Yatık Emine
Refik Halit Karay 24 Ekim 2007
Akşam üzeri, geç vakit, jandarma mülâzımı (teğmen) kalemden çıkarken çavuş odaya girdi: selâm verip bir kâğıt uzattı:
Merkezi vilâyette müt*******i vak'alar hudusuna sebebiyet veren uygunsuz takımından Yatık
Emine, kaza dahilinde ikâmet ettirilmek ve âhar bir mahalle azimetine muhalefet olunmak üzere edildiğinden
icrayı icabı emrediyordu. Kaymakam bu tezkerenin arkasına lâal mürekkebe batmış kamış kalemle yazdığı havalede
Kasabanın ahlâk-ı umumiyesini ifsada meydan verilmemek için lâzım gelen tedabirin jandarma
bölük kumandanlığınca ittihazı» demişti.
Mülazım daha yeni mektepten çıkmış, pembe, sarışın, tüy gibi ince, güzel endamlı bir delikanlıydı.
Mektepte adı Dal Sabri idi. Bunu okuyunca garip bir utangaçlıkla hafifçe kızardı; daha bu cinsten bir işe ilk rastlıyordu. Fakat
çavuşa acemiliğinden renk vermemek ve çapkın görünmemek için kaşlarını biraz çatarak çok ciddî yapmak istediği bir sesle:
- Getirin onu buraya!
Dedi. Ne yapacağını kendisi de pek iyi bilmiyordu. Önce şu kadını bir görecekti; sonra, sonra da belki korkutacak, ona bazı
emirler verecekti. Dirseklerini masasına dayadı, önüne kâğıdı çekti ve bekledi.
Burası Ankara'ya iki gün öte, ana yollardan aykırı küçük bir kasabaydı. İki gün bitmez tükenmez yokuşlar çıkılarak bin
zahmetle takatı tüken miş ve eıilmiş bir halde gelindiği halde orada oturulacak bir kahve, yatacak bir han bulunmaz; şu
çıplak kuru memlekete varmak için neden bu kadar yollar aşıp zahmetler çekildiğini insan bir türlü anlamazdı. Soğuk, barınılmaz
bir kışı; susuz,: dayanılmaz bir yazı vardı. Civara nisbetle o kadar yolsuz ve yüksekti ki, sanki buraya insanlar
yokuşları tırmana tırmana değil, gökten serpilerek gelmişler ve inmeğe iz bulanıayarak öyle, dünyadan alâkasız bir küme
halinde kalmışlardı. Haymana ovasının ortasında, en yüksek bir yerde gözcü gibi bekleyen kasaba, kerpiç evleri ve
ağaçsız sokaklarıyle ne kadar zevksiz, kasvetliydi. Bütün ömürlerini netice vermiyen davalar arkasında büyük ümitlerle
koşa didişe geçirip nihayet umduklarını bulamadan yıkılıp ölen adamlar gibi buraya nihayet tırmananlar da hiç şüphesiz
arayıp beklediklerini bulamamaktan ileri gelme bir kederle düşüp kalmışlardı.
ilk insanlar o, yanık ovaları, sarp dağları aşarak buraya çıkmaya neden lüzum görmüşlerdi? Tufan gibi nasıl bir tehlike
önünden kaçarak bura ya yerleşmişlerdi? O, şimdi bilinmiyordu, fakat her halde, bu derece zorluğa katlanabilmek için
mühim sebepler olmalıydı. Zaten civardaki halk He kolayca buluşup münasebete girişememek yüzünden bu hesaba gayet
geri, gayet uyuşuk, şevksiz kalmıştı. Ne gençlerin de hayatın ilk tadlarını duymaktan gelen bir iştah, bir sıcaklık; ne de
ihtiyarlarında rahat bir yaşlılığın verdiği çubuklu, hikâyeli bir keyif... Kadınlar ise taş gibi hissiz, kütük kadar hareketsiz ve
dönuktular; fakat hepsinin de ne kadar gürbüz, ne dinç, ve sağlam vücutları vardı... sıtmaların tırmanamadığı, hastalıkların
barınamadığı bu dağ sırtında çınarlar gibi gelişe genişleye uzun, bıktırıcı bir ömür sürüyorlardı. Ne kadar heyecansız, ne
derece uyuşuk bir ömür! Hayatın aşağı tabakalarda insanları kavuran,. çarpışıp didiştiren fırtınaları burasını tutmuyordu.
Burada mâneviyat itibariyle de durgun, tahavvülsüz (Değişikliksiz) bir hava, karları lapa lapa yağan, sakin bir dağ iklimi vardı. Köylerinde ahali apaçık, kaç göçsüz gezip yaşadıkları halde bu kasabada kadınların iki gözünü birden görmek
imkânsızdı. Gelin bir evde, kayın babasından kaçar, güvey baldızının yüzünü tanımazdı. Sazsız, sözsüz; düğünsüz derneksiz
bir ölü hayatı geçiriyorlardı. Bol bol evlenmekten ve sık sık doğurmaktan başka ömürlerinin tadı, acısı yoktu. Kadınlarında
ne oynaklık, erkeklerinde ne bir haşarılık.. Kaçma, kaçırma gibi hâdiselere tektük rastlanırdı; ahlâksızca vak'alar da binde
bir görülürdü. İşte vilâyet merkezinde bitip tükenmez uygunsuzluklara sebebiyet veren Yatık Emine ahlâkını ıslâh etmek için
bu donuk kasabaya gönderilmişti. Jandarma kumandanı kapının önünde sesler duyunca tavrını büsbütün ciddileştirdi. İçeri,
arkasında rengi atmış siyah bol çarşaf, yazma peçesi inik, elleri pelerininin altında saklı ufak tefek, mahçup ve korkak bir
kadın girdi; hemen oracıkta, eşiğin yanında durdu.
11
Mülâzım bunu beklemiyordu. O zannediyordu ki, İstanbul sokaklarında bazan rasgeldiği gibi sigarası parmaklarında,
allıkları yüzünde, peçesi açık, dişleri çürük, yürüyüşü kıvrımlı, tıknaz bir kadın girecek, yayvan yayvan hemen konuşmaya
başlıyarak nihayet jandarmalarla tutturulup dışarı attırılacaktı. Karşılıklı duruyorlardı. Mülâzım bekleyip hazırlandığının
çıkmamasından dolayı büsbütün durgunlaşıp kızardı; neden sonra, okur gibi yaptığı kâğıda başını eğerek sordu:
- Emine sen misin?... Yatık Emine!...
Obürü hiç cevap vermedi; kımıldamıyordu bile... Sıkı sıkı yüzüne çekip çenesinin altından iğnelemiş olduğu, üzeri mor ve beyaz
dallı yazma peçesinin arkasında gözlerinin canlılığı, dikkatli dikkatli baktığı farkolunuyor, bu gergin tülbendin bastırdığı
burnunun ucu da beyaz, toparlak bir benekle yüzünün tam ortasında göze çarpıyordu:
Sabri şimdi yan gözle onu tetkik ediyor; o kadar kapalı, şekilsizdi ki insana ne iğrenme, ne beğenme, hiç bir his vermiyordu.
Ökçeleri çarpık, uçları kalkık yamru yumru ayakkabıları toz içindeydi; çarşafının kumaşı da yer yer akmış ve buruşmuştu.
