Lozan Antlaşması’nın Onaylanması ABD Meclisinde Reddedildi
18.01.1927 01 Ocak 1970
1927 yılı Ocak ayı başında Antlaşmanın gizli oturumda görüşülmesine karar verildi. Senato’daki eğilim Antlaşmanın, Türkiye ile Amerika arasında bir vatandaşlığa kabul antlaşması imzalanıncaya kadar askıda kalmak üzere onaylanması yönündeydi. Türkiye’deki gazeteler ise Antlaşmanın onaylanacağının kesin olduğunu duyurmuştu. Bristol’un ve Dışişleri Bakanlığının korktuğu en kötü senaryo gerçekleşmek üzereydi. Türkiye’de Antlaşmanın onayına kesin gözüyle bakılırken, Senato’da onayın çıkmaması ya da çıksa bile vatandaşlık çekincesi şartına bağlı olması kuvvetle muhtemeldi. Bu durumda Türk kamuoyundaki hayal kırıklığının ve reaksiyonun da derecesi yüksek olacaktı. Ayrıca Antlaşmaya böyle bir çekince konulması durumunda TBMM’nin Antlaşmayı değişmiş haliyle onaylaması olası değildi.
Benzer durum II. Abdülhamit döneminde ABD ile imzalanan vatandaşlık antlaşmasına Senato tarafından konulan çekince ile ortaya çıkmış ve Abdülhamit antlaşmayı onaylamamıştı. 3 Ocak’ta Antlaşmanın gizli oturumda oylanması kararlaştırıldıktan sonra Senatör King ile Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Borah arasında iki haftalık bir mücadele yaşandı. Bu arada bazı senatörler Antlaşmanın itiraz yöneltilen maddelerine çekince koyulması için önerge verdiler. Antlaşmanın Senato’ya sunumunun yapıldığı gün, İstanbul Amerikan Yardım ve Ticari Yatırımlar temsilcisi Royal S. Copeland’ın Senato’ya göndermiş olduğu Türkiye ile imzalanan antlaşmanın onaylanmasını isteyen dilekçesi de gündeme alındı.
Muhalifler ve taraftarlar son dakika girişimleri ile amaçlarına ulaşmaya çalışmaktaydılar. Senatörler ise çok yoğun bir kamuoyu baskısı altındaydı. Senato’da Cumhuriyetçiler çoğun-luktaydı fakat Antlaşmanın onaylanabilmesi için tüm Cumhuriyetçilerin olumlu oy kullanması ve 12 Demokratın kendilerine destek vermesi gerekiyordu. Antlaşma üzerindeki müzakereler tamamlanınca onay süreci 17 Ocak’ta görüşülmeye başlandı. Senato’daki eğilimin öğrenilebilmesi amacıyla kapitülasyonları kaldıran ikinci madde üzerinde oylama yapıldı. Oylamada 50 evet 33 hayır oyu çıktı. Paradoksal bir algıyla 33 senatör halen egemen bir ülkede sınır aşan hukuki haklar anlamına gelen kapitülasyonların yürürlükte kalmasını savunuyordu.
Bu arada ilk testte ertesi gün yapılacak genel oylamada Antlaşmanın onaylanmayacağı da belli olmuştu. 18 Ocak 1927 tarihindeki gizli oturumda yapılan oylamada Lozan Antlaşması, 50’ye karşı 34 muhalif oyla reddedildi.
