Çelebizâde Asım
16.02.1760 01 Ocak 1970
Asıl adı İsmail Âsım’dır. Küçük Çelebizâde veya Çelebizâde olarak anıldı. Âsım mahlasını kullandı. Reisülküttab Mehmed Efendi (Küçük Çelebi)’nin oğludur. İyi bir tahsil görerek yetişti. Döneminin ünlü şair, müzisyen ve hattatı Abdülbâki Ârif Efendi’den yararlandı. İstanbul’da çeşitli medreselerde müderrislik ve kadılık yaptı. 1723 yılında Damad İbrahim Paşa tarafından vak’anüvisliğe atandı, 1748’de İstanbul kadısı oldu. 1757’de Anadolu kazaskerliğine getirildi, kısa bir süre sonra azledildi, bu arada kendisine Rumeli kazaskerliği pâyesi verildi. 1759 yılında Koca Râgıb Paşa’nın tavsiyesi üzerine şeyhülislâmlığa getirildi. Bu görevde iken vefat etti. Mezarı, ikinci kayınpederi Hekimbaşı Kazasker Ömer Efendinin İstanbul’da Molla Gürânî’de yaptırdığı medrese avlusundadır.
Çelebizâde vak’anüvisliği ve Târih’i ile ün yaptı. Târih, İbrahim Müteferrika tarafından (1740-41) ve ayrıca Matbaa-i Âmire’de Râşid Târihi’nin zeyli olarak basıldı (1865-66). Bu eserde, yazar, 1722-29 yılları arasındaki olayları anlattı. İçeriğini tayinler, aziller, siyasî hadiseler, törenler ve İran olayları oluşturdu. Beş hatt-ı hümâyun ve İran savaşlarıyla ilgili dört fetvâ sûreti ile Batı İran’ın taksimine ait 1724 Osmanlı-Rus andlaşmasının metni de vardır. Âsım Efendi vak’anüvis olduğu için iktidar mevkiindeki devlet büyüklerini tenkitten kaçındı, eserinde bu dönemin hemen sadece parlak yönlerini aksettirdi, üslûbu yalın ve açıktır.
Çelebizâde’nin şiirleri, devrinin ünlü şairleri Nedim, Seyyid Vehbî ve Neylî gibi şairler yanında sönük kaldı. Divan’ının 1851-52’de yapılan taş baskısı şiirlerinin tamamını içermez. Arapça ve Farsça bilirdi. Damad İbrahim Paşa tarafından Aynî’nin İkdü’l- Cümân’ını Türkçe’ye çeviren kurulda görev aldı. Aynca İbrahim Paşa’nın emriyle çevirdiği Hoca Gıyâseddin Nakkaş’ın Aca’ibü’l-letâ’if adlı Hatay seyahatnâmesi Ali Emîrî tarafından yayımlandı.
ESERLERİ:
Tarih-i İsmail Asım Efendi (1741, 1865), Divan (1851-52), Münşeât (1851), Aca’ibü’l-Letâ’if (Hoca Gıyâseddin Nakkaş’tan, Nakkaş’ın Çin izlenimlerini anlattığı seyahatnâmenin çevirisi, 1912-13).