- Söylesene be!... Sen misin?
Kadın biraz kımıldadı, sonra o vücuttan çıktığına inanılmayacak kadar boğuk, kalın bir ihtiyar, şişman Lehli kadın sesiyle:
- Benim, dedi, adım Emine, babamın adı Abdullah, anamınki Hürmüz... Üç yüz yirmide doğmuşum, rum! hesap,
hamidiyemde öyle kayıtlıymiş, kağıdıma Yanık Emine yazmışlar amma o yanlış, bana Yatık Emine derler...
Karakoilarda, mahkemelerde tekrar ede ede öğrenmiş, ezberlemiş olduğu bu sözleri bir bir arasından kayıtsızca
söylüyordu. Mülâzım sözünü keserek:
- Bana bak dedi. Yatık Emine misin, Yanık Emine mi, her ne herze ise, bana onun lüzumu yok; burası Ankara değil, aklını
başına al, uslu slu otur, ufak bir münasebetsizliğini duyarsam seni karakola çeker, eşek sudan gelinceye kadar döverim,
kemiklerin kırılır anladın mı? Şimdi arş!
Kadın hiç cevap vermedi; ezile büzüle, sıska bir yavru köpek gibi duvara, kapının pervazına sürünerek dışarı çıktı.
İyi mal olsa buraya gönderirler miydi ?Kavruk murdarın biri... Çavuşu çağırdı: Alın onu, kadınlar hapisanesine misafir
edin! emrini verdi, kı lıcını taktı, avluya yürüdü. Emine orada etrafını alan yılışık jandarma halkası ortasında sırtını duvara
verip çömelmiş, peçesini açmış, hararetli hararetli konuşuyor:
- Taşlar ayaklarımı daladı, bu ne cehennemin bucağı yermiş... Diye yılgın bir tavırla yolda çektiği sıkıntıları anlatıyordu.
Kasabada kimse Yatık Emine'ye ev vermek istemiyor, hiç bir mahalle onu almaya katlanamıyordu. Memlekette içten içe
kaynayan bir hiddet, bir hoşnutsuzluk vardı. Kahvelerde toplanan erkekler, çeşme başlarında biriken kadınlar hep bu işi
konuşuyorlar:
- Hele hükümatın ettiğine bak, kötü karıları gönderecek bizim memleketi mi bulmuşlar?...
12
13
Diye söyleniyorlardı. Vilâyetin bu kirli hediyesi onurlarına dokunmuştu. Hatta halkın sıkıştırması üzerine Belediye âzası
kaymakamın yanına çıkıp şikâyet bile etmişlerdi. Fakat aldıkları cevap sertti; mademki vilâyetin emriyle gelmişti, geri
çevrilmesine imkân yoktu; hem bu memleketleri için bir şerefti; vali burasının ne kadar ahlâklı bir kasaba olduğunu
bildiğinden ıslahı haletsin diye onu göndermişti. Hiç şüphe yoktu ki günah yoluna sapan bu kadın, memleketlerinde ahlâkını
değiştirecek, doğru yolu bulacaktı; bunun hayrı, sevabı onlara idi. Kirk yıl kötü, bir gün tövbekâr...Bu izahat eşrafı pek de
ikna edemedi, daha ziyade zorlamaya çekinmişlerdi. «Hele bir zaman bekleyelim! » karariyle dağıldılar. Ahali hala sert,
merhametsiz davranayordu,. Kaymakam, Yanık Emine'nin kadınlar hapishanesinde usul dışı uzun müddet kalmasından
ürküyor, jandarmaya «ille eve çıkmalı» diyordu.
Bir gün Emine'yi kanlar içinde hapishanenin avlusunda yatar buldular. Emine oradan memnundu; dostunu baltalayan bir
yörük karısıyla komşusunun sandığından beşibiryerdeler aşıran bir göçmen kadını arasında külfetsiz, zahmetsiz yaşıyor,
başını dinliyor, yorgunluğunu alıyordu. Lakin bir gün, hapishane bahçesindeki ağaçta dutlar doldu. Yarı ham, yarı olmuş
silkip yere düşenlerin beraberce yenmesine önce ses çıkarmadılar, fakat yemişler pişip tatlılaşınca iş değişti. Hepsi girmeğe hakkı olmadığı halde aralarına sokulup kısmetlerini yiyen bu kadın da kimdi? İki mahpus başbaşa verip konuştuktan sonra hiç
yoktan bir kavga çıkardılar; Emine'yi bir iyi dövdüler.Vak'a haberini alan kaymakam, mülâzımı çağırttı:
- Haspa orada rahat durmamış, bir gün yörük karısı kızıp gırtlağından sıkarsa neden hapishanede duruyordu diye bizi mes'ul
ederler. Bugün çıkacak, anlaşıldı mı? Emrini verdi Emine sokak ortasında kaldı. Nerede yatıracaklardı? Nihayet kalem
odacılarından bir ihtiyar, evinde alıkoymağa razı oldu. Kasaba kadınları bunu haber alınca kafile kafile yollara düzülüp
seyre, odacının evine geliyorlardı.Orak biçmek için kasaba cıvarında çadır kuran çingene kadınları bile kulaktan kulağa işi
duymuşlar, onlar da bir kafile olarak odacının evine misafir gelmişlerdi. Evi dolup dolup boşalıyor, bir düğüne gelir gibi
feslerine inci, boyunlarına beşibiryerde takmış, yüzlerine düzgünler sürmüş irf kuvvetli ve bu, yeni dişiye karşı kıskanç
kadınlar arasında Yatık Emine, şakağındaki taze yarası, sol ayağına topallık veren beresi ile dolaşıyor, kovulmamak, dışarı
atılmamak için her şeye razı, kendini seyrettiriyordu. Kadınlar ona baktıkça şaşırıyorlardı. Ankara'da bu cılız, sıska için mi
adamlar birbirini vurmuş, kocalar karılarını boŞamış, kasaba karmakarışık olmuştu? Manalı manalı birbirine işaretler yaparak, göz kaş süzerek Emine'ye uzun uzun bakıyorlar, fiskos gülüşüyorlardı. Erkeklerde merak daha fazladır: «Acep ne biçim karıymış ki bu... diye toplaştıkları dere boyunda konuşurlar, fakat evlerinde sormaya cesaret edemiyerek zihinlerinde
Emine'yi 14
15
büyütürlerdi. Işi gidip jandarmalardan tahkike kadar varan daha meraklıları ise:
- Kor gibi sıcak ama bir sıkımlık canı var... dan başka daha tafsilâtlı cevap alamamışlardı. Emine, zayıf çelimsiz bir
kadındı; fakat çirkin değildi. Duru beyaz, birbirine uygun, ufacık çehresi üstünde insanı şaşırtacak kadar kara, kapkara ve
parıl parıl iki gözü vardı. İnsan gözünden ziyade bunlar kafese konmuş vahşi, yırtıcı hayvanların içleri hırs, haşinlik ve
ürkeklikle dolu heybetli, fakat zebun (zayıf,güçsüz) gözlerine benziyordu.Bu gözlerin en ehemmiyetli hassası dişiliği idi;
hırsını bir türlü yenemiyen, bir türlü cinsiyeti bastırılamıyan bir kısrak bakışıyle erkekleri süzerken insanın, damarlarına bir
ılık duygu yayardı. Bu tesiri kendinde duymıyan yoktu. Serseri müşterilerinden sık sık işinin düştüğü komiserlerle jandarma
zabitlerine (subay) ve hatta mutasarrıf (Kaymakam ile vali arası idare amiri) valilere kadar kimin karşısına çıkarsa peçesini
kaldırınca gözlerinin izini bırakır, birkaç gün arasıra kendini düşündürür, hatırlatırdı. O harap, hasta, zebun vücudunun
üstünde bu gözler ne kadar sağlam, ne kadar sıhhatli ve kudretli dururdu... İnsan, onların böyle bir kadına nasip oluşuna
acır, bayıltıcı olması lâzım gelen keyiften ancak birtakım serserinin tattığına kızardı. Emine'nin dudakları da kendiliğinden
fazla kırmızı, âdeta boyalı gibiydi. Dudağa allık sürmesini bilmeyen bu memlekette duru beyaz çehre üzerindeki kırmızılık
da çok tesirli oluyordu. Sonra onun endamsız, zayıf vücudunda ısınmış bir tuğla gibi çok âdi, fakat işleyici, devamlı, bir
sıcaklık da vardı. Hülâsa, hangi tabakadan olsalar köylü veya memur, bütün erkekler Emine'nin karşısında, yürekleri
üzerine arzunun bir kanat gibi sürünüp geçtiğini duyarlardı.
