François Baron de Tott
17.08.1733 – 24.09.1793 01 Ocak 1970
Baron de Tott II. Ferenc Rakoczi ile Türkiye’ye iltica ederek daha sonra Bercsényi hafif süvari tümeniyle Fransa’ya giden ve orada baronluğa yükseltilen bir Macar asilzadesinin oğludur. Genç yaşta babasının bulunduğu tümene katılarak teğmen oldu. Fransa tarafından Osmanlı Devleti nezdine elçi tayin edilen eniştesi Vergennes’in sekreteri sıfatıyla İstanbul’a geldi. Aslında Fransız hükümeti tarafından kendisine Türkçe öğrenme, Osmanlı Devleti’nin durumunu inceleme ve özellikle Kırım ile ilgili bilgi toplama görevi verilmişti. 1763’te Paris’e dönen Baron de Tott üç yıl sonra İsviçre’nin Neuchatel bölgesine temsilci tayin edildiyse de kısa bir süre sonra buradan ayrılması istendi. Kendisine Saint Louis nişanı ve binbaşılık rütbesi verilerek 1767’de Kırım hakkında incelemelerde bulunmak ve Tatarlar’ı Ruslar’a karşı kışkırtmak amacıyla Fransız hükümeti tarafından Kırım Hanlığı’na konsolos olarak gönderildi. Kırım Hanı’nın başlattığı başarılı askerî harekâta gözlemci olarak katıldı. Aynı yıl Kırım’dan ayrılarak tekrar İstanbul’a geldi ve Osmanlı hükümeti tarafından, Çeşme bozgunundan sonra Çanakkale’yi zorlayan Rus donanmasına karşı Boğaz’ı tahkim etmekle görevlendirildi; o da burayı tahkim etti ve Rus amirali Orlov’a karşı savundu.
Osmanlı-Rus savaşının çıkmasında önemli rol oynayan Baron de Tott İstanbul’a döndükten sonra kısmen Bonneval Paşa’nın izinde yürüyerek Osmanlı ordusunda bazı yenilikler gerçekleştirmeye çalıştı. Uzmanı olmamakla birlikte toplar döktürdü, sürat topçuları ocağını kurdu, askerî dubalar yaptırdı, Boğaz’da kaleler inşa ettirdi ve Haliç’te bir hendesehâne açtı. 1777’de Fransız hükümeti tarafından Akdeniz’deki Fransız ticaret merkezlerinin teftişine memur edildi. Asıl görevi ise Fransa hükümeti için Karadeniz, Ege, Suriye ve Mısır kıyı bölgeleriyle Boğazlar hakkında bilgi toplamak, Mısır’ın Fransa tarafından işgali halinde Süveyş dolaylarında gerekli topografik bilgileri elde etmek ve Memlük beyleriyle anlaşma imkânlarını aramaktı. 1777-1778 yıllarında başta İskenderiye, Halep, İzmir, Selânik ve Tunus olmak üzere bütün Akdeniz sahillerini dolaştı ve Süveyş Kanalı’nın açılması konusunda incelemelerde bulundu. Fransız İhtilâli’nin yol açtığı karışıklıklar yüzünden önce İsviçre’ye kaçtı, daha sonra Habsburglar’ın kendisini affetmesi üzerine Macaristan’a döndü ve burada öldü.