Süleyman Demirel
01.11.1924 – 17.06.2015 01 Ocak 1970
Süleyman Demirel, 1 Kasım 1924 tarihinde Isparta'nın Atabey beldesinde doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini burada tamamladı. 1949 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi'nden inşaat yüksek mühendisi olarak mezun oldu. 1948'de babası Hacı Yahya Demirel'in yeğeninin kızı Nazmiye Şener ile evlendi.
Çalışma hayatı
1950 yılında Elektrik İşleri Etüd İdaresi'nde çalışmaya başladı. Daha sonra sulama ve elektrik konularında araştırma yapmak üzere Amerika Birleşik Devletleri'ne gönderildi. 1954 senesinde Adnan Menderes tarafından Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü'nün barajlar dairesi başkanlığına tayin edildi. Bu dönemde Eisenhower Vakfı'nın kendisini bursiyer seçmesiyle yeniden ABD'ye gitti. 1962-1964 yılları arasında da serbest müşavir-mühendis olarak çalıştı. Bunun yanında Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde inşaat mühendisliği alanında dersler verdi. Ayrıca Boğaziçi Köprüsü'nün ilk projesini hazırlayan Morrison Knudsen Inc.in firmasının da Türkiye temsilciliğini yaptı.
Siyasi yaşamı
Süleyman Demirel, 1962 yılında Adalet Partisi'ne (AP) katılarak siyasete atıldı. Daha sonra Ankara'da meydana gelen olaylar sırasında AP genel merkezinin saldırıya uğraması üzerine aktif siyasetten çekildi. Bu hareketi parti içindeki muhalifler tarafından "şapkasını alıp kaçtı" veya "şapkasını bırakıp kaçtı" şeklinde propagandalar başladı.
1964 yılında AP Genel Başkanı Ragıp Gümüşpala'nın ani ölümü sonucu yeniden siyasete döndü. 28 Kasım 1964 tarihinde yapılan Adalet Partisi genel kongresinde de 1679 oydan 1072'sini alarak genel başkan seçildi. 1965 Türkiye genel seçimlerinde de Isparta milletvekili olarak Türkiyte Büyük Millet Meclisi'ne girdi. Kurucusu olduğu 30. Hükümet'te de Türkiye'nin 12. başbakanı seçildi. Bu dönemde Boğaziçi Köprüsü, Ereğli Demir Çelik İşletmeleri ile Keban Barajı gibi büyük projelerin inşaası gerçekleşti. 12 Ekim 1969 genel seçimlerinde de AP yeniden tek başına iktidar oldu ve Demirel ikinci hükümetini kurdu. Daha sonra 12 Şubat 1970 tarihinde de meydana gelen baskılar ve talepler sonucu başbakanlık görevinden istifa etti.
12 Mart 1971 Muhtırası
1970 yılında yeni bir hükümet kuran Demirel'in cendere altına alındığı sorunlardan bir tanesi haşhaştı. Richard Nixon yönetimindeki ABD hükümeti Türkiye Cumhuriyeti yetkililerinden ülkede haşhaş ekiminin yasaklanmasını istedi. Bu talebin reddedilmesi sonucunda iki ülke arasındaki ilişkiler iyice gerildi. Bunun yanında iktisadi durumun bozulması, işçi eylemleri, Türk lirasının değerinin yüzde 66 oranında düşürülmesi, öğrenci olayları ve grevler karşısında Demirel, 1961 Anayasası'nı suçlayarak bu şekilde ülkenin yönetilemeyeceğini savundu. 12 Mart 1971 tarihinde meydana gelen askeri darbe sonucunda da Süleyman Demirel istifa etti.
12 Mart'tan 12 Eylül'e
31 Mart 1975 tarihinde Süleyman Demirel'in başkanlığında Adalet Partisi (AP), Milli Selamet Partisi (MSP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Cumhuriyetçi Güven Partisinden (CGP) oluşan koalisyon hükümeti kuruldu. Bu dönemde ülkede yeniden yoğun terör olayları ve toplumsal hareketler başladı. Bunun yanında Türkiye, hızlı enflasyondan kaynaklanan bir ekonomik bunalıma girdi. Daha sonra 1977 yılında Demirel, yeniden başbakan oldu. Ancak Cumhuriyet Halk Partisi'nin AP'den seçilmiş 13 milletvekilini bakanlık vaadiyle transfer etmesi üzerine görevinden alındı. 1978 yılında da Bülent Ecevit tek başına iktidara geldi. Fakat ülkede meydana gelen sıkıntılar, enflasyonlar ve iç karışıklıklar Ecevit iktidarına olan güveni azalttı. 14 Ekim 1979 ara seçimlerinde devrimci grupların da yönetimi boykot etmesiyle oyları gerileyen CHP iktidardan çekildi. Aynı yıl içerisinde Demirel yeniden başbakan seçildi.
12 Eylül 1980 askeri darbesi
12 Eylül 1980 askeri darbesiyle Demirel'in başbakanlığı sona erdi ve Gelibolu'da bir ay gözetim altında tutuldu. Bunun yanında 10 yıl siyaset yasaklıları kapsamına alındı. Daha sonra 20 Mayıs 1983 tarihinde Adalet Partisi'nin (AP) devamı niteliğinde olan Büyük Türkiye Partisi kuruldu. Ancak parti 31 Mayıs 1983'te Milli Güvenlik Konseyi tarafından kapatıldı. Süleyman Demirel de siyaset yasağını çiğnediği gerekçesiyle bazı partililerle birlikte bir süre Çanakkale, Zincirbozan'da dört ay zorunlu ikamete tabi tutuldu. 6 Eylül 1987'deki halk oylaması sonucunda siyaset yasağı kalkan Demirel, 24 Eylül 1987'de Doğru Yol Partisi'nin genel başkanlığına seçildi. 1987 Türkiye genel seçimlerinde de Isparta'dan milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne girdi.
Son başbakanlığı
Süleyman Demirel 20 Kasım 1991 tarihinde Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) ile bir koalisyon hükümeti kurdu. Bu dönemde Cumhurbaşkanı Turgut Özal'la Süleyman Demirel hükûmeti arasındaki yetki çatışması uzun süre siyaset gündemini belirledi. Bunun yanında büyük şehirlerdeki aşırı sol terör eylemlerinin denetim altına alınmasında da büyük ilerleme sağlandı.
Cumhurbaşkanlığı
17 Nisan 1993 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti'nin 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal koroner yetmezliğine bağlı tansiyon düşmesi sonucunda yaşamını yitirdi. Süleyman Demirel 4 Mayıs 1993'de Özal'ın beklenmeyen ölümüyle boşalan cumhurbaşkanlığına aday olduğunu açıkladı ve ülkenin yeni cumhurbaşkanı seçildi. 16 Mayıs 2000 tarihinde de görevini Ahmet Necdet Sezer'e devretti.
Vefatı ve cenazesi
Süleyman Demirel, 17 Haziran 2015 tarihinde kalp yetmezliği nedeniyle 90 yaşında Ankara'da hayatını kaybetti. 19 Haziran 2015'te Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki devlet töreni ve Kocatepe Camii'nde kılınan cenaze namazının ardından memleketi Isparta'ya götürüldü. Cenazesi İslamköy'deki anıt mezar olarak tahsis edilen yerde toprağa verildi.