Odacının karısı şimdi memlekette şöhretli, mevkiliydi. Sokaklardan geçerken her kapıdan bir kadın fırlıyor, onu lâfa tutarak
Emine hakkmda, malûmat alıyordu. İçlerinden bazıları da kocasınâ mukayyed olmasını, kara gözlü büyücü kadına
görünmemesini söylüyorlardı. Bu nasihatlerin tesirine tutulan kadın artık gelip giden misafirlerin şerefinden, Emine'nin
gördüğü işlerden de vazgeçmeğe razı oluyordu. Bir gün, kendi de evde yokken, hiç âdeti olmadığı halde kocası kalemi
bırakıp eve gelmişti. Bunu komşulardan haber alınca kıyamet koptu; hırsından pencereleri açıp sokağa bağırıyor, üstünü
başını parçalıyordu. Fakat öğle üzeri olduğundan erkekler işte idi; kapının önü, başına döşemesini (Bir çeşit baş örtüsü)
şöyle iğreti örtüp evinden fırlamış kadınlar, entarilerinin etekleri yerlerde sürünen çocuklarla, doldu. Bir aralık kadınlar hep,
bir ağızdan:
- Hele at dışarı, at dışarı!..Diye bağırdılar. İçeri girenler oldu. Biraz sonra Emine'nin bohça gibi dışarı fırlatıldığı görüldü.
O hiç ses çıkarmıyor, elleriyle başını esirgemeğe alışarak yerde yatıyordu. Öbürleri, sanki bu sessiz, hareketsiz vücut
onları ısırıyor, sokuyormuş gibi korka korka haykırışarak, ara vermeden nalınlı ayaklarıyle vuruşturuyorlardı.
16
17
Bereket Hükûmet konağı uzak değildi; haber aldılar, gelip Emine'yi kaldırdılar. Nereye götüreceklerdi? Hapishanede
ölmesine razı olmıyan kaymakam şimdi:
- Geberseydi de kurtulsaydı!Diyordu. Nihayet hastahaneyi muvafık buldular.
Bu karar verilinceye kadar Emine, eczanenin kapısı önünde peçesi inik, inliye inliye sekiz saat beklemişti. İhtiyar Rum
eczacı yaralarını yıkayıp sarmıştı. Eczacı parasını nereden alacaktı? Belediyenin vereceği şüpheliydi; hapishanenin çoktan
tahsisatı bittiğinden zaten artık ölüm halindeki mahpuslara bile ilâç verilemiyordu. Nihayet akşama doğru elinde pusulasıyle
bir jandarma geldi, kımıldamıya mecali olmıyan Emine'yi ite, söve önüne kattı, şehrin dışındaki hastaneye götürdü. Yolda iki
defa düşmüş, fakat jandarmanın akıl almaz bir ahlâksızlıkla şurasına burasına attığı çizmelerin tekmeleri altında, kamçı
zoruyla kalkan bir lâğar (Acıma) at gibi burnundan korkunç sesler çıkarıp soluyarak kendini toparlıyabilmişti. Daha iki saat
evvel, içinde ölü yatan temizlenmemiş bir yatağa onu soktular. Bayıldı, kaldı... Işte bunun için böyle her zora katlanıp ne
yapılsa sızıltısız rıza gösterdiğinden dolayı Emine'ye Yatık Emine derlerdi. Hükûmet memurlarınca âdetti; akşam üstü
kalemden çıkanlar eczanede toplaşırlar, memlekete ve işlerine dair sonu gelmez dedikodular yaparlardı. Kaymakamın
yolsuz icraatı, hususi hayatı hep burada konuşulur, kasabanın olup biten işleri hep burada öğrenilirdi. Rum eczacı, biri
kırmızı, diğeri mor boyalı ve şiş karınlı iki cam kavanoz arasında yarı gizlenerek gözlüklerinin ardında dikkat kesilen
gözleriyle bu lâkırdıları dinler, sigara yakmak istiyenlere kibrit yetiştirir, kendi eliyle yaptığı zencefil liköründen arasıra
ikramlarda bulunurdu. Lâkin memlekette her türlü fenalıkların artmasını beklediği halde lâkırdıya karışmaz, ufak bir mütalâa
yürütmez, pek mecbur kaldığı zaman da sade:
- Çok şaştı bu ise!..
Derdi. Bu cümle her yeni habere, her yeni dedikoduya yaraşır ve ona hiç bir mes'uliyet getirmezdi. Gene böyle bir akşam
kaza kodamanları eczaneye toplaşmışlardı. İki ay evvel izinli gittiği vilâyetten yeni dönen tapu memuru bir aralık sordu.
- Ayol, dedi, buraya bir kadın göndermişler, Emine mi, Ayşe mi, ne... Merkez komiseri Hacı Bekir Efendi bana, «Git de
gözü onda gör, adamın yüreğini gıcıklıyor!» dedi, doğru mu?
Jandarma zabiti hastahane memuruna döndü.
- Sahi ne oldu Emine'ye, hala yatıyor mu? diye sordu. Hastane idare memuru sürmeli gözlü, yanık yüzlü Urfalı bir kırklık adam,
hafifçe kızardı. Sonra arap şivesine uygun sıcak bir sesle:
- Yok, kalktı, fakat hastanede; hademe kadın çocuk düşürdü de onun işlerine bakıyor! dedi. Eczanede herkes,
birdenbire, şüphe ve tereddütle dolu bir ağır sükûta daldı. Acaba hastane memuru 18
Yatık Emine'ye mi tutulmuştu? Kâfir Urfalı, daha yeni de evlenmişti, fakat ona bir karı, beş karı yetişir mi?
