Virüsün akşamdan sabaha evrimi
İskender Öksüz 01 Ocak 1970
Nüfusun ne önemi var? Şu önemi var. Nüfus arttıkça yeni kopya sayısı da aynı oranda artar. Binde bir hata yapılıyor diyelim…
Bitsin şu COVID diyoruz. Bu satırları okurken ev hapsinizin üçüncü günündesiniz. Fakat virüs bizi bırakmıyor. Aslında biz onu bırakmıyoruz. Dünya ağır ağır, tedbirli bir şekilde normale dönerken, açılan plajların, yeniden çalışmaya başlayan ekonomilerin, hayata dönen şehirlerin haberleri, fotoğrafları gelirken biz… Biz, rekor üstüne rekor tazeliyoruz.
Virüsün itibarlı kişilerin himayesinde yapılan kongrelere, ayrıcalıklı toplantılara giremeyeceğini düşündük her halde. Korumalarımız bizim yandaşları virüsten de koruyacaktı. Aşıyı bir türlü 83 milyonun büyücek bir kesrine uygulayamadık. Bugün haberi geldi, ABD, 15 yaş üstünü aşılamaya başlamış. Hâlbuki biz her adımında pöh pöh böbürlenerek bu noktaya geldik. Bizi kıskanıyorlar lâfları yine havalarda uçuştu. Üstelik en az araştırılan ve en az koruyan aşıyı başarıyla seçtik. Lideriz doğrudur: Nüfusa oranla yeni vaka sayısında lideriz.
Dış güçler bizi kıskanadursun virüs evriliyor
Korona virüsü bizi bırakmadığına göre yine onu yazayım. Bir şarkı sözündeki gibi: Anlatmadık ne kaldı? Size mutasyonları ve koronanın evrimini tekrar anlatacağım. Bu basit mantığın bilimle çelişmesine de yeni bir örnek olacak. Bunu bir yorumcuma borçluyum. 14 Şubat yazıma şöyle bir yorum gelmişti:
Canplt / 14 Şubat 2021 09:49
Senin evrimden anladığın bu mu? Akşamdan sabaha evrim mi oluyor?
Ne kadar mantıklı, değil mi? “Sen” diye hitap ettiğine göre samimî bir dostum olmalı ama ben çıkaramadım. Sorusuna cevap vereyim. Evet, akşamdan sabaha evrim oluyor.
Evrim nedir? Canlı kendi kendini kopya ederken, kopya hataları meydana gelir. Bunların çoğu öldürücüdür. Fakat arada öyle hatalı kopyalar yapılır ki bunlar asıl nüshadan avantajlıdır. Kimin için avantajlıdır? Kopyalanan gen için. Yeni mutant gene sahip olan kopyalar, eskiye göre daha çok çoğalır ve nüfus içinde hâkim konuma geçer. İşte Türkiye ve daha birçok ülkede İngiliz, Güney Afrika, Brezilya ve başka mutasyonlar, Çin’den, Wuhan’dan çıkan virüsün evrim geçirmiş, daha avantajlı, yani daha hızlı yayılan kopyalarıydı.
Evrimde zaman
Samimî yorumcumun şakkadanak verdiği hüküm ilk bakışta doğru görünüyor. Öyle ya, mesela primatlarda yüzbinlerce senede ancak oluşan evrim, virüste akşamdan sabaha gerçekleşebilir mi? Böyle akıl ile bilim çatışması için Tehlikeli bir yazı: Akıl ve Bilim‘e göz atabilirsiniz. (https://bit.ly/3nbTMgA ) Burada da bir akıl-bilim çatışması var. Ne demişler: Her karmaşık meselenin basit bir çözümü vardır ve o çözüm yanlıştır. Mantığın, aklın yanlışı…
Evrimde zaman günle, ayla ölçülmüyor. Evrim saatinin tik-takları, nesiller arasındaki süredir. Mesela bir insan neslinin bir sonraki nesli yaratması için ortalama 20 yıl gerekiyor. Şu anda boğuştuğumuz virüsün hücreye girişiyle yeni neslin hücreden çıkışı arasında sadece 7-8 saat var. Yani virüs, günde üç nesil geçiriyor. İnsanın çoğalmasıyla karşılaştırırsak virüsün bir günü, bizim 60 yılımıza bedel. Virüsün bir yılı bizim 22.000 yılımız gibi.
Nüfus, iki zincir ve ana-babalı üreme
Virüsün evrimini hızlandıran başka etmenler de var. Gelişmiş hayvanların, mesela memelilerin, mesela kuş türlerinin nüfusları en fazla milyonlarla ölçülüyor. Bundan 60-70 bin yıl önce Afrika’dan çıkıp dünyaya yayılan modern insan topluluğunun 1.000 ila 5.000 kişi olduğu tahmin ediliyor. Sonra modern insan, avantajlarını kullanarak dünya üzerine milyarlara ulaştı. Bakterilerin, sonra da virüslerin dünyasına indiğimizde sayılar patlar. Milyara değil, trilyonlara da değil ve ancak on-üstü-şu-kadar diye gösterebileceğimiz mantığımızın almadığı sayılara ulaşılır. Ama doğa mantığımıza uymuyor işte.
Nüfusun ne önemi var? Şu önemi var. Nüfus arttıkça yeni kopya sayısı da aynı oranda artar. Binde bir hata yapılıyor diyelim. Bin kişilik bir nüfusta her nesilde bir hata yapılırken bir milyonluk bir nüfusta her nesilde 1000 hata demektir bu. Peki, nüfusu virüs nüfusuna çıkarırsak… Mutasyon sayıları da patlayacaktır.
Gelişmiş hayvanla virüsün evrim hızı karşılaştırması bundan ibaret de değil. Virüsün genetik şifresi tek bir zincir üzerinde. O zincir değişince virüs de değişiyor. Hayvanda- ve gelişmiş bitkide- bir birini düzeltebilen iki zincir var. Çift kopya gidiyor. Buna bir de eşeyli üremeyi eklerseniz, bir çift kopya daha.
Sonuçta virüste gün, hafta, ay; gelişmiş, DNA zincirli, eşeyli üreyen canlıların yüzbinlerce, milyonlarca yılına eşdeğer.
Virüste akşamdan sabaha evrim oluyor. Maalesef.
