Yaş Anlaşması
09.01.1792 01 Ocak 1970
787-1791 Rus-Türk savaşı, Kırım topraklarını geri almak, Transkafkasya’da Rusya’nın etkisini azatlamak amacıyla başlamıştı. Osmanlı Hükümeti, Kırım ve Gürcistan ile ilgili bazı isteklerinin olduğu ültimatomu Rusya’ya yolladı. Bu ültimatom reddedildi ve Osmanlı, Rusya’ya savaş ilan etti.
Osmanlı devleti Rusya’nın elinde olan Kırım’ı geri almayı hedeflemiştir. Türklere karşı düşmanlığını devam ettiren Rus çariçesi 2. Katerine yeni saldırı planlarını hazırlıyordu. Osmanlı Devleti, İngiltere kışkırtması ile 1787 yılında Rusya’ya savaş açmıştır. Sefere çıkılacak sıralarda Avusturya, Rusya ile birlik olarak savaşa katılmıştır. Osmanlı kuvvetleri ikiye ayrılmak zorunda kalmıştır. Daha sonra Osmanlı arka arkaya yenilgi almıştır. Osmanlı devleti bu olanlar karşısında çok zor durumda kalmıştır.
Ekim 1787’de Karadenizde ise Rus donanması, Türk filosunu yenmiştir. İsveç, Rusya ya karşı savaşa girdi ancak buda işe yaramadı; fakat Fransa da ihtilal çıkması üzerine Avusturya, Osmanlı devleti ile Ziştovi Antlaşması yaparak kendini savaşın dışına bıraktı. Rusların ilerleyişi ve ordusundaki modern silahların etkisini üstün şekilde göstermesi Osmanlı’yı barış istemeye zorladı. Bu olaydan 6 ay sonra Osmanlı ve Rusya “ Yaş Antlaşması” imzaladı.
Antlaşmanın yapılmasında Prusya ve İngiltere’nin karışmasının dışında bir de İspanya ve Sicilya krallıklarının da rolü oldukça fazla olmuştur. Yaş Antlaşması’nın başka bir farklı özelliği ise iki tarafın delegelerine, Osmanlı ve Rus hükümetleri tarafından çok değerli karşılıklı hediyeler verilmiş olmasıdır.
Yaş Antlaşması Önemi:
Rusya, tüm Kuzey Karadeniz’de kontrolü elinde bulundurdu. Osmanlı, Gürcistan üzerindeki haklarından vazgeçtiğini bildirdi. Antlaşmanın imzalanmasıyla 1787 yılında Osmanlı ve Rusya ikilisi arasında başlayan sonra da Avusturya’nın katılmasıyla geniş bir kitleye sahip olan savaş fiilen de olsa sona ermiştir. Bu antlaşmanın önemi Osmanlı devletinin gerileme yaşaması ve çöküş içerisine girmesidir.
Osmanlı ile Rusya arasında 1792 yılında Padişah 3. Selim tahtta iken yapılan bir antlaşmadır.
Yaş Antlaşmasının Maddeleri:
1-Küçük Kaynarca ve daha önce yapılan bütün antlaşmalar eskisi gibi kalacaktır.
2- Dinyestr ırmağı sınır olarak kabul edilecektir.
3- Özkırı bölgesi ve Hotin, Özi kalesi Ruslara bırakılacaktır.
4- Her iki taraftaki bütün tutsaklar karşılıklı olarak serbest bırakılacaktır.
5- İki tarafın ticari ilişkileri yeniden düzenlenecektir.
6- Bender, Akkerman, Kili ve Rusların ellindeki diğer kaleler ve şehirler Osmanlı devletine geri iade edilecektir.
7- Rusya işgal etmiş olduğu bölgelerden geri çekilecektir.
8- Boğdan’ın Rus işgalinde bulunduğu sürede bu ülkeden vergi alınmayacaktır ve bundan sonraki 2 yılda da vergi alınmayacaktır.
9- Tiflis Hanlığı’na, Çıldır valileri tarafından asla bir savaş ya da taarruz yapılmayacaktır.
10-Avusturya, Orsava dışındaki bütün topraklardan çıkacaktır.
11-Antlaşma sonrası Osmanlı, Viyana’ya elçi göndermiştir.
12- Daha önce yapılan antlaşmalara göre iki tarafında ticari serbestliği vardır ve bu devam edecektir.
13-Ticari imtiyazlar kesilmeyecek olduğu gibi devam edecektir.