Dal Sabri'nin yüreği âdeta burkuldu; «Sıcağa, faydalıdır, hararet keser diye eczacının uzattığı zencefil likörünü bir hamlede
yutup kalktı; kılıcını daha azametle, âdeta bir tehdit gibi şakırdatarak askerce selâm verdi, çıktı. Bir şeye canı sıkıldığı
zaman o böyle yapar, selâmını askerce verir, kılıcını şakırdatırdı. Eczanede kalanlar bir müddet daha sustular; sonra tapu
memuru, gitti çubuk sahibi mihnetsiz bir yerli:
- Ne oldu bu tüysüze? Canı sıkıldı, hele hastaneci söyle bakalım. Emine'ye takılıyor musun? Çocuğu
şüphelendirdin...Diye alay etti. Urfalı:
- Yok a canım, benim o tarafa uğradığım yok, gardiyan Gürcü Server meşgul. İkisini de atacağım ya bir yakalarsam... dedi.
Dal Sabri o hiddetle çarşı boyunu geçti; etrafına bakmıyor, bir vak'aya yetişir gibi acele acele yürüyordu. Yolda
rasgelenlerin selâmını bile görmezliğe geliyordu. Burada jandarma zabiti olsun da daha bir defa, Ankara'da
şöhret salmış olan o, gözleri görmesin... Hay aptal hay, işte hastane memuru işini yoluna bile koymuştu; hem bana haber
vermeden, danışmadan nasıl oluyor da jandarma nezareti altında bulunan bir kadını iyileştiği hald hastanede
alıkoyuyordu: Yarın kaymakama müzekkere (Bir iş hakkında amire sunulan yazı) verecekti...
Önlerinde, ev boyunda gübre yığılı, bahçelerine çit yerine ölmüş hayvan kemikleri örtülü dış
19
mahallelere gelmişti. Hazır hastane de şurada idi. Bir defa uğrasa, tahkikat yapsa fena olmazdı. Fakat ilk önce erkekler tarafına
girdi. Lâf yaparlar diye korkmuştu; şöyle, çabuk çabuk odalara baktı, havasız, kirli yerlerdi; batmaya başlayan güneşin ışıkları
sık demir parmaklıklı küçük pencerelerden içeri giremediğinden her tarafı loşluk bürümüştü. Avlu biraz asitfenik, biraz da
aptesane ve çirkef kokuyordu; hava değiştirmeğe gelen askerlerden ölen çoktu; delik tıkandığından teneşirin sabunlu suları
etrafa taşıyor, her zaman yenisi döküldüğünden batak bu kızgın güneş altında bile kurumuyordu. Sabri karsısında ellerini
göğüslerine kapayıp bir nevi divan duran hastabakıcılara! «Açın! Süpürün Yıkayın.. gibi emirler verdikten sonra bahçe içindeki
tel kapıdan öbür tarafa geçti, merdivenleri çıktı. Sofada, çarşafının pelerinini omuzlarına atıp başına beyaz bir tülbent örtmüş,
yüzü açık bir kadın vardı; iskemleye oturmuş, hareketsiz duruyordu, ayağa bile kalkmadı, acaba Sabri'nin çizme seslerini
duymamışmıydı? Yoksa uyuyormuydu? Evet uyuyordu. Ağzı biraz çarpılmış, gözünün biri yarı açık, rahat bir teneffüsle derin
derin uyuyordu. Kapıdan giren kızıl bir aydınlık altında hiç de fena görünmüyordu; yüzü ne kadar beyaz ve dudakları ne kadar
kırmızıydı, haspa burada bile muhakkak düzgününü sürüyor, allığını unutmuyordu. Sabri'nin üzerine dikip kalan bakışları altında
Emine uyandı; hemen ayağa kalktı. Gözleri şaşkınlıkla, korkaklıkla doluydu, kendisini çarşaflı20
21
zannederek elini hemen peçesine attı; fakat hatırlayarak tülbendin ucunu çekti; ağzının üstüne kapattı;
Sabri dik, ürkütücü bir sesle:
- Başka kimse yok mu burada? Diye sordu. Emine'ye, nedense, doğrudan doğruya bakamıyor ve bunu sorarken
içeriye,boş bir koridora sesleniyordu. Öbürü, kalın, boğuk sesle anlattı:
- Hanife kadın hastalandı; şimdi, o gelinceye kadar işlerini ben yapıyorum; çamaşır yıkadım da yorulmuşum, şöyle içim
geçmiş...Sabri, etrafın sessizliğinden, binanın loşluğundan cesaret aldı, birden başını çevirip gözlerini Emine'nin tâ gözlerine
dikerek:
- Nasıl, artık iyileştin mi? Dedi. Bu cümlede, bu seste istemiyerek fazla bir rikkat (samimiyet) vardı; hemen değiştirdi.
- Bir dayak daha yersen geberirsin ha..! Diye ilâve etti. Mülâzımın yüreğinden geçen bu rikkat Emine'nin gözünden
kaçmamıştı. Tecrübelerinin bilgisiyle şimdi karşısındaki şu ince, güzel delikanlının kendisine istemiye istemiye sokulduğunu,
sokulmaya mecbur kaldığını, anlamıştı. Yüzünün gül destesi gibi ne de elvan renkleri vardı... Ya endamı? Emine istekli, aç
gözleriyle şimdi, korkusuzca, zevk ala ala bakıyordu; karşılıklı bakışıyorlardı. Bu, iki taraf için de sıcak, sokulgan bir
bakıştı. Sabri fazla ileri gittiğini an'ladı, başını kapıya döndürüp:
- Hastane memuru sık sık gelir mi buraya? Diye sordu. Konuşa konuşa, biri arkada itaatli, ezgin, öbürü önde hâkim ve
dik, merdivenleri indiler. Kapının önünde Sabri döndü, tesirini duyduğu o iştahlı gözlere şimdi bir daha, kaçamaksızca
baktı sonra hiç bir şey demeden, yeni bir karar almış gibi sert, çıkıp gitti.
Kaymakam ertesi günü hastane memurunu çağırdı:
- Hani, dedi; Ankara'dan gelme bir kadın vardı; jandarma dairesi ona bir ev bulmuş, artık hastanede kalması caiz
değil, elin aşiftesini biz mi besliyeceğiz; onu gönderin de yerine namus ehli bir başkasını kullanın!
Emine'ye bu kararı bildirdikleri zaman gene, âdeti üzere, hiç itiraz etmedi. Fakat yüreği sızlamıştı. Ömründe bu kadar, hiç
bir yerde rahat görmemişti, vücudu yerlerde sürüklenmeden, hırpalanmadan Allah rızkını veriyordu. İçinden:
«Ah o jandarma, diyordu, beni hastane memurundan kıskandı da buradan attırıyor! »
Ona buldukları ev kasabanın ucunda, göçmenlere ayrılmış ücra mahallenin en izbe bir köşesindeydi. Bomboştu, ne minder,
ne şilte, ne perde... İçeri girdi; komşunun kuyusundan taşma bir su ayağından kuvvet alan bodur kabaklar dizili bir bahçesi
ve iki yer odası vardı. Ne yiyip ne yakacak, nasıl geçinecekti? Kenarda hasır eskileri kalmıştı, onları bahçeye bakan pencereden önüne çekti, üstüne kıvrıldı, düşündü. Ah hastane! Ne rahat, amma ne rahattı... Şimdi, bu saatte, çorba ve ekmek
dağıtılırdı. Gürcü gardiyan Server duvardan.
- Emine, kâseleri yakala da gel!
