Soçi'den ''oyalama'' çıktı
Armağan Kuloğlu 01 Ocak 1970
İdlip'te, Rus ve Rejim güçleri, M-4 Karayolunun güvenliği için rejim karşıtı gruplara hava saldırılarını artırmış, bölgedeki gerginlik tırmanmıştır. Rusya'nın, rejim güçleriyle birlikte bir kara operasyonuna hazırlandığı duyumu da alınmış, Türkiye de buraya takviye kuvvetleri göndermiştir. Rus uçaklarının Afrin bölgesinde saldırılarda bulunması da gerginlik yaratmıştır.
Bu gelişmeler üzerine, başta İdlip olmak üzere çözüme yönelik kararlar alınması amacıyla, Türkiye ve Rusya Soçi'de bir araya gelmiştir.
Neler görüşüldü?
Toplantıda neler görüşüldüğü ve ne kararlar alındığı, gizli tutulması gerekenler hariç, toplantı sonundaki ortak açıklamalardan öğrenilir. Ancak uzun bir süredir, devlet gelenekleri ve diplomasi kurallarıyla bağdaşmayan, içeriye tercümanlar dışında kimsenin alınmadığı, devlet hafızası için kayıtların tutulmadığı, baş başa görüşmeler yapılmaktadır. Son Soçi toplantısı da böyle olmuştur.
Toplantıda, İdlip ve Afrin'deki durum, PKK/PYD saldırıları başat rol oynaması gerekirken, liderlerin sonuç açıklamalarında bunlar geçiştirilmiş, ekonomik ve ticari konularla magazinsel sohbetler ön planda tutulmuştur. Türkiye tarafından sonradan ifade edilen hususlar da yüzeysel kalmıştır.
Ancak Rus tarafının açıklamalarından, Türkiye'den daha önce, İdlip için yaptığı taahhütlerin bir an önce gerçekleştirilmesinin talep edildiği anlaşılmıştır. Bunların başında, bölgedeki terörist unsurlarla ılımlıların ayırt edilmesi, radikallerin elindeki silahların alınması ve mensuplarının da bölgeden çıkarılması gelmektedir. M-4 Karayolu'nun güvenliği de Türkiye'nin taahhütleri arasındadır.
Rusya, ısrarlı
Rusya, İdlip'teki gerilimi azaltma bölgesinde, terörist grupların Rejim ve Rus güçlerine karşı saldırılarını sürdürdüğünden, Türkiye'nin taahhüdünü mutlaka yerine getirmesinde ısrarlıdır.
Başta HTŞ olmak üzere bütün terörist grupların izole edilmesi, nihayetinde de İdlip'ten çıkarılması ve bunun bir an önce sonuçlandırılması talep edilmiştir. Rusların "mutabakat sürüyor" açıklamasından, Türkiye'den M-4 Karayolu güvenliğinin sağlanması beklentisinin de devam ettiği anlaşılmıştır.
Sorunlar ve belirsizlikler
İdlip'teki sorun, Suriye sorununun çözümünü olumsuz etkilemektedir.
ABD, kuzey koridorda bir terör devleti kurmakta ısrarlıdır. PKK/PYD/SDG'ye verdiği olağanüstü destek ve ABD'nin Afganistan'dan çekilmesiyle, aynı duruma düşerek yalnız kalacağından korkan PKK/PYD/SDG'ye, buradan çekilmeyeceğine söz vermesi bunu teyit etmektedir. Kuzey koridorundaki durumunu rahatlatmak için İdlip'te kaosun devam etmesinden yana olup, İdlip'teki radikal terörist gruplara da destek vermektedir.
ABD ve Rusya; PKK/PYD/YPG terör örgütüne farklı gözlerle bakmaktadır. ABD, kendine müzahir bir yapı kurmak, Rusya ise ABD'ye kaptırmamak için örgüte sahip çıkmaktadır. Türkiye de bu terör devletine karşı, desteklediği muhalif yapılarla birlikte İdlip'te de bir cep oluşturmak istemektedir.
Bir uç düşünce olmakla birlikte, İdlip için bir anlaşma olduğu taktirde, gelecekte, Suriye Milli Ordusu (SMO) ile HTŞ'nin yakın konuşlanması, hatta İdlip ve Halep kırsallarında etki sahibi oluşumlar arasında askeri birleşme olabileceği söylemleri de vardır.
Çözümler
Ürdün Kralı dahi, 10 yıl sonra Esat'la telefonda görüşüp, Suriye'de çözüm için Ürdün'ün bir plan hazırladığını, içinde Ürdün'deki sığınmacıların Suriye'ye dönüşünün de olduğunu belirtilirken, Türkiye de artık, Suriye yönetimi için bulunduğu pozisyonda ısrarlı olmamalıdır.
PKK terörünün sonlanması için PYD/SDG'nin etkisizleştirilmesi gerekir. Türkiye bu amaçla ve Suriye'nin siyasi birlik içinde toprak bütünlüğü için, Suriye yönetimiyle birlikte hareket etmelidir.
SMO, karşılıklı mutabakatla sürecin içine katılmalı, Sürgündeki Suriye Hükümeti anlayışı dondurulmalıdır.
Adana Mutabakatı yeni bir anlayışla canlandırılmalı, Rusya'nın bu konuda kesin taahhüdü ve desteği alınmalı, bölgede ABD'yle ikili oynanmamalıdır. Kafkasya, Orta Doğu, Doğu Akdeniz ve Karadeniz, Türkiye ve Rusya için iş birliği alanı olmalıdır.
Soçi'den çıkan sonuç oyalamadır. Rusya/Rejim saldırıları şimdilik durmuştur. Durum bu şekliyle sürdürülemez. Önce ivedilikle İdlip, takiben diğer konular çözümlenmelidir.
