Moskova Antlaşması
16.03.1921 01 Ocak 1970
Moskova Antlaşması, TBMM ve Rusya arasında 16 Mart 1921 tarihinde karşılıklı menfaatler için imzalanmıştır. Başlangıç kısmında, ”imzalayan taraflar arasında ulusların kardeşliği ilkesi ve her ulusun kendi geleceğini serbestçe saptama hakkına sahip olduğu” hükmü yer almıştır.
1917’de çarlık rejiminin yıkılması ile Bolşevikler iktidara geçmiştir ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ni kurmuşlardır. Rusya komünist ihtilaline maruz kalmıştır. Rusya’nın savaştan çekilmesiyle itilaf devletleri tepki göstermiş ve Anadolu’yu işgal etmeye başlamışlardır. Bu durum TBMM ve Rusya’nın yakınlaşmasına sebep olmuştur.
Boğazlarda güvence isteyen Rusya kendine dost bir ülke arayışına girmiştir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni aradığı ülke olarak seçmiştir. Bir başka neden olarak da Londra Konferansı’ndaki başarısızlığa karşılık, daha önceki ilişkiler değerlendirilsin diye Rusya ya TBMM heyeti gitmiştir. Bu sebeplerle Rusya’ya gitmiş olan TBMM heyetiyle Rusya hükümeti arasında Moskova antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşma ile önemli bir ülke olan Rusya Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni resmen tanımıştır.
TBMM Hükümeti; Ekonomi Bakanı ve mecliste Kastamonu Milletvekili Yusuf Kemal Bey, hükümetin Milli Eğitim Bakanı ve Sinop Milletvekili Doktor Rıza Nur Bey, Büyükelçi ve Ankara Milletvekili Ali Fuat Paşa. Dışişleri Halk Komiseri ve tüm Rusya Merkez Yönetim Komitesi üyesi Jorj Çiçerin ve tüm Rusya Merkez Yönetim Komitesi üyelerinden Celal Korkmazof yetkili belgeleri verdikten sonra maddeleri kararlaştırmışlardır.
• Moskova Antlaşması Maddeleri
Osmanlı ve Çarlık Rusya arasındaki anlaşmalar geçersiz sayılacaktır,
Her iki taraftan birinin tanımadığı bir antlaşmayı diğer tarafta tanıyamaz,
Sovyet Rusya Sevr’i reddedecek, Misak-ı Milli’yi tanıyacak,
Sovyet Rusya kapitülasyonların kalktığını kabul edecek,
Rusya, Ermenistan ile TBMM ve Gürcistan arasında imzalanan antlaşmaları Batum’un Gürcistan’a verilmesi şartıyla tanıyacak. Bunun karşılığında ise Sovyetler, Türkiye’ye altın ve silah yardımı yapacaktır..
Kars, Ardahan ve Artvin Türkiye’ye bırakılmıştır,
Rusya elindeki esiri en az 3 ay içerisinde geri iade etmek zorundadır,
Ülkeler arasında birinin tanımadığı senedi diğeri de tanımayacaktır.
• Moskova Antlaşması Önemi ve Sonuçları
Batum’un bırakılması Misakı Milli’den verilen ilk tavizdir.
TBMM’yi tanıyan ilk Avrupa devleti Rusya’dır.
Sovyet Rusya milli mücadeleye destek vermeyi kabul etti.
Sovyet Rusya, Sevr antlaşmasını tanımadığını ilan etti.
Doğu sınırımız güvence altına alınmıştır.
Türk heyeti henüz Moskova’ da bulunduğu sırada, Rusya’dan destek almaya gelen Afganistan ile 1 Mart 1921’de dostluk antlaşması imzalanmıştır. Bu sayede TBMM’yi ilk İslam ülkesi olarak Afganistan tanımıştır.
Moskova Antlaşması, Batı Ermenistan’ın işgalinin başlangıcıdır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi kendisini dünyaya tanıttı.
