II. MESRUTIYET
01 Ocak 1970
II. Abdülhamid Han, daha şehzadeliğinde meşrutiyet taraftan aydın, yönetici ve gençleri yakından izliyordu ve yakından tanıma fırsatı doğmuştu. Osmanlı devletinde yeniliklerin yapılmasına meşruti'yetin bazı faydalarına inanmakla birlikte, Osmanlı Devleti'nin henüz buna hazır olmadığını ve Osmanlı devletinin bünyesine uymadığı, tatbik edildiği takdirde devletin zarar göreceğinin kanaatini taşıyordu.
23 Temmuz 1908'de ikinci meşrûtiyyet ilân edildi. Silâh baskısı altında seçim yapıldı. 17 Aralık'ta meclis açıldı. Bununla, devletin idaresi, ehliyetsiz, tecrübesiz, kendilerini dahi yönetmekten aciz kişilerin eline geçti.
5 Ekim 1908 de, Bulgaristan prensliği, krallığını ilan ederek, Osmanlı'dan ayrıldı. Yine o târihte, Avusturya, Bosna-Hersek'illhâk etti. Yunanistan da baş kaldırıp, beş sene sonra Girit'i ilhak etti. 14 Nisan 1909'da, Adana'da Ermeni ihtilâli oldu. Müslimânların mallarına, canlarına, ırzlarına saldırdılar. 1850 Türkü öldürdüler. İttihâdcılar buna da seyirci kaldılar. Böylece Halk ile Ermeniler karşı karşıya kaldı. Halk, isyanı bastırdı. İttihâdcılar, Avrupalılara şirin görünmek için yüzlerce Müslümanı kestiler, astılar. Bu zulmü yapan zamanın Adana valisi meşhur Cemal Paşa'dı. Dâhiliyye nâzın Tal'at paşanın takdîrine mazhar oldu. Bu olaylar sebebiyle İttihatçılar 1914'te meclisi kapattılar.
"31 Mart vak'ası" adı ile meşhur olan 13 Nisan 1909 hareketi 168 ile sultân Abdülhamîd Han'ın hiçbir alâkası olmadığı, kesin olarak anlaşılmışdır. İttihâdcıların, pâdişâha sâdık birinci orduya güvenmiyerek, Selanik'teki üçüncü ordudan getirdikleri avcı taburlarının olayı çıkardığı tespit edilmişdir.Ya'nî ittihatçıların bir oyunu olmuşdur. İttihâdcılar, böylece Selânikden Bulgar, Sırp, Yunan, Arnavut yağmacılarının meydâna getirdikleri hareket ordusunu İstanbul'a gönderdi.
Sultan, yöneticilerdeki mevki-makam çekişmesinden korkuyor ve bunun büyük felaketlere sebep olacağına inanıyordu. Nitekim 31 Mart olayı üzerine Sultan "Korktuğum oldu. Yorgan Kavgası demiyormuydum? İşte başlatı" " Beni İstemediklerine eminim. Çekilmeye hazırım. Fakat bu işte (31 Mart-13 Nisan Vakası'nda) parmağım olmadığı meydana çıkmalıdır" diyordu.
