OSMANLI İL KANUNNAMELERİNDEN ÖRNEKLER / Dr. Neşet ÇAĞATAY
01 Ocak 1970
Osmanlı kanunnamelerinden bahsedilince genel olarkk akla Tarihi Osmani Encümeni
Mecmuasına 1329 -1330 yıllarında ek olarak çıkıfıış olan Fatih ve Süleyman
Kanunnameleri ile Mitteilungen sur osmanischeri GeschcHte cilt 1, .1, 21, s. 13 - 48 de
yayınlanmış olan Fatih Kanununamesi ve Millî Tetebfoüler Mecmuasının 1-3. sayılarında
(1331) yayınlanmış olan- Osmanlı kanunnameleri gelmektedir. Ancak Osmanlı
Devletinin iç hayatını bir çok bakımlardan düzenliysıı kanunların bu adı geçen
kanunlardan ibaret olmadığı da çoktan beri herkesin bildiği bir gerçektir. Osmanlı
Devleti gibi sınırları içinde başka başka iklimlerin birleştiği, başka başka ekonomi,
ticaret ve ekim şartlarıma hüküm sürdüğü, türlü dinlere inanan ve türlü diller
konuşan başka başka kültürlere mensup insan kütlelerinin kaynaştığı büyük bir
ülkede bu adı geçen kanunlardan başka daha bir çok kanunların da uzun zaman
yürürlükde kalmış olması çok tabiidir. Gerçekten Osmanlı İmparatorluğunda bilhassa
16. yüzyılda ülkenin türlü bölgelerinin fizik ve kültürel başkalıklarına uygun
bir çok kanunlar çıkarılmıştır. Diğer kanunnamelerden
ca Vilâyet veya Sancak 'kanunnameleri diye anılan bu kanımlann da değerini
siyasi ve içtimai tarihinin bir çok alanlarında olduğu g
yp.V>. büyük tarihçi Joseph v. Hanımer anlamış ve 1815
ayird edilebilmek için kısai'ürk
bi- ilk defa olarak Avusluryılında
yayınlamış olduğu
i Des Osmanischeri Beiches Staatsverfassung und Staatkeryvaltunaı» - adlı ilci cildlik
Osmanlı teşkilât ve idaresine ait kitabının birinci cildinde bunların bazılarının tam
bazılarının da kısaltılmış tercümelerini bastırmıştır. Memleketimizde son zamanlarda
Osmanlı içtimai tarihine ait bir çok. kaynakların yayınlanmasına karşılık bu Devletin
iç bünyesini bir çok yanlardan aydınlatan ve şimdiye kadar- karanlık kalan
birçok noktaları aydınlataibilecek olan bu kanunnameler henüz yayınlanmamışta:.
Bunun için, gerek îstabul'da Başbakalık Devlet Arşivinde gerek Ankara'da Tapu ve
Kadastro Umum Müdürlüğünde yazma nüshaları bulunan bu kanunnameleri yorulmak
bilmez bir çalışma ile istinsah etmiş olan arkadaşım Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi
Asistanlarından Dr. Neşet Çağatay'dan, onların'hiç olmazsa örnek olabi'eeek bir kaç
tanesini, yayınlamak üzere dergimize yermesini rica ettim.Bu suretle hem meslek
arkadaşlarımızın hem de Osmanlı Devletinin hukuki \e malî cephelerini incelemek
istiyen- öğrenci arkadaşlarımızın çok işlerine yarıyacak materiel vermiş olacağımızı
sanıyorum.
İfanununameierini yayınlamak .
olan ve eski, yerli gelenek ve
ratorluğunun muhtelif bölge-
Bu dergide sayısı yüzü aşan bütün Osmanlı il
imkânı olmadığı için bunların içinden en karakteristik
göreneklerin izlerini taşıyan ve büyük Osmanlı İmpalı
lerine ait bulunan 5 kanunnameyi yayınlamayı muvafık buldum. Bu kanunnameler
şunlardır:
I: Kütahya Kanunnamesi
II: Yenişehir ve Tırbala Kanunnamesi
I I I : Hersek KLauuçmameei
İV: Ergani Kanunnâmesi
V: Trablus Kanunnamesi
KaauMiıamelerde geçen anlaşılması güç tabirlerin manaları notlarda yazılmış
gldüğu.gibi bu kanununamelerin tarihleri ve nereden alınmis oldukları da sonlarında
gösterilmişftir. Metinlerin İçindeki raıkkamlar da satır numaralarını göstermektedir.
Osmanlı İmparatorluğunun uzun zaman yenilemiyen gücünün, Avrupa'da örnek
gösterilen mizam ve itizarmam, sınırları içinde yaşıyan milyonlarca ihsana saadet
ve refah getiıren hukukî, ekonomik, malî ve ziraî rejiminim temel taşlarından en önemlilerini
teşkil etmiş ölaia Ibu kanıununamelerden verdiğim şu örnekler hukukçu arkadaşlarımızın
ilerdeki incelemeleri için faydalı olursa kendimi bahtiyar sayacağım.