22MEMLEKET HiKAYELERİ
YATIK EMİNE 23
Diye seslenir, sonra onun tabağına bir kepçe fazla dökerek:
-Ye de biraz et, can tut, yüreğim gibi kavrulup gidiyorsun be kız... Diye takılırdı.
Şimdi, güneş kaybolduğundan bu çukur odaya karanlık, batan bir geminin ambarına su nasıl dolarsa, öyle her taraftan
taşkın bir halde giriyor; koyulaşıp ağırlaşıyordu. Emine, rahatın tadını aldıktan sonra ilk defa şu değişiklikten, şu
yoksulluktan eza duymuştu! Sabri'yi hatırlayarak:
-Ah gidinin köpeği! Dedi; fakat tesirinden de kendisini kurtaramıyarak:
«Amanın ne körpe çocuk...» diye söyleniyor, düşünüyordu.
-IV-
Hükûmet konağının yan sokaklarında bir sıra ufak dükkân vardı, arzuhalci ve avukat dükkânları... Küçük bir çekmecenin
önüne geçip bol sigara ve çay içerek sohbet eden bu dükkâncılara arasıra köylüler uğrar, arzuhal yazdırır, dâva havale
ederlerdi. Bunların çoğu arazi sahibi, zengince adamlardı; eşraf ile düşer, kalkar, onlarla bir teşrifata tâbi olur, itibarlı
yaşarlardı; fakat memurluktan ayrılma arzuhalciler de vardı ki kalem odalarından kovula atıla, azarlana sövüle şunun bunun
işini kurtarıp beş on para çıkarmaya çalışırlar, bu parayı da içki ile bitirirlerdi.
Emine, günlerce beklemiş, ne komşulardan,ne de başvurduğu jandarma çavuşundan bir yardım görmüştü. Ne yapacaktı? Bir
gün sıkıca örtündü, arzubalcilere birer birer baş vurdu. İtibarlıları derhal bu yabancı ve çarşaflı kadının kim olduğunu seziyorlardı
ve mevkilerinin şerefini korumak için daha lâkırdı söylemesine meydan vermeden (Başka dükkâna, bizim vaktimiz dar! »
bahaneyle başlarından savuyorlardı öbürleri ise halk nazarında kirlenip söylenmekten, müşteri kaçırmaktan korkarak:
-Fayda etmez kadın, pul parasına yazık... nasihatiyle atlatıyorlardı. O, böyle bir cevap alınca hiç sızlanmadan, kızmadan
dükkândan çıkıyor, sabırla öbürüne dalıyordu. Nihayet birisi:
-Üç kuruş pul parası, on para kâğat, bir çeyrek de yazma hakkı, hadi çıkar, ben sana okunaklı bir arzuhal yazıvereyim... Dedi.
Bu, reji kantarcılığından kovulmuş serseri ve yarı meczup bir adamdı. Emine göğsünün altından çıkardığı rutubetli bir meşin
çantanın orta gözünü açtı, hesapladı; kırk para çıkışmıyordu. Öbürü ısrar ediyordu, başka türlü yazamazdı; canı isterse, hem
onun yazacağı çok tesirli, firakla (Acıklı) olurdu, muhakkak istediğini yaparlardı. Kadın, iri, derin gözlerini karşısındaki bu
göğsü açık, bıyıkları dağınık kaba herife dikmiş:
-Ne etsek ki, vallahi yok, olsaydı saklar mıydım ayol! diye söyleniyordu. Dükkânda yalnızdılar; sokak öğle güneşinin
altında tenhalaşmış; gübreleri eşen serçelerle arasıra haykıran horozlardan başka meydanda canlı kalmamıştı. Erkek
24
düşünüyor. Emine de merhamete getiririm, diye mütemadiyen anlatıyordu:
- Dört gündür sıcak yemek yemedim, günah değil mi, beni buraya gönderdilerse açlıktan ölsün demediler a; Ankara'da hiç olmazsa
karnım doyardı... Gözlerim kararıyor!
Bir aralık arzuhalci düşündü:
- Haydi git, put getir!
Dedi; sonra tuttu, uzun bir dilekçe yazdı,
Emine kalan parayı vermek istiyordu; öteki almıyordu; «Sende kalsın, kebap ye! » diyordu. İki serseri bu merhamet hissiyle
birbirlerine ne kadar yaklaşmışlardı... Emine çıkmakta acele etmedi; tahta kanepenin bir kenarına ilişti, arzuhalci de
mürekkebin kurumasını bekledi. Konuşuyorlardı. Kadın :
- Bu memleketten misin?
Diye sordu. Öbürü Rumeli'nden geldiğini, dört yüz kuruş aylıkla rejide çalışıp giderken kafasına bir sızı yapıştığını, hastalanıp
kaldığını, şimdi, işte gördüğü gibi, arzuhalcilikle geçindiğini anlattı. Hükûmet konağını işaret ederek:
- Bunlarda akıllıca iş arama... Seni sürerler, nasıl geçineceğini düşünmezler; açlık bu, ne yapacaksın, gene önüne gelenle düşüp
kalkacaksın... Yarın hadi bir vak'a buradan da bilmem nereye; oradan da başka bir cehennemin bucağına...
Diye söyleniyordu. Nihayet: «Hele götür bakalım şu kâğıdı, ne buyuracaklar?» cümlesiyle bir türlü kalkıp gitmeye arzu göstermiyen
Emine'yi harekete getirdi.
Kâğıt, tekrar, aidiyeti cihetiyle, jandarmaya
25
havale edilmişti. Emine'nin kapıdan içeri girdiğini görünce Dal Sabri:
- Gene ne var, artık her iş bitti, Yatık Emine'yle uğraşacağız!
Diye haykırdı; arzuhali okuduktan sonra büsbütün kızdı:
- Ne o, dedi, hastane hoşuna mı gittiydi? Ye, iç, keyfini de getir, âlâ... Ben sana bir şey söyliyeyim mi? Bir daha hükûmet tarafına
ayağını attığını duyarsam karakola tıkarım! Çamaşıra git, hizmetçilik et, çorap ör, dikiş dik, geçin, anlaşıldı mı? Yallah!
Sabri, âdeta hoşlandığı Em ine'ye için için kızgındı; gözlerini unutamıyordu; fakat o kadar seviyesi düşük, âdi bir kadındı ki, elini
sürebilmesine imkân yoktu; işte bu imkânsızlık onu böyle hain ve hasetçi ediyordu.
Emine çıktı; beş, altı senelik sokak kahpesi ömründe ne acı zamanlar geçirmişti... İşte bu da onlardan biriydi; bu da elbette
geçecekti. Fırına uğradı, kocaman, has bir pide aldı; kalan paranın yarısını peynire, yarısını da karpuza verdi; yolunun üstünde bir
bostan vardı; sulak, serin, gölge bir yere geçip oturdu, iştiha ile karnını doyurdu. Henüz yemeğini bitirmişti, arkadan biri:
- Ne o, Emine, seyrana mı çıktın kız!
Diye seslendi. Bu, hastanedeki Gürcü Server'di; meşe gibi sağlam, gürbüz bir delikanlı... Hiç pervasız (çekinmeksizin) gelip setin
üstüne, Emine'nin yanına oturdu. O, ne şehirler görmüş, sergüzeştler (serüven) geçirmiş, yiğit bir adamdı; bu memlekette
zevksizlikten bunalmıştı; kaçıp başka bir tarafa gidecekti amma askerliğini bitirememişti. Emine dedi ki:
- Bizi görürler, lâf olur...
