İbn Rüşd
14.04.1126 - 10.12.1198 01 Ocak 1970
İbn Ruşd, 14 Nisan 1126 tarihinde Endülüs‘ün Kurtuba şehrinde doğdu. Tam adı Ebu'l-Velid Muḥammed ibn Aḥmed ibn Muḥammed ibn Rüşd’dür. Avrupa’da Averroes adıyla tanınır. Babası, Kurtuba kadısıydı. Eğitim hayatına seçkin hocalardan dersler alarak başlayan İbn Rüşd, temel dini ilimleri babasından öğrenmiştir. Dini ilimlerin yanında ahlak, astronomi, edebiyat, felsefe, fizik, mantık, matematik, politika, psikoloji, tabiat ilimleri, tıp, zooloji gibi ilimler de tahsil etmiştir.
Daha sonra İbn Rüşd, halifenin yanında bulunan ve özel doktoru olan İbn Tufeyl ile tanışır. Bu dönemde, Aristo’nun eserlerini inceleyen ancak filozofun üslubunu anlamakta zorlanan halife, İbn Tufeyl’den bunları açıklamasını ister. 68 yaşlarında olan İbn Tufeyl, bu zahmetli işi yapamayacağını ancak bunu yapabilecek olan birinin bulunduğunu söyleyerek İbn Rüşd’ü halifenin huzuruna çıkarır. Halife'nin takdirini kazanan İbn Rüşd 1169 yılında İşbiliye kadılığına tayin edildi. Ardından halifenin emrettiği Aristo’nun eserlerini tercüme etmeye başladı.
1171’de Kurtuba Başkadısı olan İbn Rüşd ileriki yıllarda halifenin özel doktoru olarak görevlendirildi. Ancak daha sonraki halife döneminde İbn Rüşd gözden düşer. Bununla ilgili olarak çeşitli kaynaklarda farklı rivayetler mevcuttur. Öte yandan Fıkıh Alimleri'nin felsefe karşıtı tutumları İbn Rüşd’ün hayatının özellikle son yıllarında sıkıntılı günler geçirmesine sebep olmuştur. Hayatı boyunca kendisini en çok üzen olayın, Kurtuba’da yanında oğlu bulunduğu halde ikindi namazı için gittiği mescitten zındıklık ve kafirlikle suçlanarak dışarı atılması olduğunu söylemiştir.
Meşşai felsefenin son temsilcisi ve aynı zamanda İslam dünyasının büyük filozoflarından biri olan İbn Rüşd, Gazzali’nin yazdığı Tehafütü’l- Felasife adlı eserine karşılık olarak Tehafütü’t- Tehafüt adlı eserini yazmıştır. Bu eser, Gazzali’nin İslam dünyasında felsefe ve filozoflara yönelik ortaya koyduğu olumsuz tutumu sarsmıştır. Bu eserinden sonra İslam dünyasında tehafüt geleneği oluşmuş ve devam etmiştir. İbn Rüşd, din ve felsefeyi aynı kaynaktan beslenen iki ayrı alan olarak görmüştür. Din vahiy ürünüyken felsefe insan aklının ürünüdür. Fakat her ikisinin de kaynağı aynı yerdir.
Ömrünü ilimle geçiren ve arkasında birçok eser bırakan İbn Rüşd 10 Aralık 1198 tarihinde 72 yaşında Fas'ın Merakeş şehrinde vefat etmiştir. Önce burada defnedilmiş ardından naaşı Kurtuba’daki aile kabristanlığına nakledilmiştir. Eserleri yüzyıllar boyunca Avrupa'da okutulmuştur. Birçok Batılı bilgin İbn Rüşd’ün düşüncelerinin etkisi altında kalmıştır.
Yaşadığı dönem
İbn-i Rüşd Farabi, İbn-i Sina, İmam Gazzali ve Batı filozoflarının eserlerini inceledi. Aristo‘nun görüşlerini inceden inceye tetkik edip, açıklamalar yazdı. İleri sürdüğü fikirlerin İslam dininin esaslarına ters düşmesi, Müslümanlar arasında hoşnutsuzluğa yol açtı. Ad kavminin helak olmasına dair bilgilerin hayal mahsulü olduğunu söyledi, Müslümanlar, Kur’an-ı Kerim’de bildirilen bir hususun efsane olduğunu iddia eden bu sözleri üzerine kendisine karşı iyice cephe aldılar.
Halkın şikayetleri üzerine hükümdar, Kurtuba alimlerinden bir meclis topladı. Toplanan alimler, onun İslamiyetin iman esaslarına uymayıp görüşlerinin çoğunun sapıklık, bir kısmının ise dinden çıkmaya sebep olduğuna karar verdiler. Bunun üzerin vazifesinden alınan İbn-i Rüşd hapsedildi. Daha sonra Sultan Mansur, Kurtuba’ya gelince İbn Rüşd'ü affederek iltifatlarda bulundu. Fakat son seneleri keder ve sıkıntılarla geçti. Serveti elinden alınarak Lucene şehrine sürüldü. 10 Aralık 1198 tarihinde Marakeş'te vefat etti.
Eserleri
- Külliyat fit-Tıb
- Mukaddemat
- Nihayet-ül-Müctehid
- Et-Tah-sil
- Kitab-ül Hayevan
- Zaruri
- Telhisü İlahiyyat-ı Nikolavus
-Te-hafüt-üt Tehafüt
- Şerhü Kitab-ün Nefs li Aristotales
- Şerhu Kitab-üs-Sema ve-Âlem li-Aristales
- Makale fil-Kıysas
- Muhtasar-ı Me-cisti
- Fasl-ül-Makal ve Keşf an Menahic-il-Edille,
- Kitabü Mabadet-Tabia,
- Şerhul Urcuze fit-Tıb,
- Makhale fi Cevher il-Felek,
- Makela fı’l Mizac