Beyan-i (Kütahya Kanunnamesi) (1)
Rusûm-u kavânîn-i livayı Kütahya'. ki miyanı defter-i Sultaniye ve meahizi örfiyei
Osmâniyedendir 1) resm-i çift (gj otuz iki nîm (3) bihesabih'i resm-i benriâk
(lf) on iki ez'af-i reayaya kara (5) tesmiye olunur resmıi 2) altı akçedir nesl-i
reayadan ehl-i kisb olıcak kura hakkın, defter-i nevde mücerret hâli anirrüsum kaydolıınınuşlardır
3) mademki bu mertebededir resim almmaz müruru eyyam ile baliğ
ve ehl-i kisb olıcaH haline göre .4) rasim alınur defterde çift yazılmıyan kime:neler
Çift ve çiftliğe 'malik olsa amelen bilmevcût anlarün gibilerden 5) resm-i çift alınur
ve bu babda İtibar arzadır mücerret çiftliği olan kimesneye resim lasını olur elinde
çiftliğinden 6) artuk yir olan kimesne ziyadeye nisbet hariç reâyâ gibidir fakr^ü
faka urûziyle çift ve çiftliği 7) elinden giden reayadan resm-i çift alınmak hayf-i
fahiştir hususa ki bu zilletden bedel bulunub 8) rüsûm-i mektûbeye halel gelmemiş
olan resm-i çift maa tevabiihl evailde harman tozunda ahnurdu 9) şimdiki halde
şuhur-u senei şemsiyeden mart aymd» emrolunmuştur rüsûm-i âsiyab (6) dahi bu
vakitde 10) alınur. tımarlardan müteferrik olan reâyâvı rer-ı etmek kanun-i kadimdi*'
amma on beş yıldan ziyade bir yerde 11) mütemekkin olanı kaldırmak men olunmuşdur
şehirde yirmi yıldan ziyade mütemekkin olanı ol oturduğu 12) şehre yazılup
îslambolda on yıldan ziyade yaya ve müsellem tâyifesi mütemekkin olsa yayalıkdan
13) ve mUsellemlİkden halâsolup İslambolavî ola deyû buyurulmuşdur iki onda
şunun gibi ralyyetden '14) alınur kim kendü sipahisinin timanndağı çiftliği koyub
gayri yerde ziraat eyliye sipahisinin (7) tinm"rl'l~ L5' rkme^f yarar yiri olmadığı
takdirce g^yri yerde eken reayadan iki onda almak hayf-i nâmağru'dur 36) yirI'''do ve
yörükde resm-i gînero iki koyun?, bir akçedir yörüğün koyunu hic kalmıyub k:r!Î!K>
yp/ 171 yirmv dört -adetder. nkâ' İt"'5',0 bun'nra dahi kara denüb koyun bacı almmaz
yörüğün 18) karasından Bennâk resmi gibi on ikişer akge 'alnn- rfrer r'''nV'r> ^"t
olup bir sipahiden yer tapulayup 19) ziraat dahi ederse kanun-i kadîm budurki boyunduruk
resmi İçtin' yılda on iki akçe ?,0) vire ziyade nesne verrniye y'.ra vir.kullu*ın
sipahiye..viriir eğer bunlarm gibilerden otuz ikişer 21) ak^e alınacak O'UTT-T resim
tekrar ahnup kanun-i kadîme (kelime okunamadı) hayf vâkî 22) olur sabıka bazr
.zuamâ-i mîrmirân taaddî edüp otuz ikişer akçe âldıkdan sonra emr-i âlî 23) mucibince
bu kaziyye teftiş olunub kanun-i kadîme mutabık mutlaka yörükde kara resmi
on ikişer akçe 24) mukarrer kılınup ziyadesi men olunmuşdur koyum bacı ile yörük
karası resminin vakti ki şimdiki îıalde 25) abril (8) ayıdır evailde kuzu kırkımında
alınur imiş kuzu dahi sayılur ağıl resmi 26) üç akçedir hübubatdan öşr-i şer't ile
yemlik a'hnur cümlesi sekizde bir olur sipahi öşrün anbarıria 27) iledüp Hisar Erinin.
(9) hisara iletmek Md'at-i mârûfedir mesafe bir günlükten ziyade olsa defan
lilharaç 28) teklif olunmaz sipahiden bir çiftlik dutan hariç reayadan resm-i zemin
(10) begayet has penbe (11) biter 29) ya su basar yirden iki dönüme bir akçe
dir cümlesi otûzakçe olur zira ancıleyin has yirin 30) altmış dönümü bir çiftlik itibar
olunur vasat yirden seksen doksan dönüm bir çiftlik îtbaır 31) olunub üç dönüme
bir akçe ednâ yerden yüz yirmi dönüm, begayet ednâ yüz ^lli dönüm bir çiftlik 32)
olur buncılayın ednâ çiftlikden resm-i zemin dört beş dönüme bir akçe düşer- yarı
bir bütün 33) çiftlikden otuz akçeden (ziyade) alınmaz v«| dönüm dahi aiâ mâhüvelmâruf
(3 a) orta adımile 34) tûlen ve arzan kırk adım yirdir arz-ı öşriyeden (12)
ziraate yarar Mâ manî üç yıl boz kalmak 35) timai'a zarar vlrür bu zarar defi içün
üç yıl boz kalan yiri sahibinin elinden alup 36) gayri kimegneye tapuya vermek Örten
cayizdir amma limanî boz kalsa misâlen dağ yer olup i "her yıl 37) ekine gelmcdüği
sebepden ya (1. k. o.) yirolup su galebe itdüğü cihetten üç yıl boz kalsa 38 ı
tapuya vermek, olmaz zira tou takdirce ekinci tarafından taksirat (1. k. o.) bulunmaz
bunların gibi 39) yerlerde itibar defeâtile ekini gelüti fevt olmakdır eğer tekrar
fevt olsa tapuya virmek 40) câyiz olur ve illâ kart çift öküzü maslahatı içün
ve harman yiri içün. birkaç dönüm yiv 41) boz komak memnu değildir bu sehepier
ile boz kalan yerler nekadar zaman boz kalsa tapuya viri.mez 42) bu husus içün il
yazılurken (13) hükm-i cihanmuta' vârid olmuşdur kadimüzaamandan kasabâtm
43) ve kurânm davarları örü'sü o}an yerlerin ekilmesi ve korunması ve tapuya
verilmesi ehl-i kuraya ve 44) kasabâta zarar olduğu sebeî den ref ve men olmuşdur
öksüz tapusu bid'at-i merdûdeden yetimin 45) yiri ihya olunmadugu sebepden gayre
teslim olunsa baliğ olıcak alur avret boz konıayup 46) resmini dahi eda eylese elinden
almak deftere ve kanun-i kadîme muhalif hayfdır baldan ve bağçeden 47) kanun-
i Osmânî alâmâhüvelmeşrû öşr-i hâsıl ahnmakdır arlıma defan littazyik anirreâyâ
48) bedel-i öşür haraç olunmuşdur bağ döriümüylo dönümden dönüme âlâsı
on ednâsı biş akçedir 49) hadâyıkdan ve sayir harimlar
göre kesimi alınur öşr-i asel şer'le arza tâbidir 50) bâzı
minvalcedir amma tou sancakda kovan gayrin toprağında
mukâta atından öşürlerine
vilâyetlerde dahi amel bu
olmak kalil ve nâdir 511
olmağıyn ralyyetin kovanından köhne defterlerde öşr-i a:sel (i',) sahib-i raiyyete
yazılmıştır binâberan defter'i nevde 52) dahi eyle yazıld hern bu sancakda kovan
kıymetlü olup yirmi biş akçeye satılmağıyn bedel-i öşr $3) bu vilâystde kovandan
kovana ikişer akçe kaydolunmuşdur • amma aşağa illerde kovan başına bir akçe ve
otlak 54^ resmi dört kovana bir akçedir gerdek resmi mücehheze kızdan altmış akçe
avretden kırk akçe fakirlerden 55) nısıf mâ alelgacıay dir mutavassıtülhalden (2. k.