Server:
- Öyle ise gel, nah şuracıkta kireç ocağı var, siper yer, rahat rahat konuşuruz...
Kalkıp yürüdüler; hakikaten orası hem izbe, hem de serindi. Server bir sigara da Emine'ye sardı. Dumanları savura savura sıcaktan
bunalmış bir tabiat ortasında, akşama, hatta geceye kadar konuşup kaldılar.
Ertesi gün Gürcü Server Ermeni kuyumcuya uğradı, o güne yetişmek üzere savatlı bir bilezik ısmarladı; sonra çarşıyı dükkân dükkân
dolaştı, pembe papatyalı, kocaman dallı ince bir kumaştan dokuz endaze entarilik (orada fistanlık derlerdi) birkaç gaz boyaması aldı,
biraz da n*******e (Yiyecek, içecek) düzdü; bunların hepsini iki çıkın yaparak akşam karanlığında Emine'nin evine götürdü.
Kapıyı çaldığı vakit kadın çoktan uyumuştu; bir türlü duyuramıyordu; geri dönecek değildi ya, elini aralıklardan sokarak mandalı
çevirdi, açtı, bahçeye girdi. Cama evvelâ fiskeyle vurdu; işittiremedi, sonra parmaklarının tersiyle sert sert, bir darbuka gibi öttürdü.
Emine:
- O kim? Ne istersin? Diye soruyordu. Beriki:
- Benim, Server, al şunları... Diyordu.
YATIK EMİNE 27
Fakat kadın başka başka adamlar tarafından sık sık uyandırılmaya alışık olduğundan ve kafasında birbirine karışmış birçok erkek
isimleri dolaştığından birden gelenin kim olduğunu ve nerede bulunduğunu hatırlıyamıyor, hâlâ Server'i tanıyamıyordu Nihayet anladı,
kapıyı açmıya cesaret edemiyerek pencereyi sürdü. Dışarıda çok yıldızlı bir gecenin, yüksek dağ gecelerinin durgun, huzurlu
aydınlığı vardı. Odanın ve uykunun karanlığından çıkan Emine'ye bahçe âdeta sabah alacası içinde gittikçe açılır gibi göründü, gittikçe
kıyıyı, köşeyi, Server'in yüzünü daha iyi seçiyordu. Orada, komşülara duyurmamak için fısıl fısıl konuşmıya başladılar. Ne Server içeri
girmek arzusu gösteriyor, ne de öbürü gelmesini teklif ediyordu. Çıkınlar pencereden uzanınca Emine şasaladı, sevinçli bir sesle:
- Neye masraf ettin a kız! Diye söylendi.
O, böy le sevindiği zaman erkeklere de tıpkı kadınlarla konuşur gibi «A kız!» diye hitap ederdi. Memnun,koruyucu tavırla:
- Paranı tüketmişsin sen... Neler var bunların içinde?.. Diye hem fazla masrafa taraftar olmadığını anlatıyor, hem de çok memnun
olduğunu, meraktan çatladığını gösteriyordu. Server:
- Kaç kuruşluk iş ki... Ye,kuşan! Diye cevap veriyordu.
Pencereden içeriye yıldızlı gecenin keskin soğuğu doluyordu. Bir aralık söz bitti, gökteki yıldızlar gibi bunların da gözleri karanlığın
içinde keskin bir aydınlıkla parıldaşıyor, birbirlerinden alma ışıkla yanıyordu.28
ikisi de zihinlerinden geçen asıl düşüncelerine dalmış öyle, sessiz duruyorlar, bekliyorlardı. Server omuzlarını oynatarak: «Ayaz
yapıyor be!) diye söylendi. Emine bu fırsatın üzerine bir kedi gibi atılarak:
-Gir içeri, kendini soğuklatırsın!..
Diye cevap verdi. Sanki soğuk birden, yıldırım süratiyle Server'in üzerine düşerek, ve onu yakacakmış gibi telâş ederek hemen koştu,
iç kapının sürmesini çekti. Şimdi Emine'nin sıcak nefesleriyle âdeta ılıklaşmış olan odada kapalı, emin bir yerde idiler. Lamba yoktu
ki yaksın... Server bir kibrit çaktı; fakat etrafına,, odaya değil, karşısındaki kadına, daha doğrusu kadının derin kara gözlerine baktı.
Sonra birden tekrar karanlığa, daha koyu, daha kapanık bir karanlığa gömüldüler. Gecenin sesleri büyülten durgunluğu içinde
pencerenin yavaşcacık indiği duyuldu. Server, Emine'ye iyi bakıyordu. Tütün kaçakçılığyila hastane mutfağından hissesine düşen kârı
hep ona sarfediyor, şurada burada ne bulursa hemen çikın yapıp gece, bir yavrulu köpek gibi duvarlara sürüne sürüne zehiren miskin
ve korkak, fakat için için azılı ve hücuma hazır, hep ona taşıyordu. Tereke ve mezadlardan minder, şilte gibi, çanak çömlek gibi ev
eşyası da almıştı. Şimdi oda, döşeli, pencere perdeliydi; ocakta ateş, duvarda lâmba vardı. Emine ne kadar rahattı... Bohçasını
hazırlayıp sık sık hamama gidiyor, bir koca kalıp sabunla yıkandığını, fildişi tarakla tarandığını gören kadınları kıskanıyordu. Ona
Server, hamamdan başka, dışarıya çıkmasını menetmişti. Bütün gün yapayalnız canı sıkılıyordu, ama, katlanmaktan başka çare
bulamıyordu. Lâkin eve gelip gitmesini aleniyete vuran Server'e düşmanlar peyda olmuştu. Komşu Tatarlar kendi cinslerinden olmıyan
bu iki uslu insanla çok meşgul olmuyorlardı, ama arasıra de elinde dolu sepet ve mendil ile Gürcü uşağın içeri girdiğini gördükçe
alınıyorlardı. Bereket güz mevsimi gelmişti; kasaba kışlık tedarikiyle uğraşıyordu. Bu sırada hastanedeki çavuş, bir gece Server
çekilip gittikten sonra, yüreğindeki kıskançlığın arttığını duydu, yanındaki arkadaşına açıldı:
-Hele ettiğine bak Gürcünün... Bizi, çağırsa ya!.
Diye söylendi. O gün, kasabadan gelirken yan sokakta hamamdan dönen Emine'ye rastlamıştı; salına salına, oynak oynak
gidiyormuş, onu tanımış ama aldırmamış... Öbürü çavuşun hoşuna gitsin diye kızar görünüyor:
-İndireydin kafasına kasaturayı:
Diyordu. Böyle saatlerce söyleştiler. Sonra bölük eminine (Bölük yazıcısı) işi haber vermek karariyle yattılar. Ertesi gün Server köprü
nöbetçiliğiyle iki günlük uzağa atıldı; Emine'yi görmesine bile meydan vermemişlerdi; vak'ayı haber alan Dal Sabri:
-Kahpe bize de göz yumdurttu be, hele bir payını vereyim!...
Diye bağırmış, Emine'yi çağırtmıştı. İki jandarmaya tutturup kılıcının kabzasile onu bir iyi döverken:30
-Geldiğin gün sana uslu otur, yoksa kemiklerini kırarım dedimdi; al işte...
