Türk otomotiv sanayiinin ilk kuruluşu olan Otosan üretime başladı, 1962'de Aygaz kuruldu. Bunları daha bir çok sanayi kuruluşu takip etti.
Sanayi Şirketlerinin sayısı giderek artınca; özel kuruluşların ancak kurumsallaşma ile yaşayabileceğine inanan Vehbi Koç bunları bir merkezden yönlendirmek ve en iyi kaynak tahsisi yapmak için 1963 yılında Türkiye'nin ilk Holding'i olan Koç Holding'i kurdu.
Holding kurulduktan sonra da yeni yeni şirketlerin kuruluşu birbirini takip etti. 1966 yılında ilk yerli Türk otomobili olan Anadol piyasaya çıkarıldı.
Tarım sektöründe de yatırım yapmayı hedef alan Vehbi Koç bu sektördeki imkanları uzun süre araştırdı. Türkiye'nin tarım potansiyelini anlaşmalı çiftlik modeli ile ihracata yönlendiren sektöründe öncüsü olan TAT domates salçası fabrikasını 1967'de kurdu.
1968'de Türk Otomotiv Sanaiinde en büyük adım atıldı, FİAT ile ortak Tofaş kuruldu. Tofaş 1971 yılında, ismini Sultan Murat'tan alan Murat marka otomobillerin üretimine başladı.
İhracatın ülke ekonomisi için önemini çok erken gören Vehbi Koç 1970 yılında Türkiye'nin ilk ihracatçı sermaye şirketi olan Ram'ı kurdu. Vehbi Koç yapmak istediği işleri Holding vasıtası ile profesyonel yöneticilere devrederken kendisi sosyal hizmetlere ve vakıf hizmetlerine ağırlık verdi.
1967 yılında bir yurtdışı seyahatten aldığı ilham ile, çelenk bağışlarının eğitime yönlendirmek üzere Türk Eğitim Vakfı'nın kuruluşuna öncülük yaptı.
1969 yılında, eğitim, sağlık ve kültür alanında faaliyet göstermek üzere Vehbi Koç Vakfı'nı kurdu. Bu vakıf birçok kültür, sağlık ve eğitim projesi gerçekleştirmiştir.
1976 'da Taksim'deki Atatürk Kitaplığı İstanbul Belediyesi'ne armağan edildi.
1980 'de Vehbi Koç'un Merhum eşi Sadberk Hanım'ın anısına Türkiye'nin ilk ciddi özel müzesi olan Sadberk Hanım Müzesi açıldı.
1987 yılında yabancı dilde eğitim yapan Vehbi Koç Vakfı Koç Özel Lisesi, 1993 yılında Vehbi Koç Vakfı Üniversitesi eğitime başladı.
1984 yılında kendini emekliye ayırıp, sosyal faaliyete daha fazla ağırlık verdi.
Türkiye'nin nüfus ve aile sağlığı sorununun önemini gören Vehbi Koç 1985 yılında Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı'nı kurdu ve vefatına kadar başkanlığını yürüttü.
1987 yılında Milletlerarası Ticaret Odası Vehbi Koç'u Yılın İş Adamı ilan etti. Plaketi bizzat Yeni Delhi'de yapılan törende Hisdistan Başbakanı Ghandi verdi.
1994'de Birleşmiş Milletler Teşkilatı, Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı'nı ve Başkanını başarılı çalışmalarından dolayı ödüllendirdi. Dünya Nüfus Planlaması Ödülü 14 Haziran 1994'de Boutros Gali tarafından Vehbi Koç'a verildi.
Bu kadar uğraşı sırasında, Vehbi Koç tecrübelerini gelecek nesillere aktarmak amacı ile kitap yazmayı da ihmal etmedi. 1973 yılında "Hayat Hikayem" ve 1987 yılında "Hatıralarım, Görüşlerim, Öğütlerim" isimli iki kitabı yayınlandı. Her ikisi de İngilizce'ye çevrildi.
Şirketlerine yayınladığı bir "Hedefler ve İlkeler Belgesinde", kendi anayasasını şöyle tarif ediyor:
"Benim Anayasam şudur : Devletim ve ülkem var oldukça ben de varım. Demokrasi varsa hepimiz varız. Memleketimizin ekonomisini kuvvetlendirmek için elimizden gelen bütün gayreti göstermeliyiz. Ekonomimiz güçlendikçe demokrasi daha iyi yerleşir, dünyadaki itibarımız artar. "
Sanayi, ticaret ve uluslararası ortaklıklarla, vakıflarla, sosyal hizmetlerle ve eğitim ile dolu dolu geçen bir 95 yıl yaşadı Vehbi Koç.
95 yılda 100'den fazla şirket. 13 milyar dolar ciro, 40.000 civarında doğrudan çalışan insan, 900 milyon dolara yakın ihracat. Yılda 500-600 milyon dolar yatırım yapan bir kuruluşu yarattı.
Özel sektör eli ile sanayileşmede, müesseseleşmede, profesyonel yönetimde, vakıflar kanalı ile eğitim, sağlık ve sosyal hizmetlerde örnek alınacak bir iş adamıdır.