o.) dir yerlüde avretin resm-i nikâhında toprak 56) muteberdir yörük lâmekân olduğu
sebepden atasına tabî olmakda seyyibe ile bakire birdir kuzât-57) tasarrufunda
olan resnvi nikâh dahi on iki akçeden yirmi dörde varınca âlâ ve ednâ ve mutavassıtülhalden
58) hallerine göre alınur resm-i ımektübda dahi hadden tecâvüz örten
câyiz değüldir gayr-i ez itaknamei 59) temgâ gayri sancakdan gelen koyundan otlak
resmi mirliva içün orta sürüden vasat koyundur ki 30) bahâsı on beş akçe ola
•ednâdan on akçe kıymetlü bir tokludur âlâsından yirmi akçe kıymetlü bir koyundur
61) yirmiden ziyade alınmak şer'an ve örtfen muhalif ftayf dır ve vâci'büddef '<ür «ancak
içinde olan 62) sürüden otlak resmi alınmaz meğerki resm-i otlağı deftere kaydolûnmuş
yirlerd© yörüye 63) aihurlağu gibi beyler içün avcılardan'kurta^-ğlara jrıücerret
koyun yaymak memnu değildir alelhusus 64) yürüklerin gelüp geçdüği yollar
civarında ola meğerki canavarlardan avlayup ürküdeler bunların 65) gibi kaziyyelerde
bâdelmen vel'îlân mümtenî olmıyan çobanların cerimeleri kadii vilâyet
katında 66) sabit oldukdan sonra beş akçe ya beş akçeden ziyadesi şer'aaı ve örf en
muhalif t&addidlr 67) vilâyeft-i mezkûrede dutulan vaşak ve kaplan berileri hass-i
şâhidir ve serbest timarlarda yaya ve 68) müsellemden ve yörükân ve mirlivadan
ve gayri reâyâ dutdukları yuva ve âbd-i âbîk (15) ve kenizek (16) (3 b) müjdeleri
69) her kime hâsıl kaydolmuş ise anındır müddeti örfiyeleri temam oldıkdaa sonra
bozarlarda beyi men yezid 70) olunup satılan kul ve câriye ve devabm (11) bahaları
dahi ashabı zahir olunca sahib-i ttmar "katında 71) emânet olur müddeti örfiyye
dahi kulda ve cariyede üç ay ve devabda bir aydır bahalısında 72) nısıf müddet
aibd-i âbîkdır reâyâ duttuğunda itibar serbest timarm toprağmadır sahib-i timarın
73) kendü raiyyeti dutduğu ile gayrin reayası dutmasında fark yokdur bunun raiyyefti
dahi âherin 74) serbest Umarı içinde dutsa müjdesi ve bâdelbey'ihıfz-ı bahâsı
ol âherin olur ve serbest olmayan 75) timarlarda reâyâ dutduğu def terde her kime
verilmiş ise amildir zira defter ile muktezâyı kayanın 76) muâraza olursa deftere
itibar olunur diyet ve kan cerime sâyir cerâyim gibi serbest timarlarda 77) temâmen
sahib-i raiyyetindir serbest olmıyan timarlarda nısfı sahib-i raiyyetin ve nısfı âheri
her kime 78) hasıl bağlanmış ise anındır ve koyun bacı ve ekser yerde gerdek resmi
dahi veçhi meşruh üzeredir 79) bu sancakdâ bakî rüsuma dahi olunmaz haramiye
ve uğrıya ve kanluya ve sâyir hırsuzlara siyaset eylemek 80) merâr-i nlzam-i memleket
ve menât-i emn-i vilâyetdir atlû sancağı beyinindir amma bir sebebi şer'î yâ örfî
ile af folunsa 81) bedeli siyaset alınmak şer'i şerif-i rahmaniye ve örf-i münîf-i Sultaniye
ve kanun-i kadîm-i Osmaniye münâfî ve muhalif 82) bid'at-i merdudedir ve
şenaati memnûadır siyâset olunandan cerime alınmaz affolunduğu takdirde 83) cerimelemek
sahib-i raiyetindir salıveren sancak beyine nesne almak memnudur meğerki
müstahak-i siyaset olan 84) raiyet kendünün ola beher takdir kadii vilâyet
takdîrinsüz salıverse kendü mahalli töhmet ve salıveren 85) ademiler mücrim ve
müstahak-i siyaset olunur her mücrimin.ve müttehimin cerimesi kadii vilâyet katında
86) bi men efaza ileyhilfıkıh huzurunda sabit ve zahir olup ehl-i örfe teslim
etmedin dutub 87) kapup şikence ve siyaset eylemek şer'e ve örfe muhalif taaddî
ve tecâvüzdür meğerki oJmücrim ve mütiehim 88) olan kimesneler muânid ve mütemerridler
olalar hasmın davetiyle mahkemeye gelmekden imtina eyliyeler betan
takdir 89) teftiş olunmadın bimagrifetil kâdî mahkemeye izhar içün bilâtakribin
dutub mahkemeye, getürm ek 90) memnu değildir ve bilcümle kazâyâyı örfiyyeden
her kaziye kudıat-i vilâyet marifetiyle olup hem ümerâ-i ızâm 91) ve a'vene ve
huddam-i hudavendigâr yasağıyla şer'a mut! ve mUnkâdlar olmak menat-i tenfiz-i
ahkâm 82) ve şart-i reâyet-i intizam-i beytüT enamdır nevâhü Uşak da olan bid'at-i
beşerleme şer'e ve örfe ve 93) kânun-i kadime ve deftere muhalif hayf olduğu »ebepden
emr-i âlî mucibince ref olundu ve halıya. liva-i mezburda 94) vâkî olan ortakçılar
emr-i şâhi ile ortakçılıkları ref olunuto çiftlikler şahib-i timara hassa 95)
kaydolundu Lazklye ve Honaz nahyelerinde ziraat olunan çeltük ye sisaım ki suyla
hasıl olur 96) tohum ve. su sipahi canibinden olup mütekaddemden munasafa üzre
zaptolunu gelüp bu üslûp câri 97) olduğu '<Jer-i devlete arzolundıkda veçhi meşruıh
Üzre mukarrer buyurulmağm munasafa üzıe 98) kaydolundı deyu mukayyed der
defter-1 âtîk 99) (166 b) Kütahya karasında mahbus olup ihraç olunan mücriminden
100) mukaddema ziyade akçe almur imiş badehu ref olus|ub ikişer akçe alınmak üzre
101) mukarrer kılınub defter-i atîka kaydolunmuş halıya defter-1 cedide dahi
defter-i atik mucibince alınmak üzıe kaydolundı
•'. sene: evâhir-i zilhicce 978
(Milâdî: 1571 mayıs sonlan)
Ankara: Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü
kuyudi kadimei hâkâniye defterleri, No. 74
II
Kaııım-i nei's-i Yenişehir (18) ımıa vilâyeti nîezhnre deı- livö-i Tı.-hal:>.
