Yüksek Seçim Kurulu Kuruldu
26.04.1961 01 Ocak 1970
Yüksek Seçim Kurulu, 5545 sayılı Milletvekilleri Seçimi Kanunu ile kurulmuş, 26 Nisan 1961 tarih ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunda da yer almıştır.
5545 sayılı Kanunla getirilen esaslar, bu Kanunla da korunmuş, Kanun'un 9. ve 10. maddesi; 5545 sayılı Kanun'un 57. ve 58. maddeleriyle aynı içerikte düzenlenmiştir.
Yüksek Seçim Kurulunun Kuruluş Biçimi
16 Şubat 1950 tarih ve 5545 sayılı Milletvekilleri Seçimi Kanunu'nun 120. maddesi, Yüksek Seçim Kurulunun kuruluş biçimini açıklamaktadır.
Madde 120. Yüksek Seçim Kurulu, bir başkan ve altı üyeden meydana gelir.
Altısı Yargıtay, beşi Danıştay genel kurullarının kendi üyeleri arasından gizli oyla on bir kişi seçilir. Bunlar gizli oy ve salt çoklukla aralarından bir başkan ve bir başkan vekili seçerler. Yargıtay ve Danıştay üyeleri arasından kur'a ile ikişer üye yedek üyeliğe ayrılır. Başkan ve başkanvekilleri kur'aya girmezler.
17 Şubat 1954 tarihli, 6272 sayılı Kanun'la yapılan bir değişiklikle; Yüksek Seçim Kurulunun oluşum biçimi yeniden düzenlenmiş ve üye sayısı arttırılmıştır. Değişikliğe uğrayan 120. maddenin yeni şekli aşağıda verilmektedir.
Madde 120. Yüksek Seçim Kurulu bir başkan ve on üyeden teşekkül eder.
Temyiz Mahkemesi (Yargıtay) Birinci Reisi (Başkanı) Kurulun Başkanıdır. Kendisinin bulunmadığı hallerde, kurulda mevcut daire reislerinden (başkanlarından), yoksa üyelerden en kıdemlisi başkana vekalet eder.
Kurul üyeleri Temyiz Mahkemesi (Yargıtay) ve Devlet Şurası (Danıştay) Reis (Başkan) ve azaları (üyeleri) arasından kendi umumi heyetlerince (Genel Kurullarınca) beşer asil ve üçer yedek olmak üzere kur'a ile tespit olunurlar.
17 Mayıs 1979 Tarih ve 2234 Sayılı Kanun
Bu kanunla 12. madde yeniden düzenlenmiş; süresi biten Yüksek Seçim Kurulu üyeleri yerine yenilerinin, her 2 yılda bir Ocak ayının ilk haftasında seçileceği belirlenmiştir.
Yüksek Seçim Kuruluna 1961 ve 1982 Anayasalarında da yer verilmiştir.
1961 ve 1982 Anayasaları:
Yüksek Seçim Kurulu, 1961 Anayasasının "Cumhuriyetin Temel Kuruluşu" bölümü ile 1982 Anayasasının "Cumhuriyetin Temel Organları" bölümünde ve "Seçimlerin Genel Yönetimi ve Denetimi" başlığı altında yer almış, böylece Yüksek Seçim Kurulu Anayasal bir kurum haline gelmiştir.
1961 Anayasasının 75. maddesi, 1982 Anayasasının 79. maddesiyle aynı içerikle yer almış, ancak maddeye bu kez bazı eklemeler yapılmıştır.
1961 Anayasası- Madde 75./ 1982 Anayasası- Madde 79. Seçimler yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır. Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikayet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçim tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kurulu’nundur. Yüksek Seçim Kurulu kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamaz.
Yüksek Seçim Kurulu ve diğer seçim kurullarının görev ve yetkileri kanunla düzenlenir.
Yüksek Seçim Kurulu, yedi asil ve dört yedek üyeden kuruludur. Üyelerin altısı Yargıtay, beşi Danıştay genel kurullarınca kendi üyeleri arasından üye tamsayılarının salt çoğunluğunun gizli oyu ile seçilir. Bu üyeler salt çoğunluk ve gizli oyla aralarından bir Başkan ve bir Başkanvekili seçerler.
Yüksek Seçim Kuruluna Yargıtay ve Danıştay'dan seçilmiş üyeler arasından ad çekme ile ikişer yedek üye ayrılır. Yüksek Seçim Kurulu Başkan ve Başkanvekili ad çekmeye girmezler.
Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların halkoyuna sunulması işlemlerinin genel yönetim ve denetimi de milletvekili seçimlerinde uygulanan hükümlere göre olur.
Maddeye eklenmiş olan son fıkra, 1982 Anayasasıyla getirilen referandumun gerekli kıldığı bir değişikliktir.
Anayasalarda belirlenmiş olan kuruluş biçiminin, 5545 sayılı Kanundaki ilk düzenlemeyle aynı olduğu görülmektedir.
26 Nisan 1961 tarih ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkındaki Kanun
Yüksek Seçim Kurulu, 1961 Anayasasına paralel olarak, bu kanunda da yerini almış ve 5545 sayılı Kanunun 120. maddesinin başlangıçtaki biçimiyle hayata geçirilmiştir.
Madde 11. Yüksek Seçim Kurulu, bir başkan ve altı üyeden kurulur.
Altısı Yargıtay, beşi Danıştay Genel Kurullarınca, kendi üyeleri arasından olmak üzere gizli oyla on bir kişi seçilir. Bunlar gizli oy ve salt çoğunlukla aralarından bir başkan ve bir başkan vekili seçerler.
Yargıtay ve Danıştay üyeleri arasından ad çekme ile ikişer yedek üye ayrılır. Başkan ve başkanvekilleri ad çekmeye girmezler.
Kanunun 12. maddesinde, Yüksek Seçim Kurulu için üye seçiminin her 4 yılda bir Ocak ayının ilk haftasında yapılacağı hükme bağlanmıştır.
Yüksek Seçim Kurulunun Görev ve Yetkileri
Bugüne kadar, Yüksek Seçim Kurulunun görev ve yetkileri; 5545 sayılı Kanunun 123. maddesinde, 298 sayılı Kanunun 14. maddesinde ve 12/12/2017 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 7062 sayılı Kanunun 6. maddesinde ayrıntılarıyla belirtilmiştir.
Yüksek Seçim Kurulu Kararlarının Niteliği Nedir?
Anayasa'da "Yasama Bölümü" içinde yer alan Yüksek Seçim Kurulu, yalnız seçimlerin genel yönetim ve denetimini yürüten bir kurul değildir. Yargıtay ve Danıştay'ın kendi içlerinden çıkardıkları üyelerden oluşan seçimlerin yargısal denetimini de sağlayan karma egemen üst yargı mercidir.
Seçimlerin yönetim ve denetimi çeşitli aşamalardan geçerek bugünkü konumuna gelmiştir.
Osmanlı döneminden günümüze kadar çıkarılmış olan seçim kanunlarında, seçimlerin yönetim ve denetimi ile görev üstlenmek üzere oluşturulan kurullar aşağıdaki evrelerden geçmiştir.
