EFLATUN CEM GÜNEY (1896-1981)
01 Ocak 1970
Değerli edebiyat adamımız, masal yazarımız ve folklor araştırmacımız Eflatun Cem Güney, 1896 yılında, babasının telgraf memuru olarak bulunduğu, Malatya’nın Hekimhan ilçesinde dünyaya geldi. 1917-1918 ders yılı sonunda Sivas Sultanisi ve İdadisi edebiyat kolundan mezun olan Güney, hemen ardından Konya Öksüzler Yurdu’na Türkçe öğretmeni olarak tayin edildi. Kurtuluş Savaşı yıllarında, Konya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ndeki etkin faaliyetleriyle milli mücadelemize önemli katkılarda bulundu.
Memleketine yaptığı bu kıymetli hizmetlerden dolayı, dönemin meclis başkâtibi olan ve sonraları Başbakanlık görevinde de bulunan Recep Peker tarafından meclisin birinci dönem memurları arasında özel vazifeyle görevlendirildi. Meclisin yazı işleri düzeninin oturtulmasında büyük emekleri oldu. Bu vazifeden sonra, Eskişehir, Kayseri, Sivas, Samsun, Afyon, Kütahya ve İstanbul Haydarpaşa Lisesi’nde yaklaşık sekiz sene edebiyat öğretmenliği yaptı ve gittiği her yerde yüksek bir edebiyat zevki ve duygusuyla mücehhez, kıymetli nesiller yetiştirdi.
Öğretmenlik vazifesi nedeniyle her karış toprağını adım adım gezdiği Anadolu’nun kültürel ve folklorik zenginliklerinden derin biçimde etkilenen Güney, tüm fikri mesaisini ve enerjisini, Anadolu kültürününün eşsiz hazinelerini insanlığın istifadesine sunmaya adadı. Yaşamı boyunca birçok geleneksel hikaye ve masallarımızı derledi, onları günümüz Türkçesiyle yeniden kaleme aldı. Kendine has anlatımı, ince zevki ve titiz kalemiyle, masallarımızı hak ettikleri edebi eser seviyesine yükseltmeye çalıştı. Bunun yanı sıra, kaleme aldığı özgün masallar ve öykülerle literatürümüze değerli katkılarda bulundu. Bu özellikleriyle pek haklı olarak, Masalcı Baba diye anılır oldu.
Eflatun Cem Güney, bütün bu çalışmalarıyla uluslararası edebiyat adamlarının ve kurumlarının da ilgisine mazhar oldu ve büyük bir uluslararası şöhret kazandı. Merkezi, ünlü masalcı Hans Christian Andersen’in memleketi olan Danimarka'da bulunan Andersen Kurumu, 1956 yılında elli beş ülkeden yüzlerce masal içeren bir şeref listesi hazırladı ve Eflatun Cem Güney’in Açıl Sofram Açıl isimli çalışmasını listenin en muhteşem eseri olarak seçti. Yazar, Andersen Payesi ve Dünya Çocuk Edebiyatı Onur Belgesi ile taltif edildi. 1960 yılında, Dede Korkut Masalları isimli çalışmasıyla, aynı ödüle ikinci bir kez layık görüldü.
Eflatun Cem Güney, Anadolu’da dergiciliğin ve gazete yazarlığının gelişimine de eşsiz katkılarda bulundu. Süreli yayınlar konusundaki mesaisine İstiklal Gazetesi’nde ve Kuvva-i Milliye teşkilatının yayın organı olan Öğüd Gazetesi’nde yazdığı yazılarla başladı. Bir yandan da kendi yayını olan İrşâd Dergisi’ni çıkarmakla meşguldü. Yaşamının çeşitli dönemlerinde çıkardığı Duygu ve Düşünce, Duygu ve Dilek, Taşpınar gibi dergilerle süreli yayınlar konusunda duyarlı bir uğraş verdi ve ayak bastığı her ilde, insanları yerel sanat mecmuaları çıkarmaları yolunda yüreklendirdi.
Yazar, yaşamının çeşitli dönemlerinde pek çok resmi görevlerde de bulundu. Sırasıyla; Topkapı Müzesi’nde Müdür Yardımcılığı, İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğü Yardımcılığı ve Halk Eğitimi Kurumu Başkanlığı yaptı. Elli iki yıllık yoğun bir hizmet döneminin ardından 1970 yılında emekliye ayrıldı. İstanbul Radyosu’nun Bir Varmış Bir Yokmuş isimli programında anlattığı birbirinden güzel masallarla kitlelerin beğenisini kazandı. Masallarında umutsuz hastalara şifalar dağıtan Eflatun Cem Güney, yakalandığı hastalığı yenecek sihirli devayı bulamadı ve 1981 yılında, arkasında, sayıları altmışı geçen kıymetli eserler bırakarak hayata gözlerini yumdu. Bu eserlerin bir kısmı aşağıdadır;
Masal Kitapları: 1. Nar Tanesi (1945), 2. Akıl Kutusu (1947), 3. En Güzel Türk Masalları (1948), 4. Altın Heybe, 5. Kül Kedisi, 6. Felek Sillesi (1948), 7. Açıl Sofram Açıl ve Congoloz Baba (1949), 8. Kara Yılan ve Kara Gülmez (1949), 9. Bir Varmış Bir Yokmuş (1956), 10. Evvel Zaman İçinde (1957), 11. Gökten Üç Elma Düştü (1960), 12. Az Gittim Uz Gittim (1961), 13. Gülen Ayva Ağlayan Nar (1969), 14. Al Elma Yeşil Elma (1969), 15. Sabır Taşı (1969), 16. Hasırcı Baba- Keloğlan (1969), 17. Aygın Baygın Ses ve Nurtopu (1970), 18. Yedi Köyün Yüz Karası (1970), 19. Altın Gergef (1971), 20. Güldükçe Güller Açan Kız (1971), 21. Tellerinde Bülbüller Şakıyan Saz
Halk Edebiyatı Çalışmaları: 22. Dertli Kaval (1945), 23. Dede Korkut Masalları (1958), 24. Âşık Garip (1958), 25. Kerem İle Aslı (1959), 26. Tahir İle Zühre (1959), 27. Şah İsmail (1957), 28. Erzurumlu Emrah (1955), 29. Halk Şiiri Antolojisi (1947), 30. Âşık Ruhsati (1953), 31. Meslekî (1953), 32. Kâmilî (1958), 33. Halk Türküleri (2 cilt, 1953-1956), 34. Nasreddin Hoca Fıkraları (1956), 35. Folklor ve Eğitim (1966), 36. Folklor ve Halk Edebiyatı (1917), 37. Matem Sesleri (1920, şiirler), 38. Dumlupınar’a Doğru, 39. Kara Yazı, 40. Atatürk- Hayatı ve Eserleri (1963).
Yazarımızın yüksek hatırasına atfen, onun, masallarımız üzerine kaleme aldığı güzel bir yazısını ve yazara Andersen Onur Ödülü’nü kazandıran Açıl Sofram Açıl’da dahil olmak üzere, üç güzel masalını, kendi tabiriyle; “Türk halkının gönül yaylasından derlenmiş bir demet çiçek” nâmına sizlere sunuyoruz.