Kefereden her ferd-ki had-di bulûğuna yetişe yigürim beşer akçe tspenç (lit)
alınır nabâligden ispenç alınmaz ve keferenin müzev vecinden 1) reş-i otluk bişeı
akçe alınır mücerretlerinden (20) ve telvelerinden resm-i otluk alınmaz amma biyelerden
altışar akçe ispenç alınır 2) ve nefsi Yenişehirde mütemekkin olan müsülmanların
çifti olanından öşrü gallât on kilede bir kile cşür alınır 3) salarlık alınmaz
ve çift. resmi alınmaz ve bağlarından her dönümden bişer akçe alınur ve karyelerde
mütemekkin olan 4) müsülmanlar ki raiyyet kaydolmuş ola ve çifti ola öşrü
gallâtı on kilede bir kile öşür almur ve bir şinik salarlık 5) almır ki kilenin rub'udurve
tamaım çifti olandan resm-i çift yigirmi ikişer ve nısıf çifti olasından on bir akçe
6) ve çifti olmayup mzevveç bennâklerden on birer akçe ve mücerretlerinden altışar
akçe resim alınur ve yörük tâyi-fesinden 7) temam çift olanından on iki akçe ve
nîm çifti olanından altı akçe ve müzevveç bennâklardan resm-i düh?n 8) altı ?kcc
• almır ve mücerretlerinden nesne alınmaz ve Yenişehrütı bir kilesi Tırhala kilesinin •
müstamel kilesiyle iki'kiledir 9) ve İstanbul kilesinin beş kilesidir ve reâyây-i kefereden
Arnavud ve Rum ve Ulak ki öşrü gallâtı 10) defter-i sultanîde maktu
kaydolmuş ola cins-i hufoubatdan ve penbeden ve ketandan ve kimyondan ve :mısondan
11) ve zagfirandan salarlıklarıyla on beşde iki'kile öşür alınır ve öşrü bâ^at
kefereden on beşde iki mudra beşde İki mudra 12) şire almur ve şirelefi fuçjlarına
girdikten sonra resm-i kazış her kazışdan ikişer aköe alınur 13) ve öşrü gallâtı
defter-i sultanide maMû kaydolunan reayanın dahi hububatdan gayrisinden on beşde
14) iki öşür almur ve öşrü kovan müsülmanlardan ve kefereden on kovanda
bir kovan alınır yahut her kovandan bir akçe 15) almur ve âdet-i ağnam müsülmanlardan
ve kefereden iki koyundan bir akçe almur ve keçiden dahi buncılayırvdu
ve 16) resm-i hınzır (21) yabanda güdülenden, iki hınzırdan bir akçe'almur ve evlerinde
beslediklerinden ve boğazladıklarından 17) her hınzırdan birer akçe almur
ve şire öşrü (22) olan karyelerin fireleri satılmak içüıı iki ay monopolye 18) • dutulması
(23) erbabı tımara kanundur iki ay monopolye clutuluo narh-i rûzldcn sirenin
mudrası 19) ikişer akçe ziyadeye satılır zikrolan iki ay içinde reâyâ şiresi satılmak
memnudur ve şiresi olmıyan 20) karyeler gayri karyelerden şire satım alup kendü
karyelerine getürseler yahut şiresi olan karyeler 21) şiresi olmıyan karyelere yükle
şire iledüp. satsalar her yükden ikişer akçe baç almur ve araba ile 22 ı "unla; in
bazare gelüp satılan şire ki ye «şire luçılarından her fuçidan oh beşer akçe baç
âiaıür 23) ve kavun ve karpuz bostanlarından her dönümden dörder akçe almur
amma sebzevat ve hazravat bostanlarından 24) öşür alınür ve kasabalıdan nesne
âhiünaz ve resm-i âsiyab tamam yıl yörüyenden yılda otuz akçe almur ve alt-ı ay 25)
yörüyenden on beş akçe almur ve kepe değirmenlerinden (24) yılda on beşer aScç'e
almur ve resm-i kışlak ve otlak 26) hariçten veyahut gayri karyelerden gelüp bir
karye sinurunda kişlasa ve otlasa ve yaylasa her koyun 27) ve keçi sürüsünden yılda
bir kere yiglrlm foişer akçe resim almur amma ehli karyenin kendi koyunları ve keçileri
28) sürüsü yine kendi karyeleri süıuruhda kişlasa ve otlayup yaylasa anlardan
resim alınmaz ve resm-i arûsi (25) kız 29) oğlandan otuz akçe almur ve dul avretden
on beş akçe almur amma' yörük tâyiıesinih resm-i gerdeğini ve 30) cürüm cinayetini
yörük subaşışı alur sipahiler ve subaşılar ve sancak beği benüm toprağumdadır
demek 31) lâzımgelmez zira yörük subaşılarına başka hasıl kaydolunmuşdur
ve âdet-i deştbânî (26) herbir çiftden Tırhala. 32) itilesiyle buçuk kile buğday ve
buçuk, kile arpa almur ve bağ dönümünden ikişer akçe ve bostan Sönümünden 33)
ikişer aikçe deştbâaî alınur ve her davar ki tarlaya ve-, bağa ve' bostana girse atdan
ye öküzden bişer -akçe alınur 34) ve koyunun üçünden bir akçe almur ve hınzırın
herbirinden bir akçe cerime almur ve-.sipahiler ispenç cem etd'kde 35)'.her nrüz-evveç
birer tavuk ve'birer boğaçe verirlerimiş ve harman vaktinde dahi virirlerimiş kadimden
viregeidikleri 36) sebepten üslûb-i mezbur üzre kaydolundı ki ispenç cem'-
inde ve harman, tâ'ştrinde birer tavuk ve birer boğaçe vireler 37) Bâc...... bâcân-i
me'kûlftt ve melibûs&t ve gayrîhüm bazara gelüp satılan huğda !y) ye mercimek 38)
ve bakla'Ve nohut yükünden baç bir akçe aluıur ve arpa yükündan iki sorti (27)
ve yağ öngesinden bir sorti ve bal 39) yükünden iki akçe ve bal kantarından alandan
ve s.aıtandan birer akçe baç almur ve burçak ve taru ve ulaf yükünden 40) iki sorti
baç almur ve çekürdökli panbuk yükünden iki akçe ve cekürdeksiz panbuk satılsa
otuz akçede 41) bir akçe almur ve hir araba soğan satılsa dört akçe almur kavun
ve karpuz ve yaş üzüm arabasından 42) iki akçe ve kuru üzüm ve incir arabasından
sekiz akçe almur tuz arabasından biŞ akçe ve tuz yükünden 43) "üç yükde dört akçe
alınur ketan arabasından sekiz akçe yükle satılsa her yükden dört sorti 44) baç