Diye söyleniyordu. Her vuruşta biraz daha sakinleşiyor, yatamadığı bu kadını dövmekten lezzet alıyordu. Sızıltısız, sessiz dayağı
yedikten sonra Emine'yi bıraktılar, doğru arzuhalciye gitti; onu kendisine candan bir ahbap sayıyor, o günkü dostluğunu
unutamıyordu. Kollarını bacaklarını acele acele, açarak berelerini gösterdi.
-Bak, bana ne etti o oğlan?..
Dedi. Fakat memnun gibiydi, sesinde keder yoktu, sanki kendisine eziyet ettiği halde elinde olmayarak hoşlandığı bu güzel
delikanlıdan dayak yemek ona lezzetli gelmiş, sinirlerini yatıştirmıştı. Bunu yarı yarıya farkeden öbürü, filozof tavriyle:
-Onlar öyledir, adamın posasını çıkarırlar. Dedi. Emine, iyiliğini gördüğü bu adamı mükâfatsız, mukabelesiz bırakmıya razı değildi;
çantasından iki çeyrek çıkardı, cömertliği, keyfi üzerindeydi: «Al borcunu, yarın ahrette Allah benden sorar!» dedi. Arzuhalci hâlâ
inad ediyordu:
-Geç kız, var işine, ben para mara istemem! Diye söyleniyor, gözlerini yumuyordu. Lakin kadın dayağın lezzetinden âdeta
şımarmıştı. Donuk yüzü pembeleşmiş, o her zamanki kıpkırmızı dudakları ise aksine uçuk bir renk alrnıştı, gözlerinin siyahlığı şimdi
yorgun, dumanlı, fakat ateşliydi; yari sarhoş gibiydi, arzuhalciye:
-Alıver be kız! ...
Diye israr ediyor, arasıra da kendi kendine söylenir gibi;
-Hay gidinin oğlanı, bedenimi bere etti... Diyordu. Bunu söylerken sanki tatlı bir şeyden bahseder gibi süzülüyor, yutkunuyordu.
Çoktandır erkek dayağı yememişti. Onu şimdi çok lezzetli bulmuştu... Arzuhalci birden kızdı; ikindiden çıkanlardan üç dört kişi
durmuş, yazıhanenin camekânından bunları seyrediyordu. Maskara olacaktı, bu ne belâlı karıydı, yerinden fırladı, onun böyle birdenbire
tutan delilikleri vardı. Emine'yi yakaladı, kapının önüne götürdü omuzlarından tuttu, sonra bacağını olanca kuvvetiyle kaldırıp nişanlıyarak
tâ arkasına bir tekme vurdu... Bu vak'a, sözü kahvelere düşürdü. Gürcü Server'in işinden haber alan yerlilerin ayaktakımı bir zamandır
geceleri Emine'nin evi önünde dolaşmayı Adet etmişlerdi. Hatta güpegündüz iki delikanlının kapıyı zorlayıp içeri girdiklerini iddia edenler
vardı. Güya eve dadananlar sade bunlardan ibaret de değildi; o, Urfalı memur da arasıra. uğruyordu. Halbuki bunlardan Emine'nin haberi
yoktu, hepsi yalandı. İşin doğrusu bir gün kendisi yokken
Tatar karıları eve girmişler, buldukları eşyayı minderlere kadar aşırmış, taşımışlardı. polis şikâyet, dinlemiyordu: «Hangi eşya be? Sende
mal ne arar, jandarmanın önünde kolunu sallıya sallaya geldiğini daha unutmadık!» diyorlardı. Emine, Sabri'nin yanına girmek istedi,
fakat devre çıktığını haber aldı. Evi soyulduğu zaman yarı kederlenmişti, fakat bu fırsatla jandarma mülâzımının yanına gireceğini
düşünmüş, sevinmişti. Şimdi bu ümidin boşa çıktığını anlayınca birden ye'se kapıldı: Kuru tahtada kaldım. Fildişi tarağı da aşırmışlar,
asıl buna canım yandı! diye tutup jandarmalara bir
32
müddet derdini döktü; hiç acımayarak hatta alay ederek dinliyorlardı. Nihayet, kalemlerin boşalmıya başladığını, memurların birer
birer çıktığını görünce korktular. Emine'yi kovdular.
Boş evde sıkıntılı bir gece geçirdi. Arasıra, bir teselli gibi: «Mü'lâzım gelince çıkar anlatırım, isterse beni gene dövsün..» diye
söyleniyordu. Fakat mülâzım bir türlü gelmiyor. Emine de bu sefer büsbütün aç çıplak, fırınlar bakkallar önünde çarşıyı
kovula, sövüle dolaşıyor, bazan da bostanlarda, kırlarda yatıp kalkıyordu. Arasıra sataşanlar oluyordu; açlıktan gözleri kararan bu
mecalsiz, bitkin kadına sadaka vereceklerine laf atıp geçiyorlar, gülüşüyorlardı.
Artık soğuklar da başlamıştı; yağmurların ardı arkası kesilmiyor, bazan sulu sepken kar bile
düşüyordu. Mahalle aralarında dolaşan Emine fırını tüten evlerin kapısını çalıyor, ekmek dileniyordu; 'lâkin ekmek yerine «Daha
çıkmadı», yahut «Fırına salmadık» gibi ters cevaplar alıyordu. Bir gün sabahtan akşama kadar polis komiserinin kapısında bekledi.
Kapı, aralığından, Yatık Emine'nin şekli gözüne iliştikçe herif içerden:
-Kirk gün beklesen nafile... diye haykırıyordu.
Bir aralık polislerden biri, yeni kaydolmuş bir delikanlı, merhamete geldi çantasını açtı, bir kuruş çıkardı. Bir kuruş koca bir ekmek
demekti. Lâkin nasılsa bu sadaka hazırlığı komiserin gözüne ilişti; tutuşmuş gibi bir hamlede gözleri dönmüş, kendisini dışarı attı:
-Verme, verme! diye bağırdı...33
Emine'nin uzattığı el boşta kaldı. Hayatın dayanılmaz bir sarsıntısı bu kadını bir defa yere kapatmış, sonra her halkası başka biçim eza ve mihnetlerden yapılma bir uzun, ağır zincir vücuduna dolanarak onu yaralıya, bereliye sürüklemiş, paramparça etmişti. Bu,
manevi değil âdeta maddi bir zincirdi.. Bu, teşbih değil, vak'a idi. O bunlara ne derin bir tevekkülle katlanmıştı. Fakat
bu derece hainliğe daha rasgelmemişti. Gözlerini çevirdi, içinden on beş senelik müsibetlerin hazmedilmemiş acısı taşan bir bakışla
komiseri uzun uzun seyretti. Sonra gene bir şey demeden, aç bir kurt gibi atılıp ısırması iktiza eden bu vücuda karşı hâlâ isyan
etmek arzusu duymadan salına salına hükûmet avlusundan çıkıp gitti.
