Refet Bele
1881 - 03.10.1963 01 Ocak 1970
Asker, general, devlet ve siyaset adamı (D. 1881, Selanik – Ö. 2 Ekim 1963, İstanbul). Tam adı İbrahim Refet Bele olup Mehmet Servet Bey ile Emine Adviye Hanım’ın oğludur. Refet Bey ya da Refet Paşa olarak da bilinir. İlk ve orta öğrenimine Selanik’te başlayıp İstanbul’da bitirdi. 13 Mart 1896 tarihinde girdiği Harbiye Mektebi’ni 26 Aralık 1898’de piyade teğmen rütbesiyle bitirdi. Atandığı 3. Ordu Komutanlığı emrinde 67. ve 65. alaylarda görevlendirildi. 29 Aralık 1903 tarihinde üsteğmenliğe yükseltilerek 107. Redif Alayı’nda görevlendirildi ve ertesi yıl Selanik Merkez Jandarma Taburu’nun Vodine Bölüğü’ne nakledildi. 1906 yılında yüzbaşı oldu. 1909 yılının Ekim ayında Erkân-ı Harbiye Mektebi (Harp Akademisi)’ne girdi. Üçüncü sınıf öğrencisi iken Haziran 1912’de Trablusgarp, aynı yılın 16 Eylül’ünde de Balkan Savaşına katılarak Genel Karargâh Kurmay Subaylığı’na memur edildi. Aynı yıl kurmaylığı tasdik edilerek 7 Ocak 1913’te binbaşılığa yükseltildi. Ardından Edirne Jandarma Alay Komutanlığı’na atandı. Yine aynı yıl Alman Askerî Islah Heyeti Kurmay subaylına verildi.
Refet Bey, Birinci Dünya Savaşı (1914-18) seferberliğinde 4. Ordu Haber Alma Şubesi Müdürü oldu. 28 Şubat 1915 tarihinde yarbaylığa yükseltilerek 10. Tümen Komutanlığı’na verildi, ardından 3. Tümen Komutanı olarak görevlendirildi. Kudüs Menzil Müfettişi iken savaştaki başarılarından dolayı 13 Aralık 19l6’da albaylığa yükseltildi ve 53. Tümen Komutanlığı’na atandı; 1917’de 22. Kolordu Komutan Vekili, arkasından asaleten Kolordu Komutanı oldu. 17 Ekim l918’de Jandarma Genel Komutanlığı’na getirildi. 1919 yılında 3. Kolordu Komutanlığı görevine verilerek Mustafa Kemal Paşa ile birlikte İstanbul’dan ayrılarak 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı.
Refet Bey 23 Haziran 1919’da Mustafa Kemal Paşa tarafından hazırlanan ve millî mücadelenin ilk işaretini veren Amasya Genelgesi’ni imzaladı. Millî Mücadele’ye katıldığı için 13 Temmuz 1919’da İstanbul Hükümetince görevinden alındı. Katıldığı Erzurum Kongresi’nde Heyet-i Temsiliye üyeliğine seçildi. 4-11 Eylül tarihlerinde toplanan Sivas Kongresi’nde Amerikan Mandasını savunanlar arasında yer aldıysa da bunda ısrarlı olmadı. 23 Ekim 1919’da Heyet-i Temsiliye tarafından, Batı Anadolu’daki durumu yerinde görmek ve komutanlar arasında birliği sağlamak üzere görevlendirildi. 10 Aralık 1919 tarihinde Nazilli’de Aydın Kuvâ-yi Milliyye Komutanlığı görevini üstlendi. İstanbul Mebusan Meclisi’nin son dönemine İzmir’den Milletvekili seçildiyse de rahatsızlığını ileri sürerek bu Meclise katılmadı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)’nin toplanma hazırlıkları sırasında çıkan Bolu Ayaklanması’nın bastırılması için Nazilli cephesinden çağrılarak, Çerkez Ethem Kuvvetleri ve diğer birliklerle bu ayaklanmanın bastırılmasında etkili oldu. 14 Haziran 1920’de Postacı Nazım’ın başlattığı Yozgat Ayaklanması’nın bastırılmasına da bir süvari birliği ile katıldı. Aynı yıl 18 Ağustos’ta Ankara’ya geldi ve İzmir Milletvekili olarak TBMM’nin Genel Kuruluna sunularak 6 Eylül’de Dâhiliye Bakan vekilliğine seçildi. Ekim ayı başlarında patlak veren Konya Ayaklanması’nın bastırılmasıyla görevlendirilerek bölgedeki diğer askerî kıtalarla birlikte ayaklanmayı bastırdı ve 23 Ekim’de Ankara’ya döndü. 9 Kasım’da Batı Cephesi’nin Batı ve Güney olarak ikiye ayrılmasında Güney Cephesi Komutanlığı’na verildi. 11 Aralık’ta ayaklanan Demirci Mehmet Efe kuvvetlerini Dinar civarında bir baskınla dağıttığı gibi düzenli ordu içinde yer almak istemeyen Çerkez Ethem kuvvetlerinin de dağıtılmasını sağladı. İnönü ve Kütahya yöresindeki savaşlarda gösterdiği yararlık nedeni ile 10 Ocak 1921’de mirlivalığa (tümgeneral) yükseltildi. Memleketin durumu, İçişleri Bakanlığının uzun süre vekâletle yürütülmesine uygun olmadığı gerekçesiyle 18 Mart 1921’de bakanlıktan çekildi. Aynı yılın Mayıs ayında Batı ve Güney cepheleri birleştirilerek komutanlığına İsmet Paşa’nın getirilmesi üzerine 5 Mayıs’ta Güney Cephesi Komutanlığı’ndan ayrıldı.