almur üç sorti bir akçedir ve bal yağ arabalarından Sekizer akçe alınur temür ve
at -mıhı ve mal yükünden 45) ikişer akçe alınur ve riıuyiz ve inar ve-turunç ve kiras
ve zerdâlû ve erik yüklerinden her yükde ikişer akçe almur 46) kabak ve hıyar .ve
yaş. incir ve soğan yükünden üç yükde iki akçe baç alınur kestane ve koz (28) yükünden
47) iki akçe almur ve balamut ve yaş balık yüklerinden .her yükde ikişer
.akçe almur kuru balık arabasından 48) sekiz akçe parıbuöt ipliği yükünden iki akçe"
heğbe ile ve arka yükü ile gelenden baç alınmaz cibre yükünden 49) üç yükde iki
akçe almur bir yükde iki sorti olur tahta ve mertek yükünden bir sorti baç almur
.50) araba ile gelse bir akçe almur tirke yükünden iki akçe almur tekne yükünden
bir akçe sahtiyan yükünden iki akçe almur 51) otluk ve çalu ve saz arabasından
üç arabada bir bir akçe alınur ve odun arabasından üç arabada 52) bir akçe almur
susıgırı (29) gönün,satandan ıbir akçe' alınur ve koyun satandan iki koyuna bir akçe
alınur ve 53) keçiden' dahi buhcilayındır ve kasap boğazladuğı koyundan dört koyundan
Ibir akçe baç almur ve 54) bazara gelüp satılan ketan bezlerinden yüz akçede
iki buçuk akçe baç alınur ve Ibir halı satıisa 55) baç İki akçe almur ve kepenek
satılsa her kepenekden birer akçe almur ve aba yükünden iki akçe 56) almur
ve satılan esirlerden erkeklerinden ve dişilerinden satun alandan dört akçe ve satan
57) klmesneden dört akçe baç alınur sekiz akçe olur şehirden hariç karyelerden
satun alup getürsalar 'baç aküunaz 60) öküz ve inek satılsa satun alandan iki akçe
ve satan kimesneden iki akçe 59) dört akçe baç olur eğer jehirden hariç karyelerden
satun alup getürsalar baç alınmaz 60) öküz ve inek satı sa satun alandan İki akçe
ve satan kimesneden iki akçe baç alınur 61) dört akçe olur eğer satun alan defa
boğazlasa foogazlıyandan yine iki akçe baç alınur ve şehiıfden 62) hariç karyelerden
sığır satun alup getürüp boğazlasa baç neman iki akçe alınur ve eğer 63) boğazla-,
masa baç alınmaz temmet biâvnillâh tahriren fi gurrei sçıferülmuzaffer şuhur sene
seb'a ve asrin 65) ve tis'a. mie.
Varak : 3 b. 4 a.
Sene : H. Gurrei saf er 927
(M, 1521 kânun 11 ortası)
İstanbul: Başvekâlet Arşivi, Musa tasnifi
tahrir defterleri, No. 105 (Tırhala
muf aıssalındadır)
III
Kammname-i Livâi Hersek
Müslüman olan reayanın müzevveç olup ayrı olandan yirmi iki akçt
resm-i çift alınur karındaşlariyle ya 1) atasiyle bir evde müzevveç ola dokuz
akçe alınur ve mücerred olandan altışar akçe alınır ve kefereden ve müzevveç (2) olsun
mücerred olsun yimi beş akçe iispenç alınur ve haraç alınur ve buğdaydan ve
arpadan ve ulafdan ve dartıdan 3) ve çavdardan ve sair keyl olunan hububatdan müsülman
olandan öşür ve keferciden onda bir ve yetmiş peş 4) kileden ikibuçuk kile
sâlarillk alınur ol takdirce yedide sekizde bir olur ve 'ianeden haneye resm-i. destan
5) ikişer akçe ve resm-i Polaçne ikişer akçe ve resm-i kotan ikişer akçe ve otluk
olan yerlerde öşür veyahut her haneden 6) beşer akçe alınur ve bağ olan yerlerde şileden
müslümandan öşür ve kefereden yedide sekizde bir alınur ve kendü yerin 71 koyup
gayri timar eri köyünde iken reayanın öşrün köyünde ekdüği timar eri alur ve hem
kendü 8) timar eri tekrar olur ve kovan oldugğu yerlerde iki kovana üç akçe ve. âdet-i
ağnam iki koyuna bir akçe 9) ve gerdek hakkı kızdan otuz akçe ve dul avretden on beş
öşür alınur ve derbead olan
her kileden altmış vaîk'.yye
akçe alınur ve sipahiye müteallik hassa tarlalardan 10)
karye halkından haneden haneye onar akçe ispenç ve
hesabı 11) üzere iki kile buğday ve iki kile arpa ve ha "aç alınur ve âvârız-i divâni
yeden muaflardır ve umumen değirmen 12) olan yeı
altı ay yörür ise on beş akçe alınur ve bazar olan yerlerde 13) filetimle muhavvel
lerde yıl yürürse otuz ?,k<;e
olan nesnelerden her köyde iki akçe almur ve satılan
bezinden 14) otuz arşuna bir akçe ve bazarda satılan
sığır satandan bir akçe alınur ve alandan bir akçe
iki akçe alınur ve alandan iki akçe alınur ve satılan
akçe alınur ve satılan baldan ve yağdan ve mumdan
lunan nesnelerden 17) kantarda satandan bir akçe ve
a, 2 b,de başka kayıdlar var) 18) (3 a) alınur ve koyan boğazlansa döıi koyundan
bir akçe ve sığırın 'birinden bir akçe alınur ve reâyâ 19) öşür hıi'zıyçün yipahisiue
anbar yapmak kanundur ve köyünde arrbar yapmaz ise akrep bozara iletmek âdeidir
20) ve hisar eri raiyyeti öşrün hisara İletmek kanun-i kadimdir ve bâzı sırf 'jOj
toprağı kuraları hâîi kalup 21) Eflaklar mütemekkir olmuşlardır bâzısı ütfîeı-i
Ağrına kebesinden ve k._-.t'>n
kebeden bir akçe alının ve,
lınur ve bargirrlen ,sa-tynd'>.n
koyundan iki koyuna 16t bir
ve domürden fileümle vezno
alandan bir akçe t yaprak 2
atikda mukayyet bulunup ve bâzıları dahi bini tahrirde kaydolunup 22) anın gibi Sırf
toprağında raütemefklün olan Eflaklar Filoricye (31) filori -virdifcden sonra Sırf âdetince
23) sipahiye öşrün virürler ve hâriçten Sırf toprağm ziraat eden eflaki ar ad e^
tince onda bir öşür vereler.