Emine'nin böyle çarşıda, pazarda düşe kalka, dilene kovula gezdiğini gören eşraftan bazı nüfuzlular sarıklarını bastırap kaymakama
çıktılar. Burası namuslu bir kasabaydı, o karı açlıktan geberir, fakat kimseden yardım görmezdi; günahtı, başka bir yere defetmek
için bir defa vilâyete yazılsa muvafık olurdu... Kaymakam: «Nasıl olur canım? diyordu, ben nasıl kendiliğimden yazarım.» Maamafih,
başka çare olmadığını görerek razı oldu. Mutasarrıflığa tezkere yazıldı, kâğıt buradan vilâyete gidecek, sonra gene uğraya uğraya,
kimbilir kaç ayda, o da izin çıkarsa buraya gelecekti. Devirden dönen Dal Sabri bir aralık merhamete geldi, kendi tayınından günde bir
ekmek yemek üzere fırıncıya emir gönderdi. Emine, mülâzımın 3435
bu ekmeğinden sanki ayrı bir lezzet buluyordu. Önüne gelene, tablakâra, çıraklara:
-Bir yiyip bin şükür ediyorum, ömrüne ömür bereketi, yavuz çocuk...
Diye şükranını anlatıyordu. Fakat tablakâr hile ediyor, fırına uğrayan Emine'ye bazı günler:
-Kız demin verdik ya, ne arsız şeysin, defol!...
Diye haykırıyordu. Etraftaki adamlar da buna inanarak: (Hay çirkef hay, sıkılmasa fırını götürecek! » diye ona sahabet (Arka çıkma)
ediyorlardı. Gitgide,vermediği günler çoğalıyordu. Emine'de itiraz, şikâyet hakkı, müdafaa kudreti yoktu. Böyle bir cevap alınca dönüp
gidiyordu. Bir gün cesarete geldi, iki gündür, komşusunun bahçesinden çaldığı lâhana yapraklarından başka midesine bir şey
girmemişti; fırıncının:
-Demin aldın ya, günde beş çift mi yiyeceksin?
Demesi üzerine elini uzattı, tezgâhın üzerinden sıcak, beyaz bir okkalık yakaladı, ortasından böldü, iri bir parçayı hemen ağzına attı.
Çıraklar,koştular elinden almıya, ağzındakini çıkarmıya. uğraşıyorlardı. O sırada biri yetişti, çocuklara birkaç tokat attı fırıncıya bir
küfür fırlattı:
-Hele itlere bak, aç olmasa karı ekmeği kaparmıydı be...
Diye bağırdı. Bu, arzuhalci idi, geçerken görmüş, dayanamamış, işe karışmıştı. Emine, elinde kalan ekmeği sıkıca yakalamış, şimdi
kaçıyordu. Ahali delişmen bir adam olduğundan arzuhalciden çekinirdi; sessizce dinliyorlardı; o muttasıl bağırıyor:
-Ulan ambarlarınız zahire dolu; bir ordu beslenir, elin sıska karısına bir dilim ekmek vermez misiniz? Siz ne alçak adamsınız!
Diye söylemediğini bırakmıyordu. Nihayet daha ileri gitti, bütün halka sövdü. O zaman sarıklılardan biri:
-Hadi nene lâzım, İsmail efendi, bizi de belaya Sokma...
Diyerek arzuhalcinin arkasını sıvaya sıvaya, yarı tehdit, yarı nezaket sokaktan çıkardı. Meydanı boş bulan fırıncı şimdi:
-Kahpenin gözlerine mi tutulmuş ne, Sahabetçi çıkıyor, aha uyuz, küreği kafana indirirdim amma Hatip Efendi'ye dua et! Diyordu.
Biraz sonra peştemalını toplayıp kuşak gibi beline doladı, doğru jandarma kumandanına çıktı, izzetinefsi kırılmış bir adam edâsıyle:
-Paşam, dedi, affet, o kötü karıya, ben artık ekmek mekmek vermem, çarşı ortasında haysiyetimi bir paralık ediyor.
Dal Sabri o sırada eşkiya işleriyle çok meşguldü; öfkeliydi:
-Kes, dedi, gebersin kahpe!
Ertesi gün süklüm püklüm fırına uğrıyan Emine'ye bağırdılar:
-Başka kapıya, senin tayınını kestiler
Ekim ayı içinde yağmurun kar parçalarına dönerek rüzgârlar önünde savrula harmanlana yağdığı sert bir geceydi. Server'in evvelce
yattığı koğuştaki çavuşla arkadaşı önlerine mangalı çekmişler, karanlığında sigara içerek konuşuyorlardı;38
nefeslerinin buharı kömürlerin kızıl ışığı üzerinden geçerken pembemsi bir çiçek gibi açılıyor,,sonra birbirlerine yüzlerine çarpıp
dağılıyordu. Doğruca gidip kapıyı çalsalar sanki ne lâzım gelirdi? Gürcünün girdiği gibi bunlar da girerlerdi, elin kahpesi, ne diyecekti
ki? Bu kararla kalktılar, başlarına örtülerini sıkıca dolayarak sokağa çıktılar. Bastıkları yeri görmüyorlar, bataklara, su birikintilerine dala çıka, konuşmadan acele acele yürüyorlardı. Nihayet soğuğa ragmen terlemiş bir halde evin önüne geldiler; çavuş kapıya abandı;
mandalı bile inik değildi, acaba iç kapı ne tarafta idi? Elleriyle duvarı yoklaya yoklaya biraz gittiler; çehrelerine iri iri, yumuşak kar
parçaları çarpıyor, yapışıyordu.
-Sabaha kadar bastıracak...
Diye söylendiler. Sonra ellerine kerpiçin yerine tahta iliştiğini anlayınca:
-Hah, kapıyı bulduk... Dediler; kancasını yokladılar. Bu da açıktı, acaba karı evde değil miydi? İçeri girdiler. Nefeslerini tıkayan
rüzgârdan burada eser yoktu.
-Behey, Emine! ... Diye içlerinden birisi seslendi; fakat cevap veren olmadı. Çavuş, kibrit kutusunu bulmak için
ceplerini karıştırıyor, tütün tabakasına anahtar veya çakı gibi şeylerin çarptığı duyuluyordu. Nihayet yarı boş bir şamalı kutusunun
yoklandığı kibritin zimpara kâğıdına sürtüldüğü duyuldu; rutubet aldığından galiba yanmıyordu. Böyle dört beş kibrit sürttüler,
fosfordan birkaç çizgi kapkaranlık odanın ortasında maviye yakın bir aydınlıkla ışıldıyordu.37
Nihayet tembel, isteksiz; çok dumanlı bir alev belirdi... Köşede, ikiye katlanmış bir hasır parçası üstünde bir şekil uzanmış,
yatıyordu. Sevinçle:
-Hah, burada!... Dediler, Kibrit sönmüştü, fakat artık lüzum var mıydı ya? Çavuş, karanlıkta hesapladığı köşeye yürüdü, elini uzattı, fakat ürkek bir sesle:
-Aha, karı buz kesmiş!...
Diye haykırdı. Yatık Emine açlıktan ve soğuktan öleli galiba günler geçmişti. Tüh, bu ne aksi işti... Nefer de, işi daha ziyade sağlam tutmak için, bir defa yokladı:
-Yetişemedik be, gebermiş!..
Dedi. Bir müddet, zihinIerinden fena şeyler geçirerek durdular. Sonra «Hadi, gidek!» ikaziyle birbirlerini iterek gecenin karlı rüzgârlarına karışıp küfür ede ede uzaklaştılar.
