Çatalcalı Ali Efendi
1631 - 1692 01 Ocak 1970
Babası Şeyh Mehmed Efendi Alâiyeli olup Draman şeyhi Tefsiri Ömer Efendi halifelerindendi. Çatalca'da tekke açmış olduğu için Ali Efendi 1041 H.- 1631 M.'de arada doğmuştur. Ali Efendi, Minkarîzâde dairesinden yetişmiş ve ondan mülâzım olmuştur. Müderrislik ettiği sırada Köprülü Fazıl Ahmet Paşa ile ordu kadısı olarak Girit seferine gitmiştir. Seferden avdette Selanik ve Mısır kadısı olmuş ve yerine gitmeden birdenbire Rumeli kazaskerliğine tayin edilmiştir; Hocası Minkarîzâde'nin hastalığında ona vekâlet edip nihayet kazaskerlikten mâzul iken Minkarîzâde yerine sadrâzam Fazıl Ahmet Paşa'nın tavsiyesiyle şeyhülislâm tayin edilerek İstanbul'dan orduya davet edilip Pravadi kasabasında Lehistan seferine giden orduya iltihak etmiştir. Minkarîzâde'den mülâzım olarak dokuz senede -Fazıl Ahmed Paşa'nın takdiriyle- süratle yükselerek şeyhülislâm oluvermesi herkesi hayrette bırakmıştır.
Ali Efendi on üç sene iki ay bu makamı muhafaza etti. Pâdişâh IV. Mehmet'in muharebe esnasında memleket istilâya uğrarken av peşinde koşması her taraftan şiddetli dedikodulara sebeb olarak kürsülerde pâdişâh aleyhine vaazlar verildiği sırada Davud Paşer'da bulunan pâdişâh tarafından sadaret kaymakamıyla beraber şeyhülislâm da davet edilmiş ise de Ali Efendi:
-"Bizim o tarafa gitmemize ulemanın muvafakati yoktur; emirleri ne ise îlâm buyursunlar" cevabını göndermesi üzerine pâdişâh gücenip "dimağında fesat vardır" denilerek 1097 Zilkade ve 1686 Eylül'de müzakere bahanesiyle Yalı köşkü'ne davet edilip geldiği gibi Bursa'ya sürgün edildi.
Ali Efendi, altı sene Bursa'da oturdu. 1103 Cemaziyelâhir ve 1692 Şubat'ta Ebu Saidzâde Feyzullah Efendi yerine ikinci defa şeyhülislâm olmuş ise de iki ay sonra vefat etmiştir; ilim ve fazilet sahibi vakur ve seciyeli bir zat olup hiç kimseyi işine müdahale ettirmemiştir. Şeyhülislâmlığı esnasında vermiş olduğu karar ve ilâmlardaki isabeti dolayısiyle ulema ve bilhassa kadılar tarafından fetvaları pek muteber tutulmuştur; Fetavâ-yı Ali Efendi denilen bir fetva mecmuası vardır.