'»ene: Hicrî 993 (Milâdî 1585)
• Ankara: Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü,
Kuyûdi Kadime! hâkaniye defteri
Deftcr-i yasuhayi livâi Ergani
Tafsil-i kanunname! nahiyel Ergani bermucib-i
kanun-i Hasan Padişah 1)
Evvel reayadan ol kinıesnelerklm müslümanlar dürürler ol ziraatierindenblşteblr
alınur İmiş 2) ve geru her hane başına bir yük odun bahası alınsa on karaca
akçe (32) ve bir yük otluk ve bir yük 3) saunan alınur İmiş ki. her bir cins yük içtin:
onar karaca alınur imiş bu Uç cins yükün bahâsı on 4) Osman akçesi olur bunlarını
almmasmun mevsimi' otluk ve saman harman vaktinde 'ye odun son güz 5)
ayında ol vakit alalar ve resm-i şahnegî deyü otuz iki kile behre alınan yerden bir
kile dahi şahnegî 6) almur imiş ve valicek diyu her çift başına iki Amid kilesi gaile
-alınur imiş ki bir îstambul kilesi 7) olur ve her haneden yılda birer gün ırgâdiye dahi
alınır imiş ve resm-i ıydiye her karyeden 8) (birer koyun alınır imiş "âlâsından eyüce
ve' ednâsmdan dahi aşağırlark haline göre ve geru her haneden 9) tütüncek diyu
altışar tenge (88) dahi alınur.imiş ki on iki Osman akçesi olur ye resm-i timürcek
her haneden 10) bir tenge dahi alınur imiş ki iki Osmanî akçesi olur ve nâyibcek her
haneden bir tenge alınır imiş iki iki Osmânî 11) olur ve'divanceik dahi lıer haneden
bir tenge alınır İmiş ki iki Osmânî olur Ibunlarun alınmasınun mevsimi 12) evvel bahar
nevruzdadır ve bağları olan yerlerden her yüz devekden (8%) bir tenge alınır
imiş ki iki Osmanî akçesi olur 13) alınmasının mevsimi üzüm vaktindedir ve resm-i
arûsiyye İçün dahi her arûsiyyeden bir çizme bahâsı 14) deyu ad vermişler ol alınur
imiş nihayet otuz akçe olur ve resm-i âsiyab her âsiyabdan yılda on altı 15) Amid
kilesi gaile alınır imiş nısfı buğday ve nısfı arpa ki yıllığı elli altı Osmânî akçe olur
ve resm-i 16) mevâşî her inekten ve eşekden beşer karaca akçe alınır imiş ki hesabda
iki. Osmanî ve sülüs-düşer ve yonddan (35) 17) on dört karaca akçe alınır imiş ki
dört buçuk Osman akçesi olur ve resm-i meralleri dahi her koyuna 18) iki yarım
karaca akçe alınır İmiş ki üç temam olsa bir Osmânî olur bu hesab üzere alma bundan
gayri 19) her yüz elli baş dayardan bir âlâ koyun ve ger geçidür alınır imiş ve
dört nügi (36) yağ ve dört nügi 20) kıl ve dört nügi keş ve Göheriz nam karyeden
bu zlkrolanlardan zâyid dört nügi peynir dahi alınır imiş 21) bu hususlar ki baştan
takrir olundı kura müsülmanlarmdan alınır imiş gîru ber karar-i sabık mukarrer
kılındı 22) amma bu zikr merâi ve mevaşînün alınmasının mevsimi evvel bahar nevruzdadır
olvakit alalar 23) andan mukaddem alınmıya ve şehr-i Ergani cemâatinün
müsülmanlarmdan ziraat! olanından hums üzere alınır imiş 24) ve bağlarından dahi
dört bin karaca akçe maktu' virürler imşi ki bin üç yüz otuz akçei Osmanî 25) olur
ve birer yük odun dahi alınur imiş bunların dahi alınmasının mevsimi bağ akçesi 26)
üzüm vaktinde ye odun son güz ayında ki kış evvelidir ve şehir eraminesinden dahi
bağ haracı 27) deyu on iki bin karaca akçe maktu ahırlar imiş amma ol vakit
mâmûriyyeti a r t u k imiş şimdiki halde 28) andan dahi eksük olmağıyn tokuzbin karaca
akçe kaydoldiki üç bin Osman akçesi olur ve tütüneek -2B) deyu geru her haneden
bir şahrûkî (37) dahi alınır imiş ki altı Osman akçesi olurj ve geru nayibcek deyu
dörtyüz karaca 30) akçe maktu alınır imiş ve beyramcek dahi geru dörtyüz karaca
akçe almır imiş üçü bir Osmânl hesabı üzeredir 31) tanlarım alınmalarının mevsimi
nevruzdadır amma bayıramceğün nısfı bir bayramda ve nısfı dahi bir bayramda
imiş 32) ve her nefer başına on ikişer ırgadiyye dahi ahırlar imiş ki her güni içün
Mr tenge alınır imiş. ki yirmi dört 33) Osman akçesi olur amma işledirler imiş aıtugm
alurlar imiş geru ol üzre mukarrer kılındı almmasınun 34) mevsimi nısfı evvel
bahar ekin vaktindedir ve nısfı dahi orak vaktindedir ol vfckit alma ve her haneden
35) birer yük odun dahi virürler imiş davarı olan davara ile ve olmıyan arkayla
gönderürler imiş ki her yükü 36) bir osman akçesi olur ve resmi arûsiyeleri içün dahi
on şahrûkî alınır imiş İki altmış Osman akçesi olur ve kura 3Î) eraminesinün dahi ziraatlarından
bişde bir alınır imiş ve resm-i ırgadiyyeleri dahi her neferden on iki
muşk her guni 38) ikişer Osmaniden yirmi dört akçe olur alinmasmun mevsimi .tansif
üzere evvel bahar ve orak vaktindedir ve' 39) geru her ıhaneden tütüneek deyu
sekizer tenge almır imiş ki on altı Osman akçesi olur bunun dahi almmasmun mevsimi
40) nevruzdadır ol vakit alalar bunlar odun ve otluk ve saman bahası icün imiş ve
resm-1 şahnegî deyu gallevâtdan her 411) otuz ikide bir alınır imiş anun dahi almmasmun
mevsimi harman vaktmdadır bu zikrolan hususlar külliyyen kemâkân 42}