Refet Paşa, 30 Haziran’da yeniden Dâhiliye Vekilliğine getirildi. Mustafa Kemal Paşa’nın Başkomutan olduğu 5 Ağustos 1921’de Millî Müdafaa Vekâleti’ne seçildi. Dâhiliye Vekâleti’ni de 10 Ekim 1921’de Fethi (Okyar) Bey’in seçilmesine kadar vekâleten yürüttü. İstiklâl Savaşı’nın kritik bir döneminde orduya malzeme, ulaşım ve insan gücü gibi ihtiyaç duyulan kaynakların istenen zamanda ve yerde sağlanması yolundaki katkılarıyla yararlı hizmetlerde bulundu. 10 Ocak 1922’de bir süre tedavi ve dinlenme ihtiyacı olduğunu ileri sürerek Millî Müdafaa Vekâleti’nden çekildi. 12 Ocak’ta TBMM kararıyla çalışmalarından dolayı bir takdirname ile ödüllendirildi. Büyük Zafer (30 Ağustos 1922)’den sonra TBMM kararıyla Doğu Trakya’yı Meclis adına teslim almaya memur edildi. 1 Kasım’da Hilâfet ve Saltanatın birbirinden ayrılarak Saltanatın kaldırılması ve İstanbul’un yönetimine el konulması hakkındaki TBMM kararının uygulanmasıyla görevlendirildi.
İbrahim Refet Bey, yapılan İkinci Dönem TBMM için yapılan seçimlerde İstanbul’dan milletvekili oldu. 16 Aralık 1922’de İstanbul’daki uygulama görevi sona erince Trakya Komutanlığı ile görevlendirildi. 8 Ekim 1923’te bu komutanlığın kaldırılmasıyla Meclisteki görevine döndü. 9 Kasım 1924’te Halk Fırkası (CHP)’ndan istifa etti. Cumhuriyetin ilanından sonra kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurucuları arasında yer aldı. Fırkanın 3 Haziran 1925’te Bakanlar Kurulu kararıyla kapatılması üzerine yasama görevini bağımsız olarak sürdürdü. 17 Haziran 1926’da meydana gelen Atatürk’e suikast (İzmir Suikastı) girişimi olayıyla ilgisi olduğu iddiasıyla İstanbul’da tutuklanarak İzmir’e gönderildi. Ankara İstiklâl Mahkemesi’ndeki yargılanması sonunda 13 Temmuz 1926 tarihinde aklanarak serbest kaldı. 1 Kasım’da milletvekilliğinden istifa etti ve 8 Aralık’ta kendi isteğiyle askerlikten emekliye ayrıldı.
Refet Bele, 1935 yılına kadar politikadan uzak kaldı. 1939 ve 1946 tarihlerinde yeniden İstanbul Milletvekili seçilerek TBMM'deki yerini 1950’ye kadar korudu. 8 Nisan 1950’de atandığı Beyrut’taki Birleşmiş Milletler Ortadoğu Filistin Mültecilerine Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNR-WA)’nın Türkiye Delegeliği görevinden 22 Şubat 1961’de ayrılan Refet Bele, 2 Ekim 1963 tarihinde İstanbul’da öldü ve Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi. Kendisinin vasiyeti ve ailesinin isteği nedeniyle mezarı Devlet Mezarlığı’na nakledilmedi.
Refet Bey, 2 Ekim 1952’de evlenmiş ve bu evlilikten Asuman Begüm adı verilen bir kız çocuğu dünyaya gelmiştir. Meclisteki ve cephedeki hizmetleri dolayısıyla TBMM’nin 21 Kasım 1923 tarihli kararıyla ilk 25 kişi arasında Kırmızı-Yeşil Şeritli İstiklâl Madalyası ile ödüllendirilmişti. Fransızca ve Almanca biliyordu.
