Kırım Harbi
04.10.1853 – 30.03.1856 01 Ocak 1970
Avrupa’nın en güçlü devletleri arasında yapılmış bir savaştı. İngiliz İmparatorluğu, Fransız İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu, küçük Sardunya Krallığı Rus İmparatorluğunaı karşı savaşmıştır. Fransızlar ve İngilizler tarihlerinde ilk kez aynı düşmana karşı birlikte çarpışmışlar ve bu olay ancak 60 yıl sonra I. Dünya harbinde tekrarlanmıştır. Her ne kadar çarpışmalar Osmanlılara ait Balkanlarda, doğuda Türk-Rus sınırında, Karadeniz ve Baltık denizlerinde de cereyan etmişse de savaşların büyük kısmı Kırım yarımadasında Sivastopol çevresinde yapıldığı için bu savaşa Kırım harbi adı verilmiştir.
Yükselme devrinin en üst noktasına 17. Yüzyılda ulaşan Osmanlı İmparatorluğu daha sonra gerileme dönemine girmiş ve 19. Yüzyılda “Avrupa’nın hasta adamı” adını almıştır. Osmanlıların zayıfladığını gören Avrupa’nın büyük devletleri, Hristiyan azınlıkları koruma bahanesi ile iç işlerimize karışmaya başlamışlardır. Bu konuda Rusya başı çekiyordu çünkü Osmanlı tebasının yaklaşık %30’unu Ortodokslar oluşturuyordu. Kırım harbinin görünen nedeni kutsal yerler meselesi idi. 1853’te başlayan savaştan daha yıllarca önce çeşitli hristiyan mezheplerinin de içinde yer aldığı kutsal yerlerin (Kudüs’teki “Kutsal Mezar kilisesi”, Beytüllahim’deki “ Doğuş kilisesi, vs) korunması için katolik Fransa ile Ortodoks Rusya arasında gerilim tırmanmaktaydı. Ama harbin gerçek nedeni Rusya’nın yayılmacı politikası, Balkan topraklarında Osmanlı hakimiyetine son vermek ve Boğazları (İstanbul ve Çanakkale boğazları) ele geçirip Akdeniz’e inme arzusuydu. Bu nedenlerle 1Temmuz 1853’te Rus birlikleri Osmanlı hakimiyetinde olan Ulah ve Buğdan prensliklerini (günümüzdeki Romanya toprakları) işgal etti. Osmanlı devleti de 23 Ekim 1853’te Ruslara savaş ilan etti. Fransa ve İngiltere Osmanlı İmparatorluğunun parçalanıp Rusya’nın hakimiyetine girmesinden korkuyorlardı. Çünkü bu durumda Avrupa’da güç dengeleri bozulacaktı.
27 Mart 1854’te Fransa ve İngiltere Rusya’ya savaş ilan etti. Ve 10 Nisanda da bu iki devlet aralarında bir anlaşma imzaladılar. 21 Ocak 1855’te imzalanan bir başka anlaşma ile Sardunya krallığı da Fransa ve İngiltere ile birlikte Ruslara karşı savaşmayı kabul etti. Bir çok kuşatma (Silistre, Petropavlosk, Sivastopol, Taganrog, Kars) ve bir çok muharebe (Oltenita, Cetate, Giurgevo, Kürekdere, Bomarsund, Alma, Balaklava, İnkerman, Evpatoria, Çernia, Malakoff, Büyük Redan, Kılburun) sonunda savaş Rusya’nın yenilgisi ile sonlandı. 25 Mayıs 1856’da Paris’te bir barış konferansı toplandı ve 30 Mart 1856’da Paris Antlaşması imzalandı. Konferansın başkanı III. Napolyon’un dışişleri bakanı Walewski idi. Konferansta Rusya, Osmanlı İmparatorluğu, İngiltere, Fransa, Sardunya Krallığı, Avusturya ve Prusya (sonradan) temsil edilmişti.
Bu antlaşma ile Rusya:
1. Balkanlardaki prenslikler üzerinde hak iddia etmekten vazgeçecekti.
2. Tuna üzerinde serbet dolaşımı engellemiyecekti.
3. Karadeniz’in tarafsız bir deniz olduğunu kabul edecek ve Karadeniz kıyısısında askeri tersane bulundurmayacaktı.
4. Osmanlı İmparatorluğundaki Hristiyanları koruma gayreti göstermeyecekti.
Kırım savaşındaki kayıplar:
Fransa: 95000 ölü (60000’i hastalıktan)
İngiltere: 22000 ölü (yaklaşık 16000’i hastalıktan)
Sardunya Krallığı: 2200 ölü (2166’sı hastalıktan)
Osmanlı İmparatorluğu: 100000-175000 ölü
Rusya: Yaklaşık 450000 ölü
Kırım harbi bir çok nedenle ilk modern savaş olarak kabul edilebilir:
1) Askerleri taşımak için tren kullanılmıştır.
2) Hükümet yetkilileri ile cephedeki Fransız ve İngiliz komutanlar telgrafla haberleşmişlerdir. Ayrıca özellikle İngilteredeki günlük gazetelere savaş haberleri birkaç saatte telgrafla ulaştırılıyordu (Bu süre daha önce birkaç haftaydı)
3) İngiliz ordusundaki Florence Nightingale ve Mary Seacole isimli hemşireler sayesinde yaralı ve hasta erlerin bakım ve tedavileri daha iyi yapılmıştır. Bu iki hemşire İngiliz ordusunda modern hemşireliğin öncülüğünü yapmışlardır.
4) Kırım harbi dünyanın ilk basın fotoğrafçılığı örneğidir. Her ne kadar Amerika-Meksika savaşında (1846-1847) ve ikinci İngiliz-Sih savaşında (1848-1849) fotoğraf çekildiyse de, bu fotoğraflar gazeteye yollanmak için çekilmemişti. İngiliz halkı Kırım Savaşı sırasında, Kırıma giden “Times” gazetesi muhabiri William Russell ve Roger Fenton’un gönderdikleri haber ve fotoğraflarla savaşı basından takip etmişlerdir.
5) Bu savaşta İngilizler ve Fransızlar yivli silahları kullanarak ateş güçlerini artırmışlardır.
6) İlk defa bu savaşta İngilizler ve Fransızlar yelkenli harp gemileri yanında buharlı savaş gemileri de kullanmışlardır (Fransız donanmasında Napoléon, İngiliz donanmasında HMS Agamemnon isimli gemiler)
Dr. Orhan Aral