mukarrer kılındı bunları viregelen liva-i mezbûre on dört kjt'a Ermeni kurasıdır bu
takrir olan rüsumu virdüklerinden 43) gayri geru bu karyeler reayasının bazı 44)
maktuları dahi vardır an kadim viregelürler imiş ki her karye viregelmişler .ise zikrolunur
evvel karyei Bayur ki ermeni kendidir dört,bin karca akçe bağ haracı\45) deyu
virürler imiş ki üçü bir Osmanî hesabıdır ve üç yüz karaca dkçe timurcek ve dörtyüz
karaca akçe nayibcek ve iki yüz karaca akçe divancek ve iki yüz karaca akçe bayramcek
ve ikiyüz karaca akçe dahi şireçelik ve 47) dörtbin karaca akçe karaaalgun
deyu bu zikrolnları külliyyen virürlerimiş ve bir Amid mudu dahi resm-i bevvâbî
48) virürlerimiş ki onaltı Islambol kilesidir ve .karyei Nifeden dahi dört bin karaca
akçe bağ haracı 49) ve dörtbin dörtyüz karaca akçe mal ve üçyüz karaca akçe t«-
mürcek ve dörtyüz karaca akçe 50) nayibcek ve ikiyüz karaca akçe divancek ve iki
yüz karaca akçe bayramcek ve ikiyüz karaca akçe şireçelik 51) ve bir mud-i Amid
gaile dahi resm-i bevvâbî bu zikrolan hususlar karyei mezkûre ahalisi viregelürlerimiş
52) geru mukarrer kılındı ve karyei Harind ahalisi dahi yiregeldükleri bişbin
karaca bağ haracı ve dörtbin 53) dörtyüz karaca akçe kara mal ve üçyüz karaca
akçe temürcek ve dörtyüz karaca akçe nayibcek've ikiyüz karaca 54) akçe divancek
ve iki yüz karaca akçe bayramcek ve ikiyüz karaca akçe şireçelik ve bir mud-i
Amidî gaile dahi 55) resm-i bevvâbî deyu virürler imiş
takrir olanları an kadim viregelürler imiş geru ol üzere 36)
ye; Malan dahi ki ahalisi viregeldükleri Uç bin karaca akçe: bağ haracı ve ikibin 57)
karaca akçe kara mal ve iki yüz karaca akçe temürces ve üçyüz karaca akçe
nayibcek ve yüz elli karaca akçe divancek ve yüz elli karaca akçe bayramcek ve
yüz karaca akçe şireçelik ve nim mud-i Amidî gaile dahi resm-i bevvâbî alınır
imiş bu zikrolunan hususları 59) bunlar dahi kanun kadimds viregelürler imiş gerü ol
üzere mukarrer kılındı ve karyei Balduz ahalisinin 60) dahi viregeldüklerd dörtbin
karyei mezkûre dahi bu
mukarrer kılındı ve karkaraca
akçe bağ haracı ve üçbin karaca akçe <kara mal ve
cek ve dörtyüz karaca akçe nayibcek ve iki yüz karaca
üçyüz karaca akçe temürakçe
divancek ve iki yüz karaca akça bayramcek ve ikiyüz karaca akçe 62) şireçelik ye bir mud-i Amldî
gaile dahi resm-i bevvâbî alınır taılş geru ol üzere ımukarrer kılındı ve karyei Yaylalı
63) ahalisi dahi viregeldükleri üç bin karaca akçe kara mal ve üçyüz karaca akçe
timurcekve dörtyüz 64) karaca akçe nayibçek ve iki yüz karaca akçe divancek ve
yüz elli karaca akçe şireçelik ve nîm mud-i Amidî ıg&lle 65) dahi nesm-i bevvâbî
deyu iki yüz karaca akçe bayramcek dahi alınır imiş bu zikrolunan hususlar dahi kemâkân
mukarrer 66) kılındı ve karyei (okunamadı) mâmur iken viregeldükleri ziyadece
imiş amma haliye harap şekil 67) olmağın dörtyüz karaca akçe bağ haracı ve
dört yüz karaca akçe divancete ve yüz karaca akçe bayramcek ve yüz karaca akçe
şireçelik ve dört kilel 69) Amidî gaile dahi resm4 foewâtoî alınır imiş bu zikrolunan
hususlar dahi bu üzre kaydoldu ve karyei Tiltnikı 70) süflâdan ahalisi viregeldükleri
üçbin karaca akçe bağ haracı ve ikibin beşyüz karaca akçe kara mal 71) ve ikiyüz
karaca akçe nayibçek ve ikiyüz karaca akçe temürcek ve ikiyüz karaca akçe bayramcek
ve ikiyüz karaca akçe 72) divancek ve ikiyüz ıkaraca akçe şireçelik ve on
kilei Amidî gaile dahi ream-i (bevvâbî alımr imiş 73) Ibu zikrolanlar dahi kemakân
mukarer kılındı ve karyei Herseniden ahalisinin viregeldükleri 74) üçbin karaca
akçe kara mal ve üçbin beşyüz karaca akçe bağ haracı ve üçyüz karaca akçe temürr
cek T5) ve üçyüz karaca akçe nayibçek ve İkiyüz karaca akçe divancek ve İkiyüz
karaca akçe bayramcek ve İkiyüz karaca akçe 76) şireçelik ve nim mud-i Amldî
gaile dahi resm-i bevvâbî alınır imiş geru ol üzere mukarrer kılındı ve karyei Mendekenden
77) üçbin karaca akçe bağ haracı ve bin karaca akçe kara mal ve lkyüz
karaca akçe nayibçek ve yüz elli karaca akçe 78) temürcek ve yüz elli karaca akçe
bayramcek ve yüz elli karaca akçe divancek ve yüz elli karaca akçe şireçelik ve
»ekiz kilei 79) Amidî gaile dahi resm-1 bevvâbî alınır imiş geru bu üzere mukarrer
kılındı ve Kariyei Ekekden ahalisinün an (kadim 80) vire geldükleri dörtbin karaca
akçe bağ haracı ve ikibin beşyüz karaca akçe kara mal ve ikiyüz eÜİ karaca 81)
akçe temürcek ve üçyüz karaca akçe nayibçek ve ikiyüz karaca akçe divancek ve
ikiyüz karaca akçe bayramcek ve ikiyüz karaca akçe şireçelik ve nim mud-1 Amidî
gaile dahi alınır imiş bunlar dahi mukarrer kılındı ve Karyei Tiltnüki Ulyadan
83) ahalisinün an kadim viregeldükleri ikibin beşyüz karaca akçe kara mal ve ikibin
altıyüz karaca akçe bağ haracı 84) ve ikiyüz karaca alkçe temürcek ve üçyüz karaca
akçe divancek ve üçyüz Ikaraca akçe nayibçek ve yüz elli karaca akçe bayramcek
85) ve yüz elli karaca akçe şireçelik ve sekiz kilei Amidî gaile dahi resm-i
bevvâbî bunlar dahî mukarrer kılındı ve karyei Norsenik 86) ahalisinin an kadim
viregeldükleri bin ikylüz karaca akçe kara mâl ve bin karaca akçe bağ haracı ve
üçyüz 87) karaca akçe nayibçek ve ikiyüz karaca akçe temürcek ve yüz karaca
akçe bayramcek ve yüz karaca akçe divancek ve yüz karaca akçe 88) şireçelik ve
sekiz kilei Amidî gaile dahi resm-i bevvâbî alınır imiş geru ol üzre mukarrer kılındı
ve karyei 89) Dursuddan dahi viregeldükleri bin karaca akçe kara mal ve bin karaca
akçe bağ haracı ve ikiyüz karaca akçe 90) riayibcek ve yüz karaca akçe temürcek
ve yüz (karaca akçe divancek ve yüz karaca akçe bayramcek ve yüz karaca akçe
şireçelik 91) ve sekiz kilei Amidî gaile dahi almır imiş bunlar dahi mukarrer kılındı
ve karyei Kızılca'ahalisinin dahi üçbin 92) karaca akçe bağ haracı virürler imiş
bunlar dahi kemafcân mukarrer kılındı ve toaç hususu dahi tamgay-i harir her 93)
mann-i Amldi de ki bin beşyüz seksan dirhem olur on tki karaca akçe alınır imiş ki
dört Osman akçesi olur ve 94) (i. k. o.) akmişenin her imanından yirmidört karaca akçe
almır imiş ki sekiz Osman akçesi olur ve şum ve Halep 95) ve Şam ve Mısır kumaşı
geçüp gitse bunlar harir düstûru üzre ki her manmdan oniki karaca akçe alımr
imiş 96) ve Rum canibinden fireıık akmişe ve çatma ye kabik vesair bu asıl aksan*
ıhetağ geçüp gitse ol cfaîii ibez kumaş 97) itibari üzre imiş her mamnda yirmi dört
karaca akçe alınır imiş ki sekiz Osmânî olur ve sekiz cşdit ve sâyir bunlara 98)
nisbet ıtrî kısmı geçüp gitse her mânından bir 'buçuk karİca akçe taac alınır imiş ki
ııİm Osman akçesi olur ve sabun 99) ve İhına, ve penbe ve na'l ve bunlara nisbet nekim
vardırkl nıürdlbar kısımdır geçüp gîtse her yüküne on iki karaca akçe 100)
baç alınır imiş k i dört:; Osmânîolur ve ketâh yükü geçüp! gitse her yüküne yüz karaca
akçe baçalınır irnlşkl otU2i 101) üç Osman akçesidfr ve satılsa ikiyüz karaca
akçe tamga alınır İmiş ki aitmiş altı Osmânî akçe olur Ve penbe ye 102) sabun ve
hına satılsa heryüküne dörder nügi tamga alınır taıiş ki [her nügi İki yüz dirhemdir
ve yaş yemiş 103) geiüp satılsa anuh dahi her yüküne dö^t nügi alınır İmiş ve mazı
yüki geçüp gitse her yüküne bir şahrukf 104) baç alınjır imiş ki Altı Osman akçesi
olur ve Ergani reayası bağlarından hasıl etdüklerjj şaırablarm 105) yükledüp
satmağa alıp gitse at ve katır yükünden iki Haşanbey ve; eşek yükünden bir Haşanbey
baç alınır 106) imiş ki her Haşanbey iki Osmânî olur ve at ve katır ve sayir bunlara
nisbet devab kısmı satılsa her 107) eşrefide bir H(asanbey tamga alınır imiş
yftzde dört akçe hesabıdır Ve nahiye! mezbürda hasıl 6lah|penbenin 108) divanisi alındıktan
sonra penbe bazı reaya tarlasından maktu bey' edferler imiş kendûier aracında
109) bez hesalbı ölür İmiş satıldukda alan kişiden her bezden bir Osman akçesi tamga
âlurlar imiş ve emlâk Uİ0) kısmı satılsa: eğer hâne ve ger bağdır ve ger âsiyab her
ne bey' olsa her Eşretîde bir Tetiğe tamga alınır imiş İ l i ) ki yüzde dört Eşreiî hesabıdır
ve çulhalar hususu* dahi Şehirde olan her cuma kap usundan ayda 112) dört karaca
akçe ve kurada olan çulha kapularıhda yılda bir teıge bunlar alınır imiş ve tabakhane
113) hususu dahi her iki koyun ve keçi postu tabağa gelür olsa her İki posta
bir karaca akçe alınır imiş ye gönden 114) him Şahfukî alınır imiş ki üç Osmânî olur
ye tamgây-i ağnam hususu dahi şehirde ve ger kurada boğazlanan koyundan her
bâşdan dokuzar karaca akçe ve sığırdan on sekizer araca akçe tamga alınır imiş ki
116) üçü bir Osmânî hesabı üzeredir.
ıSene; H. 924 (.Milâdî: 1518)
İstanbul: Başvekâlet Ai-şlvi Musa tasnifi, tahrir
defterleri, No.
dadiT.
804 (Diyarbekir Mufassahn-
Karıunnanıe-i Vilâyet-i Trabhıs
Nefsi Trablus iskelesinden Memalik-i Ârâb ve Kum ve Firengistan tarafına
yüklenüp kasdi sefer eyler gemilere dâhil 1) olan emtianın bacı ve tamgası bu şerh
mucibincedirkl tahrir olunur. Meselâ gülap ve fiştik ve hıyar-ı şenıbih ve 2) kaliçe ve
seccadeler ve bilcümle sandıka girecek matağdan har sandık başına on bir akçe
tamga alınmak kanün-i mukarrerdir ve 3) battaniye ve estere kıt'alarmdan üçier
akçe alınır bundan ziyade nesne alınmaz ve mirliva ademleri sabıkda 4) iskeleden
Vazifesi olan kimselere bir akçe verilmez mecmu tamga ve baç hass-i padişahidir
gemilere dâhil 5) olan pende yükünden kanun budur ki her denk penbe seksen ntıl
olup yüz on sekiz akçe tamga alına ve penbe 6) ipliğinden dengi iki yüz ntıl tahmin
olunup her denk başına iki yüz seksen akçe tamga alınmak kanun-i mukarrerdir 7 j
<P style="MARGIN: 0c
